4 điểm khác biệt lớn giữa trẻ tự thức dậy và trẻ bị đánh thức khi ngủ

Giấc ngủ có ảnh hưởng nhất định đến phát triển tổng thể của trẻ, về mặt thể chất, tâm lý và cảm xúc. Trong giai đoạn phát triển nhanh chóng này, giấc ngủ chính là thời gian để cơ thể trẻ hồi phục, củng cố trí nhớ và xử lý thông tin.

Theo đó, nhiều người tin rằng có sự khác biệt rõ rệt giữa việc trẻ thức dậy tự nhiên và trẻ bị đánh thức. Ví dụ, khi trẻ thức dậy tự nhiên, thường là vào cuối một chu kỳ ngủ, sẽ cảm thấy tỉnh táo và sảng khoái hơn. 

Ngược lại, trẻ bị đánh thức đột ngột, chẳng hạn như trong lúc đang ở giai đoạn ngủ sâu, có thể cảm thấy mệt mỏi, bối rối và thậm chí là khó chịu. Vậy sự khác biệt rõ ràng giữa trẻ tự thức dậy và trẻ bị đánh thức là gì? 

Sự khác biệt cơ bản giữa việc trẻ thức dậy một cách tự nhiên và bị đánh thức là gì?

Cốt lõi của sự thức tỉnh tự nhiên là sau khi đáp ứng được các nhu cầu sinh lý, đặc biệt là giấc ngủ. Trẻ em ở các độ tuổi khác nhau có nhu cầu ngủ khác nhau, và việc đáp ứng đúng nhu cầu này là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển toàn diện.

Thời gian ngủ tham khảo cho trẻ thường là: Trẻ mẫu giáo ngủ từ 10-13 tiếng, học sinh lớp 1 đến lớp 2 cần khoảng 10 tiếng, học sinh lớp 3 đến lớp 6 nên ngủ khoảng 9 tiếng, trong khi học sinh trung học cơ sở cần trung bình khoảng 8 tiếng.

Điều này cho thấy sự thay đổi về nhu cầu ngủ theo từng giai đoạn phát triển của trẻ. Việc hiểu rõ những nhu cầu này sẽ giúp phụ huynh thiết lập thói quen ngủ hợp lý cho trẻ.

Cốt lõi của sự thức tỉnh tự nhiên là sau khi đáp ứng được các nhu cầu sinh lý, đặc biệt là giấc ngủ.

Bác sĩ Jiang Fan, từ Trung tâm Y tế Nhi Thượng Hải, nhấn mạnh rằng việc thức dậy tự nhiên là đều đặn và có kiểm soát, phù hợp với đồng hồ sinh học bên trong cơ thể. Ví dụ, trẻ thường ngủ trước 11 giờ đêm và thức dậy sau 8 giờ sáng, điều này về cơ bản đảm bảo trẻ có khoảng 10 tiếng ngủ đủ. Khi trẻ có giấc ngủ đủ và chất lượng, sẽ dễ dàng hơn trong việc tỉnh táo và sẵn sàng cho một ngày mới.

Trong khi đó, cốt lõi của việc trẻ bị đánh thức là giấc ngủ diễn ra không tự nhiên, có sự can thiệp từ bên ngoài. Khi trẻ bị đánh thức đột ngột, chẳng hạn như từ tiếng ồn, ánh sáng mạnh hoặc hành động của người lớn, điều này có thể làm gián đoạn chu kỳ ngủ tự nhiên của trẻ. Vì vậy, trẻ cảm thấy mệt mỏi, trở nên bối rối và khó chịu.

Tuy nhiên, đối với trẻ nhỏ dưới 3 tuổi, việc thức dậy ngẫu nhiên và không theo một quy luật nào là điều bình thường. Trẻ em trong độ tuổi này vẫn đang trong quá trình hình thành thói quen và nhịp sinh học, vì vậy việc cho phép trẻ ngủ và thức dậy tự nhiên sẽ cảm thấy thoải mái và an toàn hơn.

Sự khác biệt giữa trẻ thức dậy tự nhiên và trẻ bị đánh thức lớn như thế nào?

Chế độ ăn uống lành mạnh và đều đặn

Trẻ thức dậy tự nhiên sẽ thưởng thức bữa sáng một cách thoải mái, không ảnh hưởng đến ba bữa ăn thường ngày và đảm bảo dinh dưỡng cân bằng. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng trẻ em và thanh thiếu niên ăn sáng thường xuyên có chức năng nhận thức, trao đổi chất, chỉ số khối cơ thể,... tốt hơn.

Trong khi đó, trẻ thức dậy bất chợt thường có chế độ ăn uống không đều đặn, chủ yếu là bỏ bữa sáng, và thường giảm ba bữa ăn một ngày xuống còn hai bữa. Đôi khi trẻ ăn rất ít, đôi khi lại ăn quá nhiều, vì vậy dễ bị suy dinh dưỡng hoặc thừa dinh dưỡng.

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y khoa Anh chỉ ra rằng, việc ăn uống không điều độ sẽ làm tăng gánh nặng cho đường tiêu hóa, trong trường hợp nghiêm trọng sẽ dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, suy dinh dưỡng...

Hiệu quả học tập và quản lý thời gian

Trẻ thức dậy tự nhiên sẽ được nghỉ ngơi đầy đủ và củng cố não bộ, tràn đầy năng lượng, hiệu quả học tập cao và có thể hoàn thành tốt việc học. 

Đối với những trẻ thức dậy bất chợt, thời gian học tập đôi khi bị rút ngắn và lãng phí. Trong khi những trẻ khác đang học tập và phát triển thói quen với năng lượng tràn đầy, trẻ vẫn còn đang ngủ và có thể cảm thấy uể oải sau khi thức dậy, do đó thời gian học tập hiệu quả bị giảm đi.

Trẻ vẫn còn đang ngủ và có thể cảm thấy uể oải sau khi thức dậy.

Hoạt động ngoài trời và sức khỏe thể chất - tinh thần

Trẻ thức dậy tự nhiên có nhiều thời gian để sắp xếp các bài tập ngoài trời và tiếp xúc đủ ánh sáng mặt trời, điều này sẽ có lợi cho sức khỏe thể chất, thị lực, trạng thái tinh thần,...

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo rằng trẻ em và thanh thiếu niên nên tham gia ít nhất 60 phút hoạt động thể chất cường độ vừa phải đến mạnh mỗi ngày.

Ngược lại, trẻ thức dậy bất chợt có thể bỏ lỡ thời điểm tốt nhất cho các hoạt động ngoài trời. Khi thức dậy, trời đã nắng nóng hoặc đã xế chiều, lúc này nhu cầu ra ngoài giảm đi, nên trẻ thường chọn ở nhà vui chơi.

Sự ổn định và gián đoạn của nhịp sinh học

Trẻ thức dậy tự nhiên có lịch trình tương đối đều đặn, phù hợp với đồng hồ sinh học bên trong cơ thể. Sự đều đặn này giúp duy trì sự ổn định của quá trình tiết hormone, chu kỳ nhiệt độ cơ thể và quá trình trao đổi chất, vốn là nền tảng quan trọng cho sức khỏe thể chất và tinh thần .

Đối với trẻ thức giấc bất chợt sẽ phải đối mặt với những thách thức đối với đồng hồ sinh học. Trẻ bị thiếu ngủ kéo dài hoặc ngủ quá nhiều, điều này rất dễ gây rối loạn. Lịch trình bất thường này sẽ làm gián đoạn nhịp sinh học của cơ thể, dễ dẫn đến rối loạn nội tiết, sức đề kháng kém, thay đổi tâm trạng và các vấn đề khác.

Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc theo độ tuổi.

Vậy làm thế nào bố mẹ giúp trẻ có giấc ngủ lành mạnh?

Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc theo độ tuổi. Hãy cố gắng duy trì thời gian đi ngủ và thức dậy tương đối cố định (muộn hơn 1-2 giờ so với ngày đi học) để duy trì sự ổn định của đồng hồ sinh học.

Khuyến khích trẻ dùng năng lượng và thời gian dồi dào để tham gia vào các hoạt động có ý nghĩa như đọc sách, chơi thể thao và khám phá sở thích. Khi tìm được điểm cân bằng, trẻ có thể phục hồi và tích lũy năng lượng cho tương lai.