Kỳ họp thứ IX Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật TƯ

Tại kỳ họp này, Hội đồng tập trung thảo luận về Báo cáo kết quả hoạt động của Hội đồng năm 2020. Bên cạnh đó, các thành viên Hội đồng thảo luận, cho ý kiến về các phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm của Hội đồng dự kiến triển khai trong năm 2021.

Theo báo cáo của Hội đồng, trong năm qua, cũng như nhiều cơ quan, đơn vị trong cả nước, Hội đồng hoạt động trong bối cảnh có nhiều khó khăn, thách thức. Dịch Covid - 19 bùng phát, lây lan và diễn biến kéo dài, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống kinh tế - xã hội của đất nước nói chung, hoạt động của Hội đồng nói riêng. 

Trong bối cảnh đó, Thường trực Hội đồng đã chủ động điều chỉnh kế hoạch hoạt động của Hội đồng sao cho phù hợp để vừa đảm bảo công tác phòng, chống dịch bệnh; vừa đảm bảo chương trình, kế hoạch công tác, hạn chế tình trạng ách tắc công việc. Bên cạnh đó, những khó khăn kéo dài qua nhiều năm chưa được khắc phục như cơ cấu tổ chức và nhân sự của cơ quan Hội đồng vẫn đang trong quá trình kiện toàn, nhiều vị trí còn khuyết thiếu...

Đánh giá về việc  thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn của Hội đồng, báo cáo chỉ rõ: Hội đồng đã tổ chức thành công Hội thảo khoa học toàn quốc năm 2020 với chủ đề: “ Xây dựng hệ giá trị văn học, nghệ thuật Việt Nam dân tộc - hiện đại ” tại tỉnh Bắc Ninh. Theo đánh giá chung, đây là chủ đề rất trúng, thú vị và hấp dẫn, có tính học thuật và tính thời sự cấp thiết nhưng hơi khó viết tham luận. Mặc dù vậy, Hội thảo đã nhận được hơn 80 tham luận, bước đầu tập trung làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hệ giá trị văn học, nghệ thuật Việt Nam hiện nay; phân tích và chỉ ra thực trạng, những yếu tố tác động, nguyên nhân dẫn đến sự hình thành các giá trị của văn nghệ dân tộc đương đại và đề xuất, kiến nghị những giải pháp thúc đẩy sự phát triển nói chung , kiến tạo và định hình hệ giá trị nhân văn, dân tộc và hiện đại nói riêng của đời sống văn học , nghệ thuật trong thời gian tới.

Cũng trong năm 2020, Hội đồng đã tổ chức xét tặng thưởng cho các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật xuất bản năm 2019. Phát huy kết quả đã đạt được qua 6 lần xét tặng thưởng trước đây, ở lần xét tặng thưởng này, Hội đồng tiếp tục thực hiện theo quy trình chặt chẽ ở Tiểu ban sơ tuyển; báo cáo Hội đồng xét chọn và trình Ban Chỉ đạo quyết định tặng thưởng cho 15 tác phẩm (bao gồm 12 sách , 03 cụm bài viết , bài viết và chương trình phát thanh), trong đó mức A: 04 tác phẩm; mức B: 07 tác phẩm; mức C: 04 tác phẩm; tặng thưởng cho 07 nhà xuất bản, cơ quan báo chí có đóng góp cho sự phát triển lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. So với kỳ tặng thưởng lần thứ 6, ở lần xét thưởng này, số lượng tác phẩm gửi về Hội đồng đề nghị tặng thưởng tăng lên; mặt bằng chung về chất lượng các tác phẩm được cải thiện, xuất hiện một số công trình tốt, mạnh dạn thể nghiệm, tìm tòi hướng nghiên cứu, phê bình mới, có tính định hưởng, ảnh hưởng trong đời sống văn học, nghệ thuật.

Trong hoàn cảnh khó khăn, dịch bệnh kéo dài, được sự hợp tác, giúp đỡ của Tỉnh ủy hai tỉnh Kiên Giang và Lào Cai, Hội đồng đã tổ chức thành công 02 Hội nghị tập huấn công tác lý luận , phê bình văn học, nghệ thuật năm 2019 về chủ đề: “Nâng cao trình độ nhận thức về vai trò của văn học, nghệ thuật trong sự phát triển của đất nước thời kỳ mới ”. Hội nghị khu vực phía Nam từ ngày 28/9 đến 01/10/2020 tại huyện đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang và Hội nghị khu vực phía Bắc từ ngày 06 đến 09/10/2020 tại thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Tham dự 02 hội nghị có tổng số 418 học viên là lãnh đạo, chuyên viên Ban Tuyên giáo các tỉnh ủy, thành ủy phụ trách văn hóa - văn nghệ; công chức, viên chức quản lý nhà nước về văn hóa văn nghệ; lãnh đạo các hội văn học, nghệ thuật chuyên ngành ở Trung ương và địa phương, các nhà nghiên cứu lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật, phóng viên, biên tập viên các cơ quan thông tấn, báo chí, xuất bản, phát thanh, truyền hình chuyên viết về văn học, nghệ thuật; giáo viên giảng dạy, nghiên cứu văn học, nghệ thuật . 

Lần đầu tiên, năm nay với quyết tâm và nỗ lực lớn, Hội đồng đã tổ chức thành công lớp bồi dưỡng về chủ đề: “Nâng cao trình độ chuyên môn, cung cấp thông tin, trao đổi kinh nghiệm và kỹ năng, phương pháp phê bình văn học, nghệ thuật” tại tỉnh Ninh Bình, từ ngày 27-31/8/ 2020. Lớp bồi dưỡng là sự cụ thể hóa một trong những giải pháp trọng tâm đã được xác định tại Hội thảo khoa học toàn quốc do Hội đồng tổ chức năm 2019 tại tỉnh Vĩnh Phúc; nhằm mục tiêu cung cấp thông tin, trao đổi kinh nghiệm, kỹ năng, phương pháp phê bình văn học, nghệ thuật, đồng thời tạo diễn đàn nhằm tập hợp, liên kết đội ngũ những người làm công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. Tham dự lớp bồi dưỡng có 52 học viên là những người đang trực tiếp hoạt động trong lĩnh vực lý luận , phê bình tại các báo, tạp chí, các cơ quan chuyên môn về văn học, nghệ thuật, các Hội văn học, nghệ huật chuyên ngành ở Trung ương và một số địa phương.

Cũng trong năm nay, Hội đồng tiếp tục tổ chức thực hiện và triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học để thực hiện chức năng tư vấn giúp Đảng, Nhà nước những vấn đề thuộc lĩnh vực văn học, nghệ thuật, trong đó trọng tâm là hoàn thành nghiên cứu, nghiệm thu cấp Bộ (Ban Đảng, các đề tài: 1/ Đề tài: Về mối quan hệ giữa chính trị và văn nghệ từ thời kỳ đổi mới đến nay do PGS.TS Phạm Quang Long làm chủ nhiệm; 2/ Đề tài: Sự nhất quán và tiếp tục phát triển đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng từ Đề cương văn hóa Việt Nam (1943 ) đến nay do GS.TS Trần Đăng Suyền làm chủ nhiệm; 3/ Đề tài: Vấn đề nghiên cứu, tiếp thu và vận dụng lý thuyết văn nghệ nước ngoài vào Việt Nam hiện nay do PGS.TS Phan Trọng Thưởng làm chủ nhiệm. Tiếp tục triển khai nghiên cứu đề tài: Các yếu tố tác động tới thực tiễn văn học, nghệ thuật Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, Hội đồng đã phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản kỷ yếu hội thảo khoa học toàn quốc năm 2019: Phê bình văn học, nghệ thuật Việt Nam - Thực trạng và định hướng phát triển. 

Thực hiện chức năng tư vấn cho Đảng, Nhà nước về lĩnh vực lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật, trong năm 2020, Hội đồng đã tư vấn giúp Ban Bí thư, Lãnh đạo Ban Tuyên giáo Trung ương một số vấn đề nảy sinh trong thực tiễn. Hội đồng đã thường xuyên nắm bắt thông tin, kịp thời tham gia đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật. Tiểu ban Lý luận, phê bình văn học , nghệ thuật trong Nhà trường của Hội đồng đã có kế hoạch khảo sát, làm việc với một số trường Đại học, Liên hiệp các hội văn học, nghệ thuật Thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Cần Thơ nhưng do dịch Covid - 19 nên chưa thực hiện được. Đồng thời, Hội đồng đang tích cực chuẩn bị tổ chức 02 tọa đàm khoa học do Tiểu ban Lý luận, phê bình Âm nhạc - Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Tiểu ban Lý luận, phê bình văn học làm nòng cốt, dự kiến sẽ phát trên các kênh truyền thông cả nước. Các tọa đàm đặt mục tiêu làm rõ một số vấn đề nổi bật trong thực tiễn để thực hiện nhiệm vụ tư vấn của Hội đồng, mặt khác trực tiếp định hướng đối với công chúng.

Đánh giá chung về ưu điểm của hoạt động Hội đồng trong năm 2020, báo cáo chỉ rõ: Thứ nhất, Hội đồng đã chủ động bám sát tình hình thực tế, kịp thời điều chỉnh kế hoạch công tác phù hợp và cơ bản hoàn kế hoạch công tác năm 2020 đã được Hội đồng thông qua tại Kỳ họp thứ 7. Trong bối cảnh dịch Covid - 19 diễn biến phức tạp, Hội đồng đã hoàn thành khối lượng công việc lớn, đặc biệt là các hoạt động thu hút đông người tham gia, bảo đảm an toàn, chất lượng. Thứ hai, trong các hoạt động, Hội đồng đã tập hợp được đông đảo các nhà khoa học, các nhà lý luận, phê bình, trí thức, văn nghệ sĩ có tài năng, tâm huyết và uy tín chuyên môn tham gia, góp phần định hướng sự phát triển lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật, nhờ đó, ảnh hưởng và uy tín của Hội đồng trong giới văn học, nghệ thuật tiếp tục được củng cố, nâng cao. Thứ ba, các cơ quan trực thuộc Hội đồng là Văn phòng Hội đồng; Tạp chí Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật có nhiều cố gắng, nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao để giúp Hội đồng hoạt động có hiệu quả.

Song bên cạnh những ưu điểm còn có những mặt hạn chế, cụ thể: Thứ nhất, do ảnh hưởng của dịch Covid - 19, Hội đồng đã không thể triển khai một số công việc theo kế hoạch đã đề ra (việc tổ chức các cuộc khảo sát trong nước và nước ngoài; phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức Hội nghị báo chí văn nghệ toàn quốc). Thứ hai, vai trò và hoạt động chuyên môn của các tiểu ban chưa thật chủ động và chưa được phát huy. Mục tiêu mỗi tiểu ban chuyên môn tổ chức từ 1-2 tọa đàm khoa học để thực hiện tư vấn chuyên sâu chỉ đạt được kết quả khiêm tốn. Đây là hạn chế đã được nêu ra tại nhiều cuộc họp Hội đồng trước đây nhưng vì nhiều lý do khác nhau, trong đó có đại dịch Covid - 19 nên các tiểu ban chưa khắc phục được. Thứ ba, hoạt động khoa học của Hội đồng nhìn chung còn thụ động, phụ thuộc vào hoạt động của Thường trực Hội đồng. Một số ủy viên Hội đồng chưa phát huy hết trách nhiệm, chưa nhiệt tình đóng góp cho các công việc chung, thậm chí có một số ủy viên thường xuyên vắng mặt trong các hoạt động của Hội đồng.

Từ những đánh giá kết quả hoạt động năm 2020, tại kỳ họp, các đại biểu đã tập trung thảo luận về các công việc đã triển khai trong thời gian qua, đánh giá những việc đã làm được và chưa làm được, chỉ rõ nguyên nhân, giải pháp khắc phục. Các thành viên Hội đồng cũng đã thảo luận, cho ý kiến về những vấn đề nổi bật trong đời sống văn học, nghệ thuật trong thời gian qua, từ đó kiến nghị những vấn đề trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả công tác, thực hiện tốt chức năng tư vấn cho Đảng, Nhà nước về lĩnh vực lý luận, phê bình văn học nghệ thuật trong thời gian tới.

THÁI GIA KHÁNH