Đừng chỉ khen "Con giỏi lắm", người mẹ thông minh sẽ nói 3 câu này để tiếp tự tin cho con

"Con yêu, con thật tuyệt vời!" "Tuyệt vời!" "Thông minh quá!" đây là những lời bố mẹ thường khen ngợi con. Đầu tiên, nghe có vẻ ấm áp và khích lệ, nhưng không nhận ra rằng việc lạm dụng kiểu khen ngợi chung chung có thể khiến trẻ phụ thuộc vào những đánh giá bên ngoài, sợ thử thách, và thậm chí là sợ thử những điều mới .

Nghiên cứu tâm lý đã phát hiện, lời khen sáo rỗng giống như "kẹo tinh thần", ăn quá nhiều có thể gây "sâu răng". Trong khi đó, khen thực sự hiệu quả không chỉ đơn thuần là nói "Con giỏi lắm", mà là miêu tả nỗ lực, hành vi và sự tiến bộ của trẻ.

Ví dụ, thay thế "Con giỏi lắm" bằng "Con đã tự mình xếp các khối lego cao đến thế, trông ngôi nhà hật vững vàng". Hay thay thế "Con thật thông minh" bằng "Mẹ biết con đã suy nghĩ về bài toán này rất lâu và cuối cùng đã tìm ra đáp án đúng. Con thật kiên nhẫn!"

Những lời khen ngợi cụ thể có thể khơi dậy động lực bên trong, nuôi dưỡng tư duy phát triển. Vì vậy, các chuyên gia tiết lộ sức mạnh kỳ diệu của những lời khen ngợi cụ thể, hướng dẫn bố mẹ sử dụng hiệu quả để nâng cao sự tự tin và thúc đẩy trẻ hoàn thiện bản thân, học tập chăm chỉ hơn.

Tại sao câu khen “Con giỏi lắm” lại không hiệu quả?

Nhiều bậc bố mẹ tin rằng khen ngợi thường xuyên có thể giúp trẻ tự tin hơn. Nhưng thực tế, hiệu quả hay không vấn đề nằm ở cách khen ngợi.

"Con giỏi lắm" là câu nói quá chung chung, khiến trẻ không hiểu rõ ý nghĩa

Khi trẻ vẽ một bức tranh và mẹ nói "Con vẽ tuyệt lắm". Trong tình huống này đa phần trẻ mơ hồ nghĩ rằng "Mình chọn màu sắc đẹp không?" "Bức tranh này tuyệt ở điểm nào?" 

Vì vậy, trẻ không biết điều gì tuyệt vời ở đây là gì và không biết làm thế nào để tiếp tục tuyệt vời như vậy vào lần tới.

Khen ngợi thường xuyên có thể giúp trẻ tự tin hơn.

Khiến trẻ theo đuổi mục tiêu được khen ngợi thay vì tiến bộ

Nếu trẻ thường xuyên nghe "Con thật tuyệt vời" hoặc "Con thật thông minh", dần sẽ phát triển kiểu suy nghĩ "Chỉ cần làm mẹ vui là con sẽ được khen ngợi."

Lâu dần trẻ có xu hướng chọn lọc làm những điều mình tự tin, né tránh thất bại và không dám thử thách những vấn đề khó.

Các nghiên cứu đã phát hiện, trẻ em thường được khen ngợi vì thông minh thường có xu hướng bỏ cuộc khi gặp khó khăn, trong khi trẻ được khen ngợi vì chăm chỉ thường sẵn sàng kiên trì hơn.

Có thể làm suy yếu động lực nội tại

Ví dụ, trẻ ban đầu thích vẽ, vì vậy mỗi lần được khen ngợi "vẽ đẹp", sẽ chuyển mục đích vẽ từ "Con thích" thành "Con muốn được khen". Nếu không được nhận lời khen, có thể sẽ không muốn vẽ nữa.

Vậy lời khen cụ thể mang ý nghĩa thế nào?

Khen ngợi cụ thể có nghĩa là chỉ ra chi tiết về những việc trẻ đã làm tốt, để biết rõ: Mình đã làm tốt việc gì và phát huy vào lần sau.

Mô tả hành vi cụ thể

Thay vì nói "Con thật tuyệt vời", hãy thay bằng:

"Con đã tự đi giày, làm tốt lắm"

"Con đã dọn hết đồ chơi vào trong giỏ, trông thật gọn gàng!"

Giúp trẻ hiểu được hành vi tự đi giày và cất đồ chơi là điều đáng được biểu dương.

Mô tả hành vi cụ thể.

Khẳng định nỗ lực 

Nhấn mạnh vào quá trình, không phải kết quả:

"Con đã vẽ bức tranh này rất lâu rồi và bỏ cuộc. Con thật kiên nhẫn!"

Nhằm giúp trẻ biết rằng làm việc chăm chỉ và kiên trì quan trọng hơn là "làm đúng".

Bày tỏ cảm xúc

"Hôm nay con đã lên sân khấu và kể câu chuyện rất hay. Bố mẹ tự hào về con!"

Giúp trẻ cảm thấy được thấu hiểu và công nhận, tăng cường kết nối tình cảm.

Nếu bố mẹ áp dụng lời khen ngợi cụ thể đúng cách, trẻ  dần hình thành tư duy cầu tiến - tin rằng khả năng được cải thiện thông qua sự nỗ lực.

Những trẻ trưởng thành với tư duy này thường sẵn sàng thử những điều mới mẻ, trở nên kiên cường khi đối mặt với khó khăn. 

Khẳng định nỗ lực của trẻ.

Ba sai lầm khen ngợi con bố mẹ cần tránh

Chỉ khen ngợi kết quả, vô tình bỏ qua quá trình 

"Con được 10 điểm trong bài kiểm tra, thật tuyệt!" - Điều này sẽ khiến trẻ chỉ tập trung vào điểm số và bỏ qua quá trình học.

Nên sửa lại thành "Lần này con đã xem lại rất nghiêm túc và sửa hết những câu sai. Những nỗ lực của con đã không uổng phí!"

Khen ngợi quá mức 

Khen ngợi con bằng cách nói "Con thật tuyệt" mỗi ngày dần khiến trẻ cảm thấy điều đó không có thật.

Gợi ý: Hãy chân thành, ôn hòa và tập trung đưa ra lời khẳng định vào những thời điểm quan trọng.

Hạn chế lời khen so sánh.

Lời khen so sánh

"Con giỏi hơn anh trai khi còn nhỏ!" - Điều này sẽ gây ra sự ghen tị giữa anh chị em.

Nên đổi thành "Con đã tự học được cách buộc dây giày rồi, tiến bộ thật đấy!"

Khi trẻ cố gắng, ngay cả khi không thành công, vẫn nên được khen ngợi vì những nỗ lực.

Trên thực tế, điều trẻ cần không phải là "Con giỏi lắm" mà là sự công nhận từ bố mẹ.

Cảm giác được công nhận chính là nguồn gốc thực sự của sự tự tin. Những lời nói cụ thể như hạt giống, nuôi dưỡng trẻ kiên cường và yêu thích học hỏi.