Giao lưu, hợp tác quốc tế về nghệ thuật múa vẫn còn nhiều trở ngại

Trước kia, ngay từ khi hòa bình mới được lập lại, Nhà nước đã có kế hoạch gửi các nghệ sĩ múa sang phương Tây học tập (chủ yếu là Liên Xô) để từng bước chuẩn bị, xây dựng nền móng cho sự phát triển của nghệ thuật múa chuyên nghiệp nước nhà.  

Từ thực tế cho thấy chính sách cử học sinh đi tu nghiệp ở nước ngoài theo sự bảo trợ, hợp tác song phương của Chính phủ như xưa kia vẫn là một kênh hiệu quả, tạo nền tảng thúc đẩy nghệ thuật múa phát triển cả về chiều sâu lẫn chiều rộng. Hầu hết các nghệ sĩ, nhà giáo, nhà lí luận múa Việt Nam giai đoạn trước, sau khi tu nghiệp ở Liên Xô đều quay trở về nước và đem những kiến thức, trải nghiệm quý báu học hỏi được từ nước bạn ứng dụng, phục vụ hữu hiệu vào hệ thống đào tạo, sáng tạo nghệ thuật múa chuyên nghiệp của nước nhà.

Các biên đạo và nghệ sĩ múa châu Á tại IDANS (International Dance Network in Seoul)

Ngày nay, các chính sách, cơ chế hợp tác, bảo trợ có nhiều hình thức, phương cách đa dạng, linh hoạt hơn xưa nên các nghệ sĩ múa trẻ cũng có nhiều điều kiện, có nhiều lựa chọn đi tu nghiệp nước ngoài (ở cả phương Đông và phương Tây). Nhưng sau khi tu nghiệp xong, các nghệ sĩ múa có được tạo điều kiện thuận lợi để quay trở về  phục vụ lại nền nghệ thuật nước nhà hay không, hoặc các chính sách đãi ngộ, sắp xếp việc làm còn nhiều bất cập so với trình độ, năng lực của du học sinh múa. Đó chính là mối lo ngại của nhiều nghệ sĩ múa sau khi tu nghiệp trở về.  

Có thể nói, trong cơ chế mở cửa, chuyện các nghệ sĩ múa của Việt Nam ra nước ngoài học tập, giao lưu không nhất thiết phải thông qua hệ thống bảo trợ của Nhà nước như trước kia mà có thể kết nối bằng rất nhiều con đường: có khi là qua các tổ chức, đơn vị, vũ đoàn mà nghệ sĩ hoạt động giới thiệu, kết nối hợp tác với nước ngoài, cũng có khi là do cá nhân nghệ sĩ tự kết nối với đối tác nước ngoài. Nhưng dường như câu chuyện hợp tác, kết nối của nghệ sĩ múa hoạt động tự do thì có vẻ thuận lợi, ít vướng mắc. Còn đối với cán bộ, nghệ sĩ hoạt động trong các đơn vị Nhà nước thì chuyện tu nghiệp, kết nối, hợp tác với nước ngoài lại vấp phải khá nhiều vướng mắc. 

Đúng là thời mở cửa nên chuyện hợp tác, giao lưu với nước ngoài về mặt đường lối thì có vẻ cởi mở, dễ dàng hơn. Song, về cơ chế, chính sách, thủ tục khiến cho vấn đề hợp tác, kết nối giữa nghệ sĩ múa của Việt Nam với nghệ sĩ múa nước ngoài vẫn còn rất nhiều rào cản. 

Để hiện thực hóa được niềm mong mỏi kết nối của các nghệ sĩ múa Việt Nam với nghệ sĩ nước ngoài đúng là không hề đơn giản, đó không đơn thuần là chuyện chúng ta muốn đi là có thể “xách ba lô lên và đi” ngay được; nhất là đối với các nghệ sĩ thuộc đối tượng biên chế nhà nước. Ngoài việc chuẩn bị hồ sơ, giấy tờ xin thị thực theo quy định pháp luật thì việc chờ đợi quyết định đồng ý từ phía đơn vị quản lý, đơn vị chủ quản của nghệ sĩ về việc cho nghệ sĩ ra nước ngoài tham gia, tham dự những kỳ, cuộc sự kiện văn hóa theo lời mời của nước bạn phải trải qua nhiều quy trình, mất nhiều thời gian và công sức. Cũng vì rào cản của cơ chế, thủ tục này mà không ít cán bộ, nghệ sĩ hoạt động trong đơn vị nhà nước đã nhiều lần đành phải ái ngại “lỡ hẹn” với các bạn nước ngoài. 

Còn từ phía các bạn nước ngoài, bản thân họ cũng có rất nhiều băn khoăn, dè dặt. Chia sẻ những lo lắng, trở ngại khi hợp tác với Việt Nam, Giáo sư, tiến sĩ JungRock Seo - Giảng viên Đại học nghệ thuật quốc gia Hàn Quốc thổ lộ: “Trước hết, mặc dù đây có thể là một vấn đề nhạy cảm, nhưng lo lắng lớn nhất của tôi có thể là vấn đề kiểm duyệt. Đối với tôi, có một phần trong tôi hiểu được tình hình ở Việt Nam. Nhưng đối với nhiều vũ công tôi biết ở Hàn Quốc và các nước khác, kiểm duyệt ở Việt Nam là vấn đề lớn nhất mà họ gặp phải khi làm việc với các vũ công Việt Nam tại Việt Nam. Tất nhiên, nếu biểu diễn ở nơi công cộng thì phải báo trước, nhưng đó là vì vấn đề an toàn giao thông chứ không phải vì nội dung biểu diễn. Vì vậy, nhiều vũ công Hàn Quốc nói với tôi rằng họ lo lắng không biết tác phẩm của mình có vấn đề gì khi biểu diễn ở Việt Nam hay không, và sự lo lắng này dường như là một trải nghiệm không thoải mái.

Có thể là do tôi không biết nhiều về tình hình ở Việt Nam, nhưng tôi nghĩ nếu Việt Nam có cách tiếp cận linh hoạt hơn và quy trình kiểm duyệt đơn giản hơn, nhiều vũ công Hàn Quốc sẽ rất vui khi được làm việc tại Việt Nam. Tôi nghĩ điều này cũng sẽ giúp ích cho các vũ công Việt Nam khi họ biểu diễn ở Hàn Quốc.

Cuối cùng, tôi nghĩ chúng ta cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi trong đào tạo và hợp tác nghiên cứu. Trao đổi ở cả cấp độ trường học và nghiên cứu có thể thúc đẩy mối quan hệ lâu dài hơn là ngắn hạn giữa Hàn Quốc và múa Việt Nam. Có nhiều học giả và sinh viên ở Hàn Quốc, trong đó có tôi, muốn trao đổi với Việt Nam nhưng chúng ta chưa có đủ thông tin để thực hiện. Ngoài ra, có một số quỹ ở Hàn Quốc hỗ trợ loại chương trình này. Tôi nghĩ chúng ta có thể cùng nhau tận dụng tốt điều này. Tôi rất quan tâm đến việc này, nhưng đó không phải là việc một người có thể làm được, và đặc biệt phải có sự quan tâm tích cực từ phía Việt Nam. Hoàn cảnh đã được tạo ra để cả Hàn Quốc và Việt Nam hợp tác trong nhiều lĩnh vực thông qua khiêu vũ. Mong rằng cả Hàn Quốc và Việt Nam sẽ không để vuột mất cơ hội tuyệt vời này, mong rằng họ sẽ đủ sáng suốt để xử lý tốt và góp phần phát triển bộ môn khiêu vũ của cả hai nước. Cuối cùng, tôi hy vọng rằng sự hợp tác này sẽ góp phần vào sự phát triển của văn hóa châu Á, cũng như thúc đẩy tình hữu nghị giữa Hàn Quốc và Việt Nam.

Tiến sĩ Lee Chuljin – Nguyên Giám đốc Trung tâm nghệ thuật múa Hàn Quốc chia sẻ: Khi tôi làm việc ở nước ngoài, trở ngại lớn nhất là sự khác biệt về văn hóa và hệ thống chính trị. Ví dụ: khi chúng tôi nhận được visa từ quốc gia của tôi, chỉ mất vài ngày nhưng một số quốc gia thì lâu hơn Hàn Quốc. 

Giáo sư, tiến sĩ JungRock Seo - Giảng viên Đại học nghệ thuật quốc gia Hàn Quốc chia sẻ tại một hội thảo về văn hóa do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam tổ chức.

Phát biểu tại Liên hoan Múa châu Á năm 2024 (ADF 2024), ông Lee Chuljin bày tỏ niềm mong mỏi: Chúng tôi mong muốn thực hiện trao đổi với Việt Nam ở mức độ bình đẳng. Với ý nghĩa đó, tôi nghĩ chúng ta cần hỗ trợ nhiều hơn cho những nghệ sĩ muốn giới thiệu múa Việt Nam. Vì vậy, tôi mong rằng chúng tôi có thể hỗ trợ cơ bản như chi phí cho các đội nước ngoài ở lại Việt Nam và vé máy bay cho các đội Việt Nam ra nước ngoài.

Theo Tiến sĩ Danny Tan – Giám đốc Nhà hát Odyssey Dance Theatre, Singapore, với ông việc hợp tác với Việt Nam trong 10 năm qua là một trải nghiệm vô cùng bổ ích và phong phú. Sự hợp tác với các nghệ sĩ và công ty Việt Nam đã mang lại nhiều dự án thành công giúp đưa đất nước chúng ta xích lại gần nhau hơn. Trong suốt cuộc hành trình này, tôi đã có được sự đánh giá sâu sắc đối với người Việt Nam và nền văn hóa sôi động của họ. Tuy nhiên, một thách thức đáng kể mà tôi gặp phải là rào cản ngôn ngữ. Tôi thực sự mong muốn vượt qua trở ngại này bằng cách học và hiểu tiếng Việt vì nó sẽ cho phép sự gắn kết và hiểu biết lẫn nhau sâu sắc hơn giữa chúng ta - ông Danny Tan nói.

Phải khẳng định rằng, hoạt động giao lưu văn hóa Việt Nam tại nước ngoài tác động tích cực đến đường lối chính trị đối ngoại, hợp tác quốc tế của đất nước. Các hoạt động văn hóa Việt Nam ở nước ngoài nói chung và múa nói riêng không chỉ có ý nghĩa trực tiếp đối với những người Việt Nam ở xa Tổ quốc, mà còn là một kênh thông tin quảng bá, làm lan tỏa hình ảnh đất nước, con người, văn hóa Việt Nam với bạn bè quốc tế.  

Tuy nhiên, để làm sao tháo bỏ được những rào cản để mọi cơ chế, chính sách đối ngoại thực sự cởi mở, thuận lợi, để không còn sự e dè, ngần ngại của cả ta và bạn chính là những điều mà các nghệ sĩ múa Việt Nam cũng như các nghệ sĩ múa nước ngoài mong mỏi, trông đợi. Có như vậy, cơ hội giao lưu, hợp tác quốc tế trong múa mới thực sự được thúc đẩy và đạt những hiệu quả thiết thực. 

Thanh Hoa

Liên hoan Múa rối quốc tế 2025: Cơ hội giao lưu và lan tỏa nghệ thuật

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Kế hoạch số 4987/QĐ-BVHTTDL về việc tổ chức Liên hoan Múa rối quốc tế 2025....