Nhà văn Minh Chuyên đón nhận danh hiệu Anh hùng Lao động và các giải thưởng trong nước, quốc tế

Đến dự và chúc mừng có đồng chí Trần Quốc Vượng, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng; các đồng chí nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, lãnh đạo các bộ, ngành trung ương. Đồng chí Phạm Văn Nghiêm, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh.

Anh hùng Lao động Nguyễn Minh Chuyên phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: TTXVN

Tại buổi lễ, các đại biểu đã chúc mừng nhà văn Minh Chuyên đón nhận danh hiệu Anh hùng Lao động. Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật cho nhà văn Minh Chuyên với cụm tác phẩm phim tài liệu gồm: Cha con người lính, Huyền thoại tàu không số, Nhà bác học của nông dân. Tiến sĩ Lê Doãn Hợp, Nguyên ủy viên Trung ương Đảng, Nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, Chủ tịch Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam, Thành viên Hội đồng Liên minh Kỷ lục Thế giới trao Bằng kỷ lục châu Á về sáng tác Văn học Nghệ thuật cho nhà văn Minh Chuyên. Cũng tại buổi lễ, lãnh đạo Đài Truyền hình Việt Nam đã trao giải thưởng cúp Vàng quốc tế và chúc mừng tác phẩm “Cha con người lính” do nhà văn Minh Chuyên biên kịch và đạo diễn.

Anh hùng lao động Minh Chuyên – người chiến sĩ văn chương vượt lên hoàn cảnh

Trong nền văn học hiện đại Việt Nam, nhà văn Minh Chuyên là cây bút tài năng không chỉ bởi nội dung và giá trị nghệ thuật trong các tác phẩm của ông, mà còn bởi hành trình nỗ lực sáng tác mang đậm tính nhân văn. Ông là tấm gương của ý chí, nghị lực phi thường và một khát vọng sống, khát vọng cống hiến và tình yêu cuộc sống mãnh liệt. Một nhà văn được độc giả yêu mến, đón nhận và được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, một trong những danh hiệu cao quý nhất dành cho những cá nhân có cống hiến đặc biệt xuất sắc trong lao động, sáng tạo, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự ghi nhận xứng đáng cho một đời người tận hiến vì văn học, vì con người. Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu góp phần đưa văn chương Việt Nam ra thế giới.

Minh Chuyên sinh ra tại một vùng quê nghèo của tỉnh Thái Bình năm 1947, trong giai đoạn đất nước vô cùng gian khổ, khói lửa chiến tranh và bom đạn. Ông tham gia quân ngũ và là một trong hàng triệu nạn nhân phải gánh chịu hậu quả tàn khốc của chất độc da cam, di chứng không chỉ ảnh hưởng đến cơ thể mà còn hành hạ tinh thần con người từng giờ, từng phút.

Nhà văn Minh Chuyên.

Tình trạng sức khỏe yếu, thân thể mang thương tích, ốm đau bệnh tật liên miên, thường xuyên phải nhập viện điều trị. Thân hình ông nhỏ nhắn gầy gò nhưng phải trải qua không ít lần phẫu thuật đau đớn, có lúc tưởng như ông không còn sức khoẻ để làm việc nhưng ông đã chọn con đường viết lách, văn chương, sáng tạo nghệ thuật. Với nhiều người, có lẽ không dễ gì vượt lên nỗi đau mỏi về thể xác để liên tục sáng tác những tác phẩm đồ sộ như vậy. Có lần ông chia sẻ, trung bình ông viết mỗi ngày 20 trang sách, thật ngưỡng mộ và khâm phục tần suất làm việc của ông, trong khi sức khoẻ lại không ưu ái. Nhưng có lẽ đó là lẽ sống, là mục đích, ý nghĩa cuộc đời ông. “Nếu không cầm bút viết, tôi như không còn là tôi,” ông từng chia sẻ.

Một con người khiếm khuyết về sức khoẻ nhưng trái tim trọn vẹn, cuộc đời chịu nhiều đau đớn nhưng đem đến ánh sáng cho bao người. Ông là biểu tượng của tinh thần “vượt lên chính mình”, của giá trị nhân văn mà văn chương chân chính theo đuổi.

Không ô tô, không máy quay hiện đại, có lúc lỡ bữa không kịp ăn, bụng đói, nhưng Minh Chuyên vẫn rong ruổi khắp mọi miền quê Thái Bình bằng chiếc xe đạp cà tàng cũ kỹ - một phương tiện giản dị nhưng gắn liền với những trang viết lớn. Ông đi đến từng nhà, nơi có những con người bị lãng quên, những số phận cần được lắng nghe, và những nỗi đau cần được lên tiếng.

Chiếc xe đạp ấy là biểu tượng của sự bền bỉ, của lòng đam mê không gì khuất phục. Nó đưa Minh Chuyên đến với những mảnh đời chịu nhiều thiệt thòi, mất mát sau chiến tranh. Có những câu chuyện éo le, đau lòng, nhưng suốt nhiều năm sự thật mới được trả về sự thật, nhưng với lương tâm và trách nhiệm nghề nghiệp, ông đã không quản ngại gian nan, thậm chí có lúc hiểm nguy đe dọa mạng sống, nhưng ông quyết không từ bỏ, mà theo đuổi đến cùng, đánh cược cả sự sống của mình để bảo vệ chân lý, như giai đoạn ông viết tác phẩm Thủ tục làm người còn sống…

Chính 20 năm gian nan ấy đã tôi luyện ý chí quyết tâm và bản lĩnh của người cầm bút. Những chuyến rong ruổi về các miền quê đã giúp Minh Chuyên thu thập được nhiều tư liệu chân thực, sống động, điều làm nên “xương sống của văn học hiện thực”. Không có gì quý giá hơn sự thật, và ông đã lấy sự thật ấy làm nền tảng cho sáng tác những tác phẩm lớn lay động lòng người.

Mỗi tác phẩm của ông là một tiếng chuông cảnh tỉnh, một sự dằn vặt lương tâm, một thanh âm da diết và bi thương về con người về những số phận bi kịch hậu chiến tranh. Từ Linh hồn Việt cộng, Đứa con màu da thú,… ông đã góp phần làm phong phú thêm nền văn học hiện thực phê phán, nhân đạo sâu sắc của nước nhà.

Tác phẩm của ông thường không màu mè, không “lên gân”, nhưng lại có sức ám ảnh lạ thường. Đó là bởi chúng được viết ra từ trái tim, từ sự thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc với những nỗi đau của con người sau cuộc chiến. Văn của Minh Chuyên là văn của đời, là văn của nước mắt và sự thật.

Một số tác phẩm của nhà văn Minh Chuyên.

Không ít lần ông phải đối diện với áp lực, sự ngăn cản, thậm chí là đe dọa từ những người bị “đụng chạm” bởi ngòi bút sắc bén và trung thực của ông. Nhưng chưa bao giờ Minh Chuyên lùi bước. Ông từng nói: “Nếu tôi ngồi yên, không ai thấy điều gì đang diễn ra. Nếu tôi lên tiếng, có thể ai đó sẽ thức tỉnh. Tôi chọn lên tiếng.”

Với những đóng góp to lớn cho văn học, cho sự nghiệp nhân đạo và sự phản ánh trung thực hiện thực xã hội, nhà văn Minh Chuyên đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng Lao động” - một vinh dự lớn mà không nhiều người có được. Đây không chỉ là sự công nhận tài năng, mà còn là sự ghi nhận cả một hành trình nỗ lực bền bỉ, không ngừng nghỉ của một con người đã vượt lên hoàn cảnh sức khoẻ để cống hiến cho đời.

Ngoài ra, ông còn nhận được nhiều giải thưởng văn học trong và ngoài nước, được mời tham dự các hội nghị văn học quốc tế, các diễn đàn nhân quyền và môi trường, nơi ông chia sẻ câu chuyện của mình và của hàng triệu nạn nhân chất độc da cam dioxin Việt Nam.

Tên tuổi của Minh Chuyên không còn bị bó hẹp trong giới hạn quốc gia, mà được thế giới biết đến, bởi ông đã viết rất thật, rất sâu về con người - điều mà ở đâu cũng cần, cũng cảm.

Trong một thời đại mà công nghệ phát triển, mạng xã hội làm xáo trộn giá trị truyền thống, những cây bút trẻ đôi khi dễ bị cuốn vào những xu hướng hời hợt, những trào lưu chớp nhoáng, nhanh chóng bị quên lãng, thì Minh Chuyên nổi bật như một người truyền lửa, ông không chỉ viết, mà còn sống như một người thầy, một tấm gương về đạo đức nghề nghiệp, về sự hy sinh cho nghệ thuật đích thực, là hình mẫu cho những cây bút trẻ triển vọng. Nhiều nhà văn trẻ đã tìm đến ông, không phải để học cách viết, mà để học phong cách làm việc, phong cách sống, sống làm sao cho xứng đáng với danh xưng “Người cầm bút.” Minh Chuyên không khuyên bảo nhiều, ông chỉ kể lại câu chuyện của mình, hành trình mà ông đã đi qua, để người khác tự cảm nhận, tự rút ra bài học.

Minh Chuyên từng nói: “Tôi không sống để viết. Tôi viết để sống có ý nghĩa”. Câu nói ấy như tuyên ngôn cho cả cuộc đời cầm bút của ông. Đối với ông, văn học không phải là một nghề để mưu sinh đơn thuần, mà là một sứ mệnh - sứ mệnh nói lên điều cần nói, kể thay cho những người không thể kể, viết thay cho những người bị lãng quên.

Chính vì vậy, các tác phẩm của Minh Chuyên luôn thấm đẫm tình người, luôn chứa đựng một lời nhắn nhủ nhẹ nhàng mà sâu sắc: hãy lắng nghe, hãy nhìn lại, hãy cảm thông và hãy hành động. Văn học của ông không chỉ để đọc, mà còn để chung sống, để chuyển hóa nội tâm con người.

Tác phẩm của Minh Chuyên đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và xuất bản ở nước ngoài, đặc biệt là các quốc gia quan tâm đến vấn đề nhân quyền, môi trường và hậu quả sau chiến tranh. Tại Việt Nam ông vinh dự được Bộ Giáo dục chọn 3 tác phẩm đưa vào chương trình sách giáo khoa phổ thông để giáo dục trong các cấp học trong nhà trường. Những cuốn sách của ông được dùng làm tài liệu tham khảo trong nhiều trường đại học quốc tế, là một phần trong hồ sơ vận động quốc tế hóa trách nhiệm đối với thảm họa chất độc da cam ở Việt Nam. Ông không phải là nhà văn đi tìm hào quang, nhưng ánh sáng từ những trang viết của ông đã tự nhiên lan tỏa, vượt qua rào cản ngôn ngữ, văn hóa, để chạm đến trái tim của độc giả nhiều nơi. Đó chính là sức mạnh của sự chân thật, của nghệ thuật gắn với số phận con người.

Nhìn lại hành trình của Minh Chuyên, từ một người mang trong mình nỗi đau da cam, một thương binh nặng, người tưởng như bị loại ra khỏi guồng quay lao động, đến một nhà văn vĩ đại được phong Anh hùng Lao động, chúng ta thấy được sự vĩ đại không nằm ở xuất phát điểm, mà ở nơi người ta đặt trọn trái tim mình. Minh Chuyên đã đặt trái tim ông vào từng con chữ, từng số phận, từng câu chuyện đời.

Và như thế, ông đã sống một cuộc đời trọn vẹn, không chỉ là một nhà văn, mà là một người truyền cảm hứng, một chiến binh của sự thật, một nhân chứng sống cho nghị lực phi thường của con người Việt Nam.

Tôi nhớ đến câu nói của Balzac: “Nhà văn là thư ký trung thành của thời đại”. Quả đúng vậy, qua các tác phẩm của họ, người đọc có thể hiểu được phần lớn bức tranh đời sống xã hội của một giai đoạn lịch sử. Ở những tác phẩm văn học lớn, tiếng nói của con người thời đại đó là tiếng nói đại diện của chính nhà văn, người nghệ sĩ sáng tạo, nhà văn Minh Chuyên là đại diện cho tiếng nói của thời đại hậu chiến.

Tên tuổi Minh Chuyên sẽ còn mãi với thời gian, như một biểu tượng của sức mạnh tinh thần, của văn chương nhân đạo, và của một tấm lòng son sắt với Nhân dân, như một vì tinh tú lặng lẽ toả sáng trong lòng người.

Tuệ Nhã - Mai Minh

Về bài thơ "Lối về" của Nhà thơ Đoàn Mạnh Phương

Ai cũng có một thời tuổi trẻ đẹp tươi tràn trề ước mơ, khát vọng nhưng sự khắc nghiệt của thời gian không cho ai giữ...