Trẻ nói "Mẹ chẳng bao giờ nghe con hết” là kêu cứu muốn được quan tâm, nhưng bố mẹ đang phớt lờ

Trong môi trường gia đình, giao tiếp là một yếu tố quan trọng để tăng kết nối giữa bố mẹ và con cái. Tuy nhiên, không ít trẻ em cảm thấy bố mẹ phớt lờ mình, đặc biệt là trong những khoảnh khắc cần sự chú ý và hỗ trợ. Trường hợp này ảnh hưởng đến tâm lý, tác động đến sự phát triển cá nhân trong tương lai.

Có nhiều lý do khiến bố mẹ có thể vô tình phớt lờ con cái trong giao tiếp. Một trong những nguyên nhân phổ biến là sự bận rộn trong công việc và cuộc sống hàng ngày. Khi bố mẹ quá tập trung vào công việc, có thể không nhận ra rằng trẻ đang cần sự chú ý và kết nối. Thêm vào đó, việc sử dụng công nghệ, như điện thoại thông minh hay máy tính bảng, cũng có thể khiến bốmẹ mất tập trung vào cuộc trò chuyện với con.

Ảnh minh họa.

Khi trẻ cảm thấy bị phớt lờ, có thể bắt đầu hình thành những suy nghĩ tiêu cực về bản thân. Trẻ có thể cảm thấy không quan trọng, không được yêu thương hoặc không đủ tốt. Hơn nữa, sự thiếu hụt trong giao tiếp có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển kỹ năng xã hội, khó khăn hơn trong việc xây dựng mối quan hệ lành mạnh.

Để cải thiện tình hình này, bố mẹ cần nhận thức rõ tầm quan trọng của việc giao tiếp với con. Bởi giao hiệu quả giúp trẻ phát triển tâm lý, tăng gắn kết mối quan hệ gia đình, trẻ cảm nhận được tình yêu thương. Thực tế, sự chú ý và kết nối trong giao tiếp là chìa khóa để nuôi dưỡng những thế hệ tương lai khỏe mạnh và hạnh phúc.

Thưa chuyên gia, trẻ muốn kể về chuyện trường lớp, bạn bè, nhưng bố mẹ thường gạt đi: “Mẹ đang bận, chuyện nhỏ thôi mà” có phải lâu dần, con cảm thấy tiếng nói của mình không quan trọng? 

Đúng vậy, việc bố mẹ thường xuyên gạt đi những chia sẻ của con – dù vô tình hay do áp lực công việc – có thể khiến trẻ dần cảm thấy tiếng nói của mình không được lắng nghe, không có giá trị. Trong giai đoạn phát triển, đặc biệt là từ 5 đến 12 tuổi, nhu cầu được kết nối, được thấu hiểu và được phản hồi là vô cùng quan trọng để hình thành cảm giác về giá trị bản thân.

Khi trẻ nói “Mẹ chẳng bao giờ nghe hết,” đó không đơn thuần là sự phàn nàn, mà là biểu hiện của cảm giác bị phớt lờ, bị từ chối kết nối cảm xúc.Nếu những trải nghiệm này lặp đi lặp lại, trẻ có thể rút ra kết luận rằng “mình không quan trọng,” hoặc “có nói cũng vô ích.”

Điều này dễ dẫn đến hai xu hướng: hoặc trẻ thu mình, không chia sẻ nữa; hoặc trẻ thể hiện sự khó chịu, phản kháng mạnh mẽ hơn để được chú ý. Cả hai đều là dấu hiệu cảnh báo cho sự tổn thương trong mối quan hệ bố mẹ – con cái.

Quan trọng hơn, trẻ em học cách lắng nghe và giao tiếp từ chính người lớn. Khi bố mẹ ưu tiên lắng nghe con – kể cả những điều nhỏ nhặt – thì đó là thông điệp mạnh mẽ cho thấy: “Cảm xúc của con có giá trị. Con xứng đáng được quan tâm.” Và chính từ những khoảnh khắc tưởng như vụn vặt đó, mối liên kết cảm xúc bền chặt mới được xây dựng.

Khi trẻ câu “Con nói mẹ chẳng bao giờ nghe hết”, đó không chỉ là mong muốn được lắng nghe, mà còn là tiếng kêu cứu cho nhu cầu được công nhận? 

Chính xác. Khi trẻ thốt lên câu nói như vậy, đó không chỉ là biểu hiện của sự thất vọng tạm thời, mà là tín hiệu sâu sắc về nhu cầu cốt lõi: được công nhận như một cá thể có giá trị, có cảm xúc, và có điều đáng để nói.

Ở trẻ em, nhu cầu được lắng nghe luôn đi đôi với nhu cầu được nhìn nhận. Khi trẻ chủ động kể về một chuyện ở trường, về bạn bè, hay về một cảm xúc nhỏ, đó là cách trẻ khẳng định: “Con đang tồn tại trong thế giới này, và con cần ai đó xác nhận điều đó.”

Nếu người lớn chỉ đáp lại bằng sự vội vàng, phớt lờ hoặc xem nhẹ, trẻ không chỉ cảm thấy hụt hẫng mà còn nghi ngờ chính giá trị của bản thân.

Đặc biệt, trong môi trường gia đình – nơi đáng lẽ là không gian an toàn nhất để thể hiện bản thân – việc bị từ chối lắng nghe lặp đi lặp lại có thể tạo nên vết thương tâm lý âm thầm.

Trẻ có thể dần hình thành niềm tin rằng: “Mình không đủ quan trọng để người khác quan tâm”, hoặc “Ý kiến, cảm xúc của mình không có trọng lượng gì cả”. Về lâu dài, điều này có thể ảnh hưởng đến lòng tự trọng, khả năng giao tiếp và cả mối quan hệ xã hội sau này.

Vì vậy, mỗi khi trẻ lên tiếng, đặc biệt là khi nói những câu như “Mẹ chẳng bao giờ nghe hết”, chúng ta nên xem đó như một lời mời gọi – thậm chí là một tiếng kêu cứu – về nhu cầu được lắng nghe trọn vẹn, được thấu hiểu thật tâm, và được công nhận đầy đủ trong chính gia đình của mình.

Việc bố mẹ quá bận rộn hoặc nóng vội, không đủ kiên nhẫn để ngồi lại, để thật sự “nghe” con có thể ngầm thể hiện EQ thấp không? 

Ở một mức độ nào đó, điều này có thể phản ánh sự hạn chế trong trí tuệ cảm xúc (EQ) – đặc biệt là ở năng lực nhận diện cảm xúc của người khác, khả năng thấu cảm và điều chỉnh cảm xúc của chính mình.

EQ không chỉ là việc kiểm soát cảm xúc cá nhân, mà còn bao gồm khả năng tạo ra những mối quan hệ tích cực thông qua việc lắng nghe và đáp ứng cảm xúc của người khác một cách phù hợp.

Khi một người lớn – dù là cha hay mẹ – thường xuyên mất kiên nhẫn, không chú ý đến nhu cầu chia sẻ của con, hoặc vội vàng cắt lời con với lý do “bận”, “mệt”, “chuyện đó nhỏ thôi”, điều đó cho thấy họ có thể đang gặp khó khăn trong việc điều chỉnh nhịp cảm xúc của mình để kết nối với người khác – một dấu hiệu đặc trưng của EQ chưa cao.

Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận một cách nhân văn rằng sự bận rộn hay nóng vội không đồng nghĩa với việc họ không yêu con. Nhiều bố mẹ đang phải vật lộn với áp lực kinh tế, công việc, lo toan cuộc sống, khiến họ vô tình bỏ lỡ những khoảnh khắc cần chậm lại để thấu hiểu con mình.

Đó là lý do vì sao việc nâng cao EQ – đặc biệt trong vai trò làm bố mẹ – là một hành trình quan trọng, giúp bố mẹ không chỉ yêu con theo bản năng mà còn biết thể hiện tình yêu ấy bằng sự hiện diện trọn vẹn và cảm xúc có chất lượng.

Một người cha, người mẹ có EQ cao không phải là người luôn hoàn hảo, mà là người biết dừng lại đúng lúc, nhận ra khi nào con cần được lắng nghe, và chọn ở bên con với sự kiên nhẫn và thấu cảm – dù chỉ là 10 phút mỗi ngày.

Khi trẻ thể hiện suy nghĩ “Con nói mẹ chẳng bao giờ nghe hết”, bố mẹ nên phản hồi thế nào cho đúng?

Khi một đứa trẻ buột miệng nói ra câu “Mẹ chẳng bao giờ nghe hết lời con nói”, đó không chỉ là một lời than vãn nhất thời. Đằng sau câu nói tưởng chừng đơn giản ấy là một cảm xúc bị tổn thương, một nhu cầu được thấu hiểu chưa từng được đáp ứng, và một tiếng gọi âm thầm: “Xin hãy thật sự ở bên con”.

Cách bố mẹ phản hồi vào thời điểm này có thể làm dịu đi nỗi buồn đang âm ỉ trong lòng trẻ, hoặc ngược lại, khiến khoảng cách giữa bố mẹ và con cái ngày một xa hơn.Việc đầu tiên bố mẹ cần làm không phải là biện minh hay gạt đi, mà là dừng lại, hiện diện trọn vẹn và công nhận cảm xúc của con.

Một lời xin lỗi nhẹ nhàng như “Mẹ xin lỗi vì đã không nghe con đến hết” hay một sự xác nhận như “Chắc là con buồn lắm khi mẹ không lắng nghe con” chính là bước đầu tiên để mở ra lại kết nối. Nếu phản ứng ngay lập tức của bố mẹ là phủ nhận hoặc bào chữa – như nói rằng “Mẹ có nghe mà, con đừng quá nhạy cảm” – thì điều đó chỉ càng khiến trẻ cảm thấy bị hiểu sai, và rút lui sâu hơn vào thế giới của riêng mình.Khi đã công nhận cảm xúc của con, bố mẹ nên chủ động mở lại cuộc trò chuyện bằng cách mời con kể lại điều mà trẻ muốn chia sẻ.

Câu nói như “Con kể lại cho mẹ nghe nhé, lần này mẹ sẽ nghe hết” thể hiện một thái độ chân thành và cầu thị, giúp trẻ cảm thấy rằng lời nói và cảm xúc của mình thực sự có giá trị. Không chỉ là nghe bằng tai, bố mẹ cần thể hiện sự lắng nghe bằng cả ngôn ngữ cơ thể: nhìn vào mắt con khi con nói, gật đầu nhẹ để khích lệ, và lặp lại một phần nội dung con vừa chia sẻ như một cách xác nhận rằng mình đang hiện diện hoàn toàn.

Để duy trì một sự lắng nghe có chất lượng, bố mẹ cũng nên tạo ra những không gian giao tiếp đều đặn mỗi ngày – dù chỉ 10–15 phút – để trò chuyện cùng con mà không bị gián đoạn bởi điện thoại, công việc hay các thiết bị điện tử.

Những khoảnh khắc đều đặn ấy giúp trẻ hình thành thói quen chia sẻ và cảm thấy rằng bố mẹ luôn sẵn sàng lắng nghe, không chỉ khi có vấn đề xảy ra.Trong trường hợp bố mẹ thực sự quá bận hoặc đang trong tình huống không thể nghe con ngay lập tức, thì việc tạm hoãn vẫn có thể được thực hiện theo cách tích cực.

Thay vì nói “Mẹ đang bận, để sau nhé” một cách mơ hồ, bố mẹ có thể cam kết rõ ràng: “Mẹ đang họp gấp, 20 phút nữa mẹ sẽ nghe con kể hết, con giữ lại ý đó giúp mẹ nhé.” Trẻ hoàn toàn có thể hiểu và chờ đợi, miễn là các em cảm thấy lời nói của mình được coi trọng và lời hứa của người lớn được giữ gìn.

Quan trọng hơn hết, mỗi lần trẻ được lắng nghe trọn vẹn là một lần giá trị bản thân của trẻ được khẳng định. Trẻ sẽ học được rằng cảm xúc của mình đáng được quan tâm, ý kiến của mình có chỗ đứng, và việc chia sẻ là một điều đáng trân trọng.

Ngược lại, nếu cảm xúc liên tục bị phớt lờ, trẻ sẽ dần mất đi sự kết nối, hình thành niềm tin rằng “mình không quan trọng”, từ đó thu mình lại hoặc phản ứng tiêu cực để được chú ý.Trẻ em không cần bố mẹ lúc nào cũng hoàn hảo, nhưng luôn cần một người lớn thật lòng muốn hiểu và đồng hành.

Một cái gật đầu đúng lúc, một ánh mắt không vội vã, một câu nói “Mẹ đang nghe đây” – những điều tưởng chừng rất nhỏ ấy lại có thể chữa lành những tổn thương sâu sắc trong lòng trẻ.Lắng nghe là hành vi đơn giản nhưng mang sức mạnh nuôi dưỡng tinh thần lâu dài. Hãy để con cái của chúng ta lớn lên trong một mái nhà mà ở đó, tiếng nói của các em luôn được lắng nghe bằng cả đôi tai và trái tim.