Giải Nobel Vật lý 2024: Vinh danh cha đẻ của trí tuệ nhân tạo

Ủy ban Nobel của Viện Karolinska tại Stockholm (Thụy Điển) vừa công bố giải thưởng Nobel Vật lý năm 2024, vinh danh hai nhà khoa học có những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI): John Hopfield và Geoffrey Hinton.

Giải Nobel Vật lý năm nay đã có chủ.

John Hopfield (sinh ngày 15/7/1933) đã hoàn thành bằng Tiến sĩ vật lý tại Đại học Cornell vào năm 1958. Trong khi đó Geoffrey Hinton (sinh ngày 6/12/1947) nhận bằng Tiến sĩ AI tại Đại học Edinburgh vào năm 1978. Đáng chú ý, Hinton là chắt của nhà toán học lừng danh George Boole - người sáng lập lý thuyết logic hiện đại và hiện đang làm việc tại Đại học Toronto, Canada.

Hai nhà khoa học này đã bắt đầu hợp tác từ đầu những năm 1980 để cùng nhau nghiên cứu và phát triển mạng lưới thần kinh. John Hopfield được biết đến với phát minh mạng lưới thần kinh kết hợp vào năm 1982, trong khi Geoffrey Hinton đã cải tiến quy trình trích xuất dữ liệu để nhận diện các thành phần hình ảnh một cách tự động.

Mạng lưới thần kinh của Hopfield dựa trên các nguyên lý vật lý nhằm tối ưu hóa năng lượng của các nguyên tử. Quá trình học sâu trong mạng Hopfield diễn ra thông qua việc điều chỉnh các kết nối giữa các nút mạng, điều này giúp lưu trữ hình ảnh với mức năng lượng thấp nhất có thể.

John Hopfield và Geoffrey Hinton.

Geoffrey Hinton đã phát triển máy Boltzmann - một công cụ mạnh mẽ cho phép nhận diện các đặc trưng trong dữ liệu. Ông áp dụng các khái niệm từ vật lý thống kê để máy học có thể phân loại hình ảnh hoặc tạo ra các ví dụ mới dựa trên dữ liệu đã được đào tạo.

Chủ tịch Ủy ban Nobel về Vật lý, Ellen Moons, cho biết: “Công trình của hai nhà khoa học đã mở ra những ứng dụng mới trong vật lý, đặc biệt là trong việc phát triển các vật liệu mới với các đặc tính mong muốn nhờ vào mạng lưới thần kinh nhân tạo”.

Trước đó, vào năm 2022, TS. Demis Hassabis (Anh) và TS. John Jumper (Hoa Kỳ) đã được Giải thưởng VinFuture trao Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới với công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2. Hội đồng Giải thưởng VinFuture đánh giá rằng công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2 đã tạo nên cuộc cách mạng trong mô hình hóa cấu trúc protein, thúc đẩy những phát triển đột phá trong lĩnh vực y sinh, y tế và nông nghiệp.

Đây không phải lần đầu tiên các Chủ nhân Giải thưởng VinFuture tiếp tục được vinh danh ở những giải thưởng quốc tế uy tín vì những phát minh có tác động tích cực to lớn đến nhân loại. Vào năm ngoái, hai Chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên là TS. Katalin Karikó và và GS. Drew Weissman cũng được vinh danh ở giải Nobel Y học 2023 cho công trình nghiên cứu về các biến đổi của nucleoside, từ đó giúp phát triển vắc-xin mRNA chống lại COVID-19.

Việc ngày càng có thêm các nhà khoa học đạt giải VinFuture được vinh danh ở những giải thưởng quốc tế danh giá đã khẳng định sự hiệu quả trong quy trình lựa chọn đề cử của Giải thưởng VinFuture, đồng thời chứng tỏ với thế giới tầm vóc và tầm nhìn của Hội đồng Giải thưởng VinFuture. Qua đó khẳng định vai trò quan trọng của VinFuture trong việc đánh giá và thúc đẩy nghiên cứu trong lĩnh vực Khoa học Công nghệ toàn cầu, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên thế giới.