Ngẫm về nhân sinh quan từ vở kịch kinh điển của Ferdinand von Schirach

Sân khấu vén màn, ngài thẩm phán bước ra trong “bộ vét sẫm màu, áo sơ mi trắng, cà vạt trắng, chiếc áo choàng thụng vắt qua tay”. Nhưng điều đáng nói, thủ phạm của phiên tòa lại không phải một hung thủ đáng mong đợi như lối mòn của các kịch bản trinh thám. Đây là phiên tòa xét xử thiếu tá Lars Koch - người đã quyết định bắn rơi chuyến bay Lufthansa chở 164 thường dân vô tội bị đe dọa bởi một tên không tặc - với hy vọng chuyển hướng một thảm họa còn lớn hơn: cái chết của 70000 người dưới mặt đất…

Ferdinand von Schirach nổi danh trên văn đàn Đức với những đầu sách bán chạy khắp thế giới, có thể điểm tới hai tập truyện “Verbrechen” (“Tội Phạm“), “Schuld” (“Tội Lỗi”) hay tiểu thuyết đầu tay là “Der Fall Collini” (“Vụ án Collini”). Tác phẩm của ông đã được dịch và xuất bản ở bốn mươi quốc gia. Ngoài Giải thưởng Kleist của văn học Đức (2010), Schirach còn nhận được nhiều giải thưởng về văn học khác, kể cả những giải thưởng quốc tế.

Ngẫm về nhân sinh quan từ vở kịch kinh điển của Ferdinand von Schirach - 1

Nhà văn nổi tiếng người Đức Ferdinand von Schirach.

Bút lực Schirach là điều không còn phải bàn cãi khi tờ Der Spiegel ca tụng ông như một "người kể chuyện vĩ đại", tờ New York Times gọi ông là "nhà tạo mẫu phi thường", tờ Independent so sánh Schirach với Kafka và Kleist, còn Daily Telegraph đánh giá ông là "một trong những giọng văn đặc biệt nhất của văn học Châu Âu”.

Trước khi dành toàn tâm viết văn, viết kịch, Ferdinand von Schirach được kính nể trong vai trò một luật sư lẫy lừng tại Berlin (Đức). Tuy nhiên, ở một bài phỏng vấn, ông từng thú nhận: “Thành thật mà nói, tôi đã coi mình như một diễn viên trong nghề này - người đóng vai luật sư. Và khi nhìn lại, tôi nhận ra rằng học luật và công việc luật sư của mình dường như đang gián đoạn điều tôi thực sự ham muốn bấy lâu: viết sách!”.

Ngoài những tác phẩm nổi tiếng như “Verbrechen” (“Tội Phạm“) hay “Schuld” (“Tội Lỗi”) kể trên, Ferdinand von Schirach còn để lại dấu ấn sâu sắc khi ông sáng tác vở kịch đầu tay - “Terror” (“Khủng bố”). Tác phẩm được công diễn lần đầu tiên vào tháng 10 năm 2015 ở Deutsches Theater, Berlin và Schauspiel Frankfurt. Sau đó, vở kịch nhanh chóng chinh phục sân khấu của hàng loạt quốc gia như Áo, Đan Mạch, Hungary, Nhật Bản, Ba Lan, Thụy Sĩ, Thổ Nhĩ Kỳ, Mỹ, Venezula, Trung Quốc, Hy Lạp, Israel, Ý, Hà Lan, Slovenia, Thụy Điển, Séc.

Ngẫm về nhân sinh quan từ vở kịch kinh điển của Ferdinand von Schirach - 2

Toàn văn của vở kịch Terror được xuất bản ra nhiều thứ tiếng trên thế giới.

Kịch bản của “Terror” định vị khán giả trong tâm thế của một bồi thẩm đoàn, theo đúng nghĩa đen. Sân khấu vén màn, ngài thẩm phán bước ra trong “bộ vét sẫm màu, áo sơ mi trắng, cà vạt trắng, chiếc áo choàng thụng vắt qua tay”. Nhưng điều đáng nói, thủ phạm của phiên tòa lại không phải một hung thủ đáng mong đợi như lối mòn của các kịch bản trinh thám. Đây là phiên tòa xét xử thiếu tá Lars Koch - người đã quyết định bắn rơi chuyến bay Lufthansa chở 164 thường dân vô tội bị đe dọa bởi một tên không tặc - với hy vọng chuyển hướng một thảm họa còn lớn hơn: cái chết của 70000 người dưới mặt đất.

Một vụ án hư cấu được Ferdinand von Schirach dựng từ bối cảnh thời sự có thật: mối đe dọa của nạn khủng bố trên toàn châu lục. Và vở kịch đặt ra câu hỏi pháp lý sâu sắc về quyền lực đối với sự sống và cái chết của con người. Liệu rằng có ai được quyền kết liễu mạng sống của thiểu số để cứu lấy số đông hay không? Và cuối cùng, thiếu tá Lars Koch có bị quy là kẻ giết người? Anh ta có tội, hay vô tội?

Về cơ bản, “Terror” không thực sự nói về nạn khủng bố, cốt yếu của vở kịch là đánh thức những nghi vấn mang tính triết học: ranh giới của việc tước đoạt mạng sống con người. Trước tác phẩm, chúng ta gặp gỡ chính mình, phản xạ và phản ứng trước cảm xúc, suy nghĩ của chúng ta. Schirach buộc chúng ta phải cân nhắc kỹ lưỡng những gì chúng ta cho là đúng và sai.

Mới đây, tại buổi tọa đàm ra mắt bản dịch tiếng Việt "Terror" - cuốn "Khủng bố", dịch giả Nguyễn Xuân Hằng phân tích, như một lẽ tự nhiên, mọi người đều tranh luận về việc hy sinh một vài người để cứu nhiều người là đúng đắn. Nếu để anh ta (viên thiếu tá) bị kết tội, người xem sẽ phải đặt phẩm giá của con người lên trên mạng sống của chính mình – và điều đó thật khó.

Ngẫm về nhân sinh quan từ vở kịch kinh điển của Ferdinand von Schirach - 3

Dịch giả Nguyễn Xuân Hằng (áo vàng) tại tọa đàm ra mắt bản dịch "Khủng bố" (Viện Goethe, tối 4/8) - Ảnh Phạm Hằng.

“Thực tế là rất nhiều khán giả đã bị thuyết phục bởi những lập luận của Văn phòng Công tố viên trong suốt vở kịch. Và điều thú vị hơn cả là dường như họ có một niềm tin sâu sắc trong con người rằng anh ta ở trên luật pháp. Hầu hết mọi nơi trên thế giới kết quả bình chọn là 60/40, điều này có nghĩa là 60% người xem bỏ phiếu Lars Koch không có tội, trong khi 40% lên án, kết tội”, dịch giả Nguyễn Xuân Hằng tiết lộ.

Dễ dàng nhận thấy, Ferdinand von Schirach luôn khiến chúng ta nghi ngờ về tính phản diện ở từng nhân vật. Và điều tốt hay điều xấu đều không tồn tại đối với Schirach. Tuy nhiên, tội lỗi, sự trừng phạt và trách nhiệm là những khái niệm khiến chúng ta phải trăn trở.

Ngẫm về nhân sinh quan từ vở kịch kinh điển của Ferdinand von Schirach - 4

Bản dịch tiếng Việt "Khủng bố" - dịch giả Nguyễn Xuân Hằng được ra mắt bởi Tạp chí Zzz Review và Viện Goethe - Ảnh: Quyen Nguyen.

“Hình phạt thực sự không phải là hình phạt được tuyên trong phiên tòa, mà là hình phạt nằm trong chính bạn. Tha thứ cho người khác là có thể, nhưng không thể tha thứ cho chính mình. Người hùng của vở kịch không phải là bị cáo Lars Koch, luật sư bào chữa, công tố viên hay thẩm phán. Những người hùng duy nhất còn lại là luật pháp và đạo đức. Đó là mục đích của vở kịch” - Schirach từng kết luận.

Hẳn nhiên, "Terror" của Ferdinand von Schirach đã để lại dấu hỏi lớn về triết lý nhân sinh quan mà người viết đã khéo léo "cài cắm" - những đấu tranh không ngừng trong tư tưởng khi con người bị buộc đứng giữa cán cân luân lý - pháp lý. Khép màn vở kịch của Schirach, oái oăm trong phán quyết về tội lỗi, sự trừng phạt và trách nhiệm đối với Lars Koch vẫn còn là điều day dứt âm ỉ...

Phạm Hằng

Tin liên quan

Tin mới nhất

Hải Phòng được chọn tổ chức Diễn đàn Nhịp cầu Phát triển Việt Nam 2024

Hải Phòng được chọn tổ chức Diễn đàn Nhịp cầu Phát triển Việt Nam 2024

Chiều 28/3 tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao, Tạp chí Kinh tế Việt Namvà UBND thành phố Hải Phòng phối hợp tổ chức Họp báo Chương trình Diễn đàn Nhịp cầu Phát triển Việt Nam 2024 (Vietnam Connect Forum). Đồng chủ trì buổi họp báo có các đại biểu: Nguyễn Như Hiếu - Cục trưởng Cục Ngoại vụ, Bộ Ngoại giao; Hoàng Minh Cường - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng; Đào Quang Bính - Tổng Thư ký T