Cơ hội cho Việt Nam đón sóng đầu tư từ Nhật Bản

Chọn Việt Nam (VN) là quốc gia đầu tiên đến thăm sau khi nhậm chức thủ tướng Nhật Bản, ông Suga Yoshihide khẳng định tăng cường hợp tác hơn nữa với VN. Ông cũng nhấn mạnh các doanh nghiệp (DN) Nhật sẽ gia tăng đầu tư để đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Mối quan hệ hợp tác này đang được kỳ vọng tạo ra một làn sóng đầu tư mới của các đại gia Nhật vào VN, nhất là trong bối cảnh Nhật muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng.

Ngày 18-10, trước một ngày chuyến viếng thăm chính thức của thủ tướng Nhật đến Việt Nam, chuỗi dược mỹ phẩm Matsumoto Kiyoshi lớn nhất Nhật Bản đã mở cửa hàng đầu tiên tại trung tâm TP.HCM. Ông Hiroki Miyaoka, Giám đốc điều hành Công ty Matsumoto Kiyoshi VN, cho biết trong năm năm tới sẽ mở rộng chuỗi cửa hàng tại VN vì thị trường này đang có mức tăng trưởng rất cao.

Ông Hirai Shinji, Trưởng đại diện Tổ chức xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) tại TP.HCM, cũng đánh giá sự xuất hiện các tập đoàn bán lẻ hàng đầu Nhật tại VN đã cho thấy VN là “miền đất hứa để mở rộng đầu tư”. Điều này cũng nói lên rằng các công ty Nhật đặt niềm tin vào sự kiểm soát dịch bệnh COVID-19 và mức tăng trưởng kinh tế tại VN.

Thực tế, trong nhiều năm qua, VN đã đón làn sóng đầu tư rất lớn từ Nhật cả về số lượng lẫn nguồn vốn đầu tư. Đơn cử năm 2018, Nhật Bản dẫn đầu các quốc gia đầu tư vào VN với 8,59 tỉ USD, chiếm 24,2% tổng vốn đầu tư các quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư vào VN. Năm 2019, Nhật Bản đứng thứ hai với tổng vốn đăng ký đạt 59,3 tỉ USD, chiếm 16,7%.

“Nhật là đối tác đầu tư quan trọng với VN. Các công ty Nhật cũng đã giúp rất nhiều trong việc nâng cao trình độ công nghệ và năng lực sản xuất của VN” - ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương, nhận định.

Trả lời phỏng vấn báo chí, ông Hiroyuki Moribe, Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu kinh tế VN (OERI) của Nhật Bản, cho rằng VN là điểm đến đầu tư mang lại nhiều lợi ích cho các DN Nhật Bản. Trong quãng thời gian 20 năm, VN đều đạt được tốc độ tăng trưởng hằng năm ở mức 5%-6%, cuộc sống của người dân trở nên khá giả hơn. Giờ đây, VN không chỉ là cứ điểm sản xuất mà còn là điểm đến hấp dẫn của một quốc gia sắp đạt mốc dân số 100 triệu người.

“Chính vì những lý do đó, tôi cho rằng xu hướng dịch chuyển đầu tư vào VN sẽ thuận lợi hơn trong thời gian tới, đặc biệt trong bối cảnh quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang căng thẳng khiến hoạt động xuất khẩu từ Trung Quốc gặp rất nhiều khó khăn. Ngoài ra, có thể thấy VN là một trong số các nước đã nhanh chóng kiểm soát được dịch COVID-19, có thể duy trì mức tăng trưởng dương trong năm nay và các hoạt động kinh tế diễn ra sôi động. Điều này sẽ tạo điều kiện để các công ty của Nhật Bản, châu Âu… quan tâm và tìm kiếm cơ hội hợp tác đầu tư vào VN trong thời gian tới đây” - ông Hiroyuki Moribe nhấn mạnh.

TS Aizawa Nobuhiro, ĐH Kyushu (Nhật Bản), cũng cho biết dòng vốn đầu tư từ Nhật đang tăng trưởng rất nhanh tại VN. Nhật cũng đang tăng cường xây dựng chuỗi cung ứng tại đất nước này trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều biến động. Sự có mặt của các công ty Nhật chắc chắn hỗ trợ rất lớn trong việc tăng cường đầu tư vào đào tạo nghề nghiệp và chuyên môn cho các DN vừa và nhỏ, đặc biệt là trong các lĩnh vực phi dịch vụ như nông nghiệp, thủy sản và nhiều ngành công nghiệp sản xuất.

Nhật Bản đang nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng nhằm giảm sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Cụ thể, chính phủ Nhật Bản đã tung các gói hỗ trợ DN nước này chuyển dịch hoạt động sản xuất đến khu vực Đông Nam Á, trong đó có VN.

Đáng chú ý, trong 30 DN Nhật đầu tiên được chọn hỗ trợ có đến 15 công ty đang hoạt động tại VN. Số công ty này chủ yếu hoạt động trong các lĩnh vực sản xuất thiết bị y tế như găng tay, mặt nạ, áo choàng y tế, vải y tế, linh kiện động cơ…

Trong bối cảnh này, ông Michael Kokalari, kinh tế trưởng của Tập đoàn VinaCapital, nhận định: VN sẽ tiếp tục đón làn sóng đầu tư nước ngoài mới, bao gồm cả Nhật trong tương lai và sẽ nhìn thấy nhiều tập đoàn có tên tuổi, lớn hơn nữa đổ bộ vào VN. Các tập đoàn đa quốc gia có xu hướng tính toán các yếu tố để quyết định đầu tư. Đó là sự ổn định chính trị, cơ sở hạ tầng, khu vực địa lý; sự sẵn có của nhân lực có kỹ năng làm việc trong nhà máy và quản lý dây chuyền, chi phí lao động hợp lý; độ tin cậy của nguồn cung cấp điện và hệ thống logistics.

“VN đã vượt qua nhiều tiêu chí trên. Đây là lý do tại sao VN sẽ xuất hiện trên danh sách của nhiều tập đoàn đa quốc gia khi xem xét đặt nhà máy mới” - ông Michael Kokalari nhấn mạnh.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế, nhìn nhận VN đang được đánh giá là có nhiều cơ hội thu hút đầu tư. Tuy nhiên, việc có tận dụng được cơ hội hay không còn phụ thuộc rất nhiều vào tính chủ động, quyết liệt, tập trung vào những gì nhà đầu tư mong muốn chính đáng. Trong đó đặc biệt là thể chế và thực thi thể chế, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng vẫn là yếu tố then chốt, chứ không chỉ có chính sách ưu đãi và mời chào suông.

Đồng quan điểm, TS Trần Đình Thiên nhận định cách tiếp cận các ông lớn Nhật phải bao gồm cả cấu trúc chính sách, thể chế minh bạch, có hệ thống pháp luật tốt để các nhà đầu tư không bị rơi vào vòng xoáy không rõ ràng và không minh bạch. Đồng thời lực lượng DN Việt phải mạnh lên, nếu không thể chen chân vào chuỗi cung ứng thì các nhà đầu tư nước ngoài cũng chỉ mang đến những phần kém của họ, chứ không thể có phần tốt.

Nhiều chuyên gia thống nhất cho rằng để đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng cho làn sóng đầu tư của các đại gia Nhật thì DN Việt phải nâng cao tâm thế và tư thế. Đặc biệt, muốn nâng tầm của mình lên để bắt tay sòng phẳng với các nhà đầu tư nước ngoài phải nâng trình độ của mình lên.

Để làm được điều này, phải liên kết các DN trong nước, nhất là trong bối cảnh hiện nay việc này chưa tốt lắm. Lý do là dù VN đã có các tập đoàn nội địa phát triển rất mạnh mẽ nhưng các tập đoàn lớn này lại chưa đóng vai trò lớn trong việc dẫn dắt các DN vừa và nhỏ tham gia vào chuỗi liên kết. Đây là hướng cần khuyến khích và cần có chính sách để làm.

Bên cạnh đó, các công ty Việt còn vướng nhiều vấn đề, trong đó điều đầu tiên phải làm là xây dựng được nguồn nhân lực cốt lõi. Vì DN thành công hay không thì nhân lực cốt lõi đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Theo khảo sát của tổ chức ngoại thương Nhật Bản (JETRO) vào tháng 2-2020, có tới 70% DN Nhật Bản được hỏi mong muốn đầu tư vào VN. Bên cạnh đó có 63,9% DN Nhật Bản đang hoạt động tại VN có kế hoạch mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh.