Trận lốc xoáy khủng khiếp cướp sinh mạng gần 700 người ở Mỹ

Một trận lốc xoáy ở mức F5 - cấp cao nhất trên thang Fujita (Mỹ). Ảnh: NWS

Ngày 26/8/2025, một trận lốc xoáy bất ngờ xuất hiện tại khu công nghiệp Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, cuốn phăng hàng trăm tấm mái tôn, quật đổ cây xanh, khiến nhiều người dân và công nhân hoảng loạn tìm nơi trú ẩn. Các đoạn video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy mái nhà bị hất tung, từng tấm tôn xoáy vù vù trên bầu trời như những lưỡi dao khổng lồ. Cùng ngày, hiện tượng lốc xoáy cũng đã được ghi nhận tại khu vực sông Hồng ở Hà Nội.

Những trận lốc xoáy bất ngờ này tuy không gây thiệt hại về nhân mạng nhưng là lời nhắc nhở về sức tàn phá khủng khiếp của loại hình thiên tai này. Để thấy rõ mức độ nguy hiểm, hãy nhìn lại cơn lốc xoáy chết chóc nhất lịch sử nước Mỹ, lốc xoáy Tri-State (1925).

Không dấu hiệu báo trước

Theo trang History, sáng 18/3/1925, một cơn lốc xoáy nhỏ hình thành gần thị trấn Ellington, bang Missouri (Mỹ). Trong vòng vài giờ, nó phát triển thành một siêu lốc hiếm thấy, di chuyển liên tục qua 3 bang Missouri, Illinois và Indiana (vì vậy mới có tên Tri-State - 3 bang). Trận lốc này kéo dài khoảng ba tiếng rưỡi, để lại vệt tàn phá dài ít nhất 352 km, với chiều rộng có nơi lên tới 1,6 km. USA Today đưa tin, trận lốc hình thành mà không có dấu hiệu báo trước.

Theo BBC, cơn lốc đạt sức gió ước tính 420–512 km/h, được xếp mức F5 – cấp cao nhất trên thang Fujita (Mỹ). Gió mạnh đến mức có thể nhấc bổng cả một căn nhà khỏi móng và ném đi hàng trăm mét. Cơn lốc di chuyển với tốc độ trung bình 99 km/h - nhanh tương đương một chiếc xe hơi chạy trên quốc lộ - khiến nhiều người dân không kịp chạy thoát.

Trang History cho biết, ban đầu cơn lốc tấn công thị trấn Annapolis, bang Missouri. Vì địa hình núi non che khuất, người dân không kịp nhìn thấy mối nguy. Hậu quả là 90% nhà cửa trong thị trấn bị phá hủy, 4 người chết và 1.000 người rơi vào cảnh màn trời chiếu đất.

Đó mới chỉ là khởi đầu. Khi tới thành phố Murphysboro, bang Illinois, nó đã tạo nên cảnh tượng được ví như "địa ngục trần gian". Theo trang USA Today, có tới 234 người chết tại Murphysboro – con số tử vong kỷ lục trong một cộng đồng vì lốc xoáy. Tổng cộng, 15.000 ngôi nhà tại thành phố Murphysboro bị san phẳng. Toàn bộ các nhà máy, xí nghiệp – niềm tự hào của thành phố này – bị biến thành đống đổ nát ngổn ngang.

Nhiều cộng đồng gần như bị xóa sổ hoàn toàn vì trận lốc xoáy năm 1925 ở Mỹ. Ảnh: NWS

Tại thị trấn De Soto (bang Illinois), tình cảnh cũng thê thảm không kém. Betty Moroni, một nhân chứng còn sống, kể lại trên tờ The Southern Illinoisian năm 2015: “Sau khi cơn lốc đi qua, không ai biết người thân mình ở đâu nữa. Họ có thể bị cuốn đi mãi mãi". Cùng với lời kể ấy là ký ức đau thương của Moroni: ba chị em của bà và người cha đều tử vong trong trận lốc xoáy. Cơ sở vật chất ở ngôi trường, nơi Moroni theo học năm đó, cũng bị cuốn phăng, khiến 33 học sinh thiệt mạng.

Ở thị trấn Gorham (bang Illinois), toàn bộ các công trình bị xóa sổ, 37 người thiệt mạng. Một học sinh sống sót kể lại với truyền thông địa phương: “Khi cơn lốc xoáy ập vào trường, tường sụp xuống, sàn nhà bật tung. Chúng tôi trượt xuống như thể đang bị đẩy vào một hầm tối. Tiếng khóc, tiếng la hét vang lên khắp nơi, máu vương khắp sàn lớp học".

Trận lốc xoáy tiếp tục càn quét sang bang Indiana. Ở thị trấn Owensville, một phóng viên địa phương viết: “Thi thể một em bé không rõ danh tính được tìm thấy trong con suối, nơi em bị cơn cuồng phong cuốn tới đó". Nhiều thị trấn khác ở cùng bang như Princeton cũng bị san phẳng trước khi cơn lốc tan.

Con số kinh hoàng

Đống hoang tàn ở thành phố Murphysboro, bang Illinois, Mỹ, năm 1925, sau khi cơn lốc xoáy Tri - States quét qua. Ảnh: NWS

Theo trang PBS, trận lốc xoáy Tri-State đã cướp sinh mạng 695 người và làm hơn 2.000 người bị thương. Hàng chục nghìn người mất nhà cửa, nhiều cộng đồng nhỏ bị xóa sổ hoàn toàn. Ước tính thiệt hại kinh tế là 16,5 triệu USD vào năm 1925 – tương đương khoảng 3 tỷ USD hiện nay, theo BBC.

Những hình ảnh còn sót lại mô tả mức độ hủy diệt không thể tưởng tượng của trận lốc xoáy: Tà vẹt tàu hỏa bị bẻ cong, gỗ từ thị trấn này bị gió cuốn văng hàng chục km, một bức thư tìm thấy ở cách nơi nó được viết gần 160 km. Một tấm ván gỗ dài 1,2 mét, rộng 20 cm bị cắm sâu vào thân cây phong, đủ chắc để một người đàn ông có thể đứng lên. Tấm ván gỗ này hiện được trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử quận Jackson (bang Missouri).

Cũng theo trang PBS, riêng thành phố Murphysboro, 40% diện tích bị xóa sổ, 234 người chết.

Nguyên nhân và hệ quả

Theo các chuyên gia khí tượng Mỹ, trận lốc xoáy này được hình thành từ “cơn bão hoàn hảo” - sự kết hợp giữa một áp thấp nằm ở biên giới Arkansas–Missouri di chuyển theo hướng đông với một khối không khí ấm di chuyển về hướng bắc. Sự kết hợp ‘đúng lúc, đúng nơi’ ấy đã cung cấp đủ độ ẩm, sự bất ổn và nhiệt lượng - tạo nên một cơn lốc mạnh quét qua nhiều bang liên tiếp.

Tuy nhiên, trước năm 1925, từ “tornado” (lốc xoáy) còn bị Cơ quan Thời tiết Mỹ cấm sử dụng trong các bản tin, vì lo sợ gây hoang mang công chúng. Do đó, người dân không hề nhận được cảnh báo nào. Họ chỉ thấy bầu trời sầm lại, rồi gió ào ào ập đến.

Sau thảm kịch, theo trang History, một điểm tích cực duy nhất là nhận thức cộng đồng về nguy cơ lốc xoáy đã tăng cao, và từ đó Mỹ bắt đầu xây dựng mạng lưới theo dõi lốc xoáy tại địa phương.

Cách nhận biết và ứng phó với lốc xoáy

Các chuyên gia nhấn mạnh, việc tuân thủ cảnh báo và chuẩn bị kế hoạch ứng phó sẵn sàng có thể giúp giảm đáng kể thương vong. Ảnh: Shutterstock

Dù khoa học khí tượng hiện đại giúp giảm đáng kể số người tử vong do lốc xoáy, nhưng mối nguy hiểm vẫn luôn rình rập. Vậy làm thế nào để nhận biết và ứng phó?

Theo Washington Post, các dấu hiệu cảnh báo bao gồm: Bầu trời chuyển màu xanh đậm bất thường, xuất hiện mưa đá lớn, và tiếng gió gầm rú nghe giống đoàn tàu hỏa. 

Khi có cảnh báo lốc xoáy, người dân nên ngay lập tức:

- Tìm nơi trú ẩn ở tầng hầm hoặc tầng thấp nhất của ngôi nhà, tránh xa cửa sổ.

- Cúi thấp, dùng tay hoặc đồ vật che chắn để bảo vệ đầu và cổ.

- Nếu đang ở ngoài trời, phải nấp, trú ngay vào công trình kiên cố gần nhất. Nếu không kịp, hãy nằm áp sát xuống hố đất hoặc vùng trũng, úp mặt xuống và che đầu.

- Tuyệt đối không trú ẩn trong ô tô, vì gió xoáy có thể cuốn phương tiện đi như món đồ chơi.