(ĐỘC QUYỀN) Nghi án “đạo văn" chấn động văn đàn: TS Vũ Thị Trang lên tiếng phản bác

Diễn biến bất ngờ

Như Thời báo Văn học Nghệ thuật đã thưa chuyện với bạn đọc ở bài viết Nghi án “đạo văn” chấn động văn đàn: Ai đang bị xỏ mũi? đăng tải ngày 21/3, chúng tôi đã gửi hai bộ câu hỏi mang tính chất vấn tới hai nữ tiến sĩ giữa lùm xùm đạo văn liên quan đến cuốn sách được giải thưởng của Hội Nhà văn có tên Phê bình phân tâm học: Phía của những ám ảnh nghệ thuật. 

Bức ảnh quảng bá về cuốn sách "Phê bình phâm tâm học: Phía của những ám ảnh nghệ thuật" được TS Vũ Thị Trang đang tải trên trang cá nhân vào tháng 3/2021. 

Hai bộ câu hỏi được chúng tôi gửi đi ngày 17/3, sau khi thuyết phục và nhận được sự đồng ý của TS Đỗ Hải Ninh và TS Vũ Thị Trang. Ngay trong ngày, chúng tôi nhận được câu trả lời của TS Vũ Thị Trang. Nhưng để đảm bảo tính khách quan và đa chiều trong việc tiếp cận thông tin, chúng tôi không công bố ngay mà chờ đợi câu trả lời của TS Đỗ Hải Ninh. Không như chúng tôi mong đợi, 3 ngày sau khi bộ câu hỏi được gửi đi, TS Ninh không hồi đáp. Tuy nhiên, chị vẫn cập nhật những thông tin mới trên trang cá nhân. Xét thấy những công bố của chị trên trang cá nhân cũng là một cách chị cung cấp thông tin và việc chị không hồi đáp cũng là một cách trả lời, chúng tôi tiến hành xử lý bài viết. 

Tuy nhiên, một sự việc bất ngờ xảy đến trong thời gian 3 ngày đó: TS Vũ Thị Trang xin rút toàn bộ phát ngôn đã trả lời trước đó. Lý do tác giả cuốn sách đưa ra là: “đã có những bài, những sự việc khác liên quan đến những người khác… Tôi không muốn họ tấn công người thầy, người bạn của  tôi". 

Tôn trọng quyết định của nguồn tin, chúng tôi đã chuyển hướng bài viết, đồng thời, tiếp tục thuyết phục TS Vũ Thị Trang cân nhắc lại vì đây là cơ hội để dư luận có thể nghe hai tai. Và cuối cùng, nữ tiến sĩ đồng ý. 

Vì là một bài phỏng vấn liên quan đến vấn đề đang xảy ra tranh chấp, mọi sự can thiệp - biên tập vào câu chữ sẽ dễ dẫn đến diễn đạt sai ý và gây ra hiểu nhầm, Thời báo Văn học Nghệ thuật cung cấp đến độc giả câu trả lời nguyên chất 100% của TS Vũ Thị Trang, không chỉnh sửa, thậm chí cả việc dùng đại từ nhân xưng. 

Bài trả lời phỏng vấn của TS Ninh trên trang Zing có lấy nhiều ý tưởng của tôi

Thưa TS Vũ Thị Trang, dư luận đang rất quan tâm đến sự việc gần đây TS Đỗ Hải Ninh đăng tải thông tin tấn công chị. Cụ thể, TS Ninh khẳng định: “Sau khi nghiệm thu đề tài, Vũ Thị Trang đã đưa công trình tập thể này in tại Nhà xuất bản Khoa học xã hội với tên sách là “Phê bình phân tâm học: Phía của những ám ảnh nghệ thuật” nhưng chỉ đề tên một mình Vũ Thị Trang là tác giả trên bìa sách”. Xin TS cho biết ý kiến của mình về nhận định này?

Chúng tôi làm việc cùng cơ quan, có sự quen biết nhau đã 10 năm, tôi không nghĩ đó là tấn công mà là ý kiến ở thời điểm hiện tại của TS Ninh. Tuy nhiên, khi sự việc chưa được sáng tỏ, Viện Hàn lâm còn đang trong quá trình thẩm định mà TS Ninh đưa lên mạng xã hội nhiều thông tin để định hướng dư luận là điều tôi không đồng tình. Hơn nữa TS Ninh lại chặn facebook không để tôi được đọc những thông tin chị viết trên mạng là không nên.

 Đề tài cấp bộ tôi chủ nhiệm tên là “Tự truyện và tiểu thuyết Việt Nam sau 1986 nhìn từ phê bình phân tâm học”, còn sách của tôi là “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật”. Sách này không in toàn bộ sản phẩm đề tài mà chỉ trích xuất phần tôi viết trong đề tài. Sản phẩm của đề tài có 200 trang, sách của tôi là 415 trang. Sách do tôi viết thì cuốn sách đứng tên một mình tôi có gì sai. Cuốn sách này bao gồm 4 phần, trong đó có phần 1 và phần 2 được tôi thực hiện từ 2012, phần 3 và phần 4 được bắt đầu từ 2/2017. Phần 3 chính là phần TS Ninh đã lên tiếng. Trước đó vào tháng 2/2017, tôi đã có một bản thuyết minh dài gần 50 trang của riêng tôi trước khi đấu thầu đề tài, thời điểm ấy tôi chưa mời TS Ninh tham gia. Bản thuyết minh này được lưu trong hồ sơ. Sau khi có quyết định trúng thầu đề tài, vào tháng 7/2017 tôi mới mời TS Ninh tham gia. Việc mời TS Ninh tham gia 2 chuyên đề cho đề tài của tôi có bản lưu dấu đỏ bao gồm: hợp đồng, thanh lý hợp đồng, chứng từ tài chính và nội dung (dài 20 trang). Nếu TS Ninh vẫn khẳng định chị viết đủ cả chương 2 (5 chuyên đề), xin TS Ninh đưa ra bằng chứng hợp đồng và thanh lý hợp đồng 5 chuyên đề đó được không? Còn nếu chị không đưa ra được bằng chứng, cho tôi xin hỏi: lí do nào để chị - một lãnh đạo trưởng phòng lại dành thời gian viết không công cả một chương dài đến 80 trang cho tôi – một người kém chị chục tuổi, chỉ là nhân viên thường như vậy?

Tôi đã được Học viện cho phép chỉnh sửa, biên tập lại đề tài thành một chuyên khảo phục vụ cho đào tạo. Cá nhân tôi nghĩ vì muốn có một cuốn sách dày dặn chuyên sâu về một vấn đề nghiên cứu mà tôi theo đuổi đã chục năm, vì vậy tôi tự nguyện lấy cả luận án tiến sĩ của riêng mình ghép thành một sản phẩm phục vụ cho công tác đào tạo tại cơ quan. Tôi đã trích xuất phần tôi viết trong đề tài và ghép với luận án tiến sĩ của tôi được thực hiện từ 2012 thành một cuốn sách. Vì sao cuốn sách có tên là “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật” mà không phải tên của đề tài cấp bộ? Là vì xuyên suốt cả cuốn sách chỉ sử dụng một phương pháp phê bình phân tâm học của Charles Mauron. Từ phương pháp phê bình dựa trên sự “xếp chồng văn bản” tìm ra những “mạng lưới ám ảnh” của C.Mauron, tôi lí giải ba ám ảnh nghệ thuật trong sáng tác của Vũ Trọng Phụng, trong một số tự truyện và tiểu thuyết Việt Nam. Nếu đúng như TS Ninh tố cáo, tôi xin được TS Ninh hay một cao nhân nào đó chỉ ra giúp, phần mà TS Ninh đang tố cáo tôi lấy của chị thì giọng văn và phương pháp xử lí có gì khác so với các phần còn lại không? Tại sao kết cấu và giọng văn lại giống nhau và thống nhất như vậy, trong đó có phần 1 và 2 tôi đã thực hiện từ 2012.

TS Ninh cũng cho biết: “Trang đã sao chép các đoạn tôi viết đưa vào sách với khoảng hơn 40 đoạn, tương đương hơn 11.700 chữ, chiếm khoảng hơn 60% của Phần III trong sách “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật”; “Đó là tâm huyết 10 năm nghiên cứu của tôi”. Quan điểm của chị thế nào, thưa TS?

Thưa anh, so sánh giữa nội dung trong đề tài do tôi chủ nhiệm, giữa phần tôi viết trong đề tài với sách cũng của tôi thì chắc chắn nó có nhiều đoạn giống nhau. Tại sao không lấy nội dung 2 chuyên đề TS Ninh viết để so? Tôi cũng rất phục TS Ninh đã ngồi đếm được 11.700 chữ. Thời gian để làm việc này có lẽ đủ để viết được một bài báo khoa học.

TS Đỗ Hải Ninh cũng có một chuyên khảo liên quan đến tự truyện mang tên “Tiểu thuyết có yếu tố tự truyện trong văn học Việt Nam đương đại” xuất bản trước chuyên khảo của tôi mấy tháng. Tôi không hiểu sao nếu là tâm huyết 10 năm, tại sao chị không đưa 80 trang mà chị đang cáo buộc là tôi lấy của chị vào cuốn chuyên khảo này?

Để củng cố cho lời cáo buộc của mình, TS Ninh đã đăng tải những bức ảnh chụp lại một số phần trong sách của chị so sánh với các đoạn văn mà TS Ninh khẳng định là đã công bố trước đó. Khi nhìn vào phần đánh dấu so sánh hai văn bản, tôi nhận thấy có sự giống nhau, chị có ý kiến gì về sự trùng lặp này? 

Bài trả lời phỏng vấn của TS Ninh trên trang Zing vào ngày 11/6/2018 có lấy nhiều ý tưởng trong Bản thuyết minh 2/2017 của tôi. Điều này tôi không thể nói sai được, vì rất may cho tôi là Bản thuyết minh đó được đóng dấu và lưu chiểu hồ sơ tại hai nơi là Ban quản lý khoa học của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam và Học viện Khoa học xã hội.

Phần mà TS Ninh đang bôi đỏ giữa hai văn bản đề tài và sách tất nhiên là giống nhau vì đó đều là phần tôi viết. Chương 2 này có 5 chuyên đề, tôi viết 3 phần, có lưu lại bản dấu đỏ đây anh. Cái tôi muốn TS Ninh đem ra so sánh là phần 2 chuyên đề chị ấy viết, được tôi cắt bỏ không đưa vào sách ấy ạ.

TS Ninh đã nhận xét về tôi và sách của tôi rất tốt

Một lập luận khác mà TS đưa ra là email trao đổi giữa hai người. “Trang đã gửi email nhờ tôi viết phần này (của đề tài nghiên cứu khoa học - PV) và khẳng định là xong đề tài sẽ in một cuốn chuyên khảo “phần ai viết thực chất vẫn để đúng tên người ấy”. Điều này truyền tải thông điệp rằng chị đã có ý định ra sách chung. Diễn tiến sau đó thế nào, thưa TS? 

Điều này thì đúng. Lúc đầu khi mời TS Ninh tham gia đề tài, tôi có ý định xuất bản đề tài thành cuốn sách tôi chủ biên. Tuy nhiên 2 chuyên đề TS Ninh viết cho đề tài của tôi không sử dụng được cho hướng nghiên cứu phê bình phân tâm học. TS Ninh gửi nội dung 2 chuyên đề (20 trang) là phần TS Ninh vẫn theo đuổi bấy lâu nay, chị ấy cũng đã làm luận án tiến sĩ về nó: chính là sự tương tác thể loại giữa tự truyện và hồi kí, tiểu thuyết. Tôi khẳng định lại một lần nữa, phần này tôi cắt bỏ không sử dụng trong sách của tôi. Nó cũng không phải hướng nghiên cứu của phê bình phân tâm học.

Trước khi gửi đơn đến 6 cơ quan khiếu kiện, chị Ninh và tôi khá thân thiết. Sau khi tôi nhận được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam khoảng chục ngày, TS Ninh gọi điện cho tôi nói rằng “phát hiện ra có đoạn chị viết trong đề tài em đã in sách mà không có dòng nào ghi tên chị”. Tôi thật sự giật mình vì cuốn sách của tôi hơn 400 trang, tôi sợ mình có sơ suất gì chăng, vì vậy tôi có trả lời: chị để tôi kiểm tra lại, nếu đúng như vậy tôi sẽ đính chính ngay. Thế nhưng ngay buổi tối hôm đó, TS Ninh email cho tôi yêu cầu tôi công khai lên mạng xã hội rút giải thưởng, xin lỗi chị và 6 cơ quan bao gồm: Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, Học viện KHXH, Nhà xuất bản KHXH, Viện Văn học, Hội Nhà văn và Hội đồng Lý luận văn học nghệ thuật trung ương. Đến lúc này tôi đã hiểu, vấn đề không còn là nội dung cuốn sách nữa rồi. 

TS Ninh nhắc đến sự việc mình không được tặng sách và những người cùng phòng, đồng nghiệp của chị cũng không được tặng sách. Thậm chí, “không còn sách để tặng những người quan trọng nhất”. Và TS Ninh kết luận: “Về sau tôi mới phát hiện ra là Trang không muốn tôi tiếp cận sách nên mới nói với tôi là hết sách rồi, tôi cũng không tìm sách được ở đâu” (trả lời trên tờ Người Đưa Tin). Chị giải thích thế nào về chuyện này? 

(Cười). Thưa anh, cứ cho là TS Ninh nói đúng đi. Vậy tôi xin được phản biện lại một chút: từ khi cuốn sách ra đời cho đến nay đã là 15 tháng, tôi có 6 biên trên facebook cá nhân về cuốn sách này, trong đó có tút đầu tiên giới thiệu sách tôi ghi rất rõ từng nội dung của sách, lần nào TS Ninh cũng vào comment chúc mừng tôi. Hiện giờ TS Ninh đã chặn fb nhưng các comment vẫn còn lưu trên facebook cá nhân của tôi. Chưa kể, trong cuộc họp chi bộ ngày 22/12/2021, TS Ninh đứng trước cả chi bộ đã nhận xét về tôi và sách của tôi rất tốt. Anh đặt mình vào TS Ninh để nghĩ xem: Nếu anh viết cho người khác hẳn một chương sách, mà khi người ta ra sách lại đứng tên riêng một mình, liệu anh có đủ kiên nhẫn đến mức hơn một năm sau mới lên tiếng không vậy? 

Như chị khẳng định, cuốn sách "Phê bình phân tâm học - Phía của những ám ảnh nghệ thuật" là sản phẩm cá nhân. Chị cắt phần chị viết trong đề tài cấp bộ cộng với luận án tiến sĩ của chị để đứng tên riêng. “Phần chị viết trong đề tài cấp bộ" được hiểu như thế nào? Đó là những phần chị viết độc lập hay cả những phần chị sửa, biên tập trên phần của các thành viên tham gia đề tài do chị chủ biên? 

Đó là phần của riêng tôi viết. Riêng chương 1, giáo sư Đỗ Lai Thúy có góp ý, chỉnh sửa cho tôi so với bản thảo đầu của luận án tiến sĩ. Tất nhiên, tôi cũng xin được nói thêm, với một cuốn sách hơn 400 trang ở độ tuổi của tôi, không dám khẳng định là không có sai sót hoặc trong quá trình biên tập có lỗi câu, lỗi văn bản… Sau sự việc này tôi càng nhận thức sâu sắc hơn về công việc phê bình, về sự thận trọng trong quá trình làm khoa học. Về câu hỏi của anh tôi chỉ xin được trả lời rằng, nếu tôi có lấy ý tưởng gì của các thành viên khác, có lẽ giờ này cả 3 thành viên còn lại đã đồng loạt kiện tôi rồi.

Xin chị cung cấp văn bản trả lời của Học viện Khoa học xã hội về đơn của TS Đỗ Hải Ninh? 

Trước đây tôi làm việc tại Khoa Văn học của Học viện, tôi mới điều chuyển công tác về viện Văn học chưa lâu. Tại cơ quan mới, thủ trưởng yêu cầu không được đưa thông tin lên mạng xã hội và báo chí khi sự việc chưa sáng tỏ. Bất đắc dĩ tôi mới phải lên tiếng như thế này. Tôi chưa được phép cung cấp văn bản giấy tờ gì vì viện Hàn lâm đang xử lí hồ sơ này. Tuy nhiên riêng văn bản trả lời của Học viện KHXH đã được một số báo đăng tải kèm đơn của TS Hải Ninh, vì thế nó đã thành tài liệu công khai, tôi xin được gửi anh.

Có thông tin gì chị muốn cung cấp thêm để làm sáng tỏ sự việc không?

TS Ninh hay tôi nói gì đều chưa sáng tỏ ngay được sự việc. Tôi tôn trọng và chờ kết luận của các cơ quan có thẩm quyền. Sự việc này khiến tôi cảm thấy mệt mỏi và buồn vì nó diễn ra đúng vào thời điểm tôi mới được điều chuyển về cơ quan, lại đúng người mà mình đã quen biết đã lâu. Tôi nghĩ là trong hoàn cảnh này của chúng tôi, đúng hay sai đều cũng đã thiệt hại rồi. Tôi có nhiều lần bày tỏ mong muốn sự việc được giải quyết nội bộ, nhưng giờ nó đã đi quá xa. Tôi xin dừng câu chuyện tại đây.

Xin chân thành cảm ơn chị!  None