Cải thiện chiều cao cho trẻ từ góc nhìn chuyên gia

Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn quốc là 19,6%; trong đó, chênh lệch giữa thành thị, nông thôn và miền núi là 12.4%, 14,9% và 38%. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến vấn đề thấp còi và ngày càng trở thành mối quan tâm của các bậc phụ huynh trong quá trình phát triển toàn diện của con. Theo các chuyên gia y tế thì ứng dụng tiến bộ y khoa đúng lúc, đúng mức sẽ có thể giúp các con cải thiện chiều cao cần thiết, giúp trẻ tự tin với cuộc sống trong tương lai. Chúng ta cùng tìm hiểu thêm thông tin về hormone tăng trưởng chiều cao và sử dụng đúng chỉ định thông qua cuộc trao đổi cùng Bác sĩ CKI Lê Kim Huệ - Chuyên gia dinh dưỡng với hơn 27 năm công tác tại Trung Tâm Dinh Dưỡng TP.HCM.

Thưa bác sĩ, vì sao tỉ lệ trẻ suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ có sự chênh lệch giữa các vùng nhất là vùng núi, vùng khó khăn so với thành phố, đồng bằng?

Dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với sức khỏe, đặc biệt là sự phát triển tầm vóc và trí tuệ của trẻ. Hiện nay, tình trạng dinh dưỡng của trẻ em Việt Nam đã được cải thiện nhưng chưa đồng đều. Tại các thành phố lớn, tình trạng dinh dưỡng của trẻ nghiêng về thừa cân, béo phì, trong khi tại khu vực vùng núi, vùng khó khăn thì tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng thấp còi vẫn còn khá cao. 

Trên cả nước có 1.089 xã nghèo; đặc biệt, các xã nghèo vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số còn thiếu lương thực thực phẩm, thiếu thông tin và thiếu kiến thức chăm sóc trẻ em,… Chính những nguyên nhân trên gây nên việc suy dinh dưỡng thấp còi và thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ em.

BS.CKI Lê Kim Huệ - chuyên gia dinh dưỡng với hơn 27 năm kinh nghiệm

Vậy nguyên nhân gây thấp còi ở trẻ là gì thưa bác sĩ?

Một số nguyên nhân gây chậm tăng trưởng chiều cao thường gặp ở trẻ bao gồm: 

- Thiếu nội tiết tố tăng trưởng, hay còn gọi là hormone tăng trưởng (GH): Khi cơ thể gặp vấn đề về sản xuất và phóng thích nội tiết tố tăng trưởng không đủ thì sẽ dẫn đến việc thiếu nội tiết tố tăng trưởng ở trẻ. 

- Suy tuyến giáp: Nội tiết tố tuyến giáp tác động trực tiếp  sự tăng trưởng và chuyển hóa. Khi cơ thể tiết không đủ lượng nội tiết tố tuyến giáp cần thiết thì sẽ khiến trẻ bị chậm tăng trưởng. 

- Tiền sử gia đình: Bố mẹ có chiều cao đều dưới trung bình thì con cũng sẽ khó có chiều cao vượt trội. 

- Suy dinh dưỡng bào thai: Trẻ sinh ra nhẹ cân (Cân nặng của trẻ dưới 2.500g) sẽ có thể bị ảnh hưởng phát triển chiều cao trong tương lai.

- Hội chứng Turner: tức mất một phần hoặc toàn bộ một nhiễm sắc thể giới tính X trong bộ gen. 

- Hội chứng Down. 

- Trẻ còi xương, thiếu vi chất dinh dưỡng như thiếu vitamin A, sắt, i ốt,...

- Trẻ mắc bệnh mãn tính như bệnh tim, bệnh thận,…

Bác sĩ có nhắc tới nguyên nhân do trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng, vậy bác sĩ có thể chia sẻ sâu hơn về phương pháp điều trị bằng hormone tăng trưởng là như thế nào?

Sử dụng hormone tăng trưởng là phương pháp điều trị tiên tiến, được FDA phê duyệt và đã được áp dụng ở các quốc gia phát triển. Việt Nam đã áp dụng phương pháp điều trị này từ khá lâu, nhưng chưa được biết đến nhiều, nên nhiều phụ huynh vô tình "bỏ lỡ" thời gian vàng có thể áp dụng phương pháp này điều trị cho bé. Nếu đáp ứng điều trị bằng hormone tăng trưởng thì trẻ có thể tăng khoảng 8 - 12cm mỗi năm. Tuy nhiên, việc quyết định điều trị bằng hormone tăng trưởng sẽ phải được bác sĩ chuyên khoa tầm soát cẩn thận và ra chỉ định phù hợp với thể trạng và tình trạng của từng bé. 

Phương pháp điều trị thiếu hormone tăng trưởng cho trẻ đã được FDA phê duyệt cách thức thực hiện hiệu quả là tiêm dưới da vào khung giờ cố định trước khi trẻ đi ngủ từ 21 - 22 giờ.  Liều lượng hormone tăng trưởng cho từng trẻ sẽ được bác sĩ tính toán cụ thể để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. 

Việc tầm soát và điều trị thiếu hormone tăng trưởng ở trẻ cần được thực hiện trước tuổi dậy thì, các giai đoạn sau đó thì việc dùng thuốc sẽ không còn tác dụng. Nếu trẻ được thăm khám và áp dụng điều trị đúng mức vào độ tuổi 4 - 13 tuổi, khi sụn xương chưa đóng lại, thì phương pháp điều trị bằng hormone tăng trưởng cho trẻ thấp còi sẽ đạt hiệu quả tốt nhất. 

Để không bỏ lỡ cơ hội điều trị cho con thì cha mẹ nên theo dõi sự phát triển chiều cao của con mình thường xuyên. Khi thấy trẻ phát triển chiều cao thấp hơn mức trung bình được WHO khuyến cáo thì nên đưa trẻ đến bác sĩ Nhi khoa để được tầm soát và điều trị bệnh kịp thời, giúp con phát triển chiều cao tốt nhất trong tương lai. 

Ngoài ra, để con có thể phát triển chiều cao tốt nhất thì cha mẹ cần chú ý áp dụng các biện pháp như sau: 

- Chú ý các giai đoạn phát triển vàng của con gồm giai đoạn bào thai, giai đoạn 0 -3 tuổi và giai đoạn dậy thì. Cha mẹ cần theo dõi chỉ số theo các khuyến nghị và đưa con kiểm tra sức khỏe định kỳ để có thể phát hiện nguy cơ và hỗ trợ con phát triển tốt nhất 

- Luyện tập thể thao thường xuyên: lối sống ít vận động sẽ ức chế sự phát triển của sụn xương, cơ, xương, từ đó sẽ giảm sự phát triển chiều cao. Luyện tập thể thao sẽ giúp các con khoẻ mạnh và phát triển thể chất toàn diện 

- Bổ sung chế độ dinh dưỡng cân bằng và cân đối (Theo mô hình tháp dinh dưỡng Việt Nam) có thể ảnh hưởng đến 32% sự phát triển chiều cao của trẻ.

Lưu ý: Việc sử dụng các loại thiết bị tiêm, dung dịch tiêm chứa hormone tăng trưởng phải có chỉ định và theo dõi chặt chẽ của các bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo tuân thủ đúng liều lượng tiêm.