Bắc Ninh: Gìn giữ nét văn hóa xưa ở Niềm Xá

Dù đã lên phố nhưng về khu Niềm Xá, phường Kinh Bắc (thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh) du khách vẫn tìm thấy hình dáng cổ xưa của một làng quê thuần Việt với cây đa, sân đình, hồ nước và nhà chứa Quan họ vừa được phục dựng, đưa vào sử dụng. Người dân Niềm Xá luôn tự hào với bản sắc văn hóa, tín ngưỡng, nếp ăn ở, lối chơi Quan họ, những nét đẹp riêng của Niềm Xá mà đến nay vẫn được gìn giữ, phát huy.

Buổi giao lưu hát đối đáp giữa CLB Quan họ khu phố Y Na với CLB Quan họ khu phố Niềm Xá

Như bao người dân các làng Việt cổ, người dân Niềm Xá từ xa xưa đã gắn với nghề trồng lúa, cuộc sống lao động vất vả tạo nên mối quan hệ cộng đồng, tình nghĩa, đoàn kết. Đình Niềm Xá là minh chứng sinh động cho lịch sử ngàn năm của quê hương nơi đây và còn lưu giữ nhiều giá trị tinh thần, cổ vật quý như: Thần tích, sắc phong, hoành phi, câu đối, cuốn thư, bia đá và nhiều đồ thờ tự khác. Đình thờ thành hoàng làng Lê Phụng Hiểu, người đã có nhiều công lớn trong đánh giặc, giữ nước. Niềm Xá là nơi ông đóng dinh trại, nên sau này thờ ông làm phúc thần.

Hàng năm, đến ngày 8 tháng Giêng, Niềm Xá mở hội đình, chùa đón khách thập phương về dự hội. Đây là dịp người dân, khách thập phương cùng tưởng nhớ danh tướng Lê Phụng Hiểu. Cùng với những nghi thức tế lễ diễn ra trang nghiêm, Niềm Xá còn đón tiếp chạ Hòa Đình, nơi cùng thờ đức thánh Lê Phụng Hiểu cùng vui hát Quan họ nơi đình, chùa và tại nhà chứa trong làng. Niềm Xá là làng Quan họ gốc nên có những liền anh, liền chị chơi Quan họ có tiếng trong vùng như cụ: Cả Đức, Ba Sập, Hai Song… Có gia đình cả vợ chồng cùng chơi Quan họ, Niềm Xá hình thành hai bọn Quan họ nam và nữ, kết bạn với bọn Quan họ Đống Cao, Hạ Giang.

Ngày nay, dù không còn giữ được tục kết chạ nhưng mỗi khi hội Niềm Xá đến lời ca Quan họ của những liền anh, liền chị lại vang vọng cả khu phố. Năm 1995, đội Quan họ khu phố Niềm Xá được thành lập với gần 10 thành viên, là những người yêu thích và đam mê hát Quan họ, trong đó có những giọng ca xuất sắc giành giải cao trong các liên hoan, hội thi, hội diễn Quan họ do tỉnh tổ chức như liền chị Vũ Thị Dự, Lê Thanh Mai, liền anh Bùi Văn Phúc… Năm 2011, đội Quan họ phát triển thành CLB Quan họ khu phố Niềm Xá với gần 20 người, đến nay là gần 30 thành viên.

Niềm Xá còn thành lập được CLB Quan họ măng non với 12 thành viên từ 12 tuổi trở xuống. Thế hệ măng non Niềm Xá được truyền dạy Quan họ vào dịp hè và tối thứ Bảy hàng tuần. Riêng CLB Quan họ khu phố Niềm Xá sinh hoạt đều đặn tối thứ Năm hàng tuần tại nhà chứa Quan họ. Được dự buổi giao lưu canh hát Quan họ giữa Niềm Xá và Y Na, mới thấy sự say mê trong từng lời ca khi các liền anh, liền chị cất lên: “Hôm nay tứ hải giao tình/Tuy rằng bốn bể như sinh một nhà/Hôm nay họp mặt giao hòa/Nguyện xin nguyệt lão giăng già se duyên…”.

Nghệ nhân Vũ Thị Dự, Chủ nhiệm CLB Quan họ khu phố Niềm Xá chia sẻ: Trên cơ sở kế thừa bài bản, lối chơi của các cụ để lại, Quan họ Niềm Xá tạo được nét riêng trong lối hát của mình, như cách nảy, xử lý âm đệm trong các quãng cách, ngân của từng câu hát. Trước kia CLB cũng mời nghệ sĩ Lệ Ngải lên dạy Quan họ, nhưng nay chủ yếu là tôi truyền dạy cho các thành viên và các cháu măng non. Nhiều thành viên có vốn 50 đến hơn 100 câu Quan họ cổ hàng ngày vẫn tự rèn luyện để vốn thêm dày, kỹ thuật hát thêm chuẩn hơn.

Vì yêu câu ca Quan họ Niềm Xá mà nhiều người dân ở các nơi về đây sinh sống cũng lựa chọn Quan họ là môn nghệ thuật để tập luyện như liền anh Đặng Xuân Viễn, quê Hải Dương. Thời còn học ở Bắc Ninh ông Viễn được nghe các liền anh, liền chị hát giao lưu trong mỗi lần sinh hoạt Đoàn Thanh niên, lời ca Quan họ đã làm chàng trai trẻ say mê, để rồi ông yêu và cưới người con gái Quan họ và sinh sống, lập nghiệp nơi đây. Ông Viễn bộc bạch: Tôi tham gia đội Quan họ từ năm 1995, càng nghe Quan họ càng hay, nhất là Quan họ cổ. Do không có vốn liếng Quan họ nên tôi phải tự tìm hiểu học hỏi qua nhiều liền anh, liền chị ở các nơi như Thị Cầu, Viêm Xá. Đến nay, ngoài 60 tuổi, tôi cũng có vốn hơn 100 bài Quan họ cổ, mỗi lần đi giao lưu tự tin hơn trong hát đối đáp.

Năm 2019, nhà chứa Quan họ Niềm Xá được đưa vào sử dụng, tạo điều kiện thuận lợi cho các liền anh, liền chị sinh hoạt văn hóa Quan họ và tổ chức canh hát. Cuộc sống nơi đây giờ ngày càng phát triển, nhưng văn hóa sinh hoạt cộng đồng vẫn được gìn giữ. Dù đi xa, những người Niềm Xá vẫn nhớ ngày hội lệ tìm về với cội nguồn-nơi nuôi dưỡng, chở che bằng những câu ca Quan họ ngọt ngào, đằm thắm.

Theo Báo Bắc Ninh None

Tin liên quan

Tin mới nhất

“Thiên hạ đệ nhất hùng quan”

“Thiên hạ đệ nhất hùng quan”

Từ Quảng Nam ra Huế phải qua đèo Hải Vân, có thể đi ô tô hoặc tàu lửa. Con đường quanh co men theo sườn núi, nhìn sang phía bên kia là biển xanh bao la, và ngang đầu mây trắng lửng lơ bay…