Hà Nội - Phố của Phan Vũ

Nhà thơ Phan Vũ tên thật là Trần Hồng Hải, sinh năm 1926 tại Hải Phòng. Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nghệ sỹ sân khấu Việt Nam và Hội Điện ảnh Việt Nam. Ông được biết đến trong nhiều vai trò: nhà thơ, nhà viết kịch, đạo diễn sân khấu, đạo diễn điện ảnh và họa sỹ.

Mỗi khi đi qua con phố nhỏ, chợt ta được nghe đâu đó trong con phố xa tiếng nhạc: " Ta còn em mùi Hoàng lan, ta còn mùi hoa Sữa..." luôn cảm thấy nao nao lòng mình và lại thấy Hà Nội đẹp làm sao!

Trường ca “Em ơi, Hà Nội phố” không chỉ có 21 câu như trong ca khúc của nhạc sỹ Phú Quang mà là khúc trữ tình dài 443 câu, được chia thành 24 đoạn. Có một thời, đứa con tinh thần này của Phan Vũ sống ẩn dật trong lòng công chúng nhờ cái mộc mạc và chân thật đến độ không thể bị lãng quên...

Gửi những người Hà Nội đi xa1.Em ơi! Hà Nội - phố!Ta còn em mùi hoàng lan.Ta còn em mùi hoa sữa.Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya?Cọt kẹt bước chân quen.Thang gác thời gianMòn thân gỗ.Ngôi sao lẻ lạc vào căn xép nhỏ...Ta còn em chấm lửaĐiếu thuốc cuối cùng,Xập xoè.Kỷ niệm...Một con đườngMột ngôi nhàKhuôn mặt aiDừng trong khung cửa...Những phong thư bỏ quên trong hộc tủKhông tên người,Không tên phố.Người gửi không tên.Ta còn em chút vang động lặng im,Âm âm tiếng gọiTrong lòng phố...2.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em một gốc cây,Một cột đèn.Ai đó chờ ai?Tóc cắt ngangXoã xoã bờ vai,Khung trời gió.Con đường như bỏ ngỏ...Ta còn em khăn choàng màu tím đỏThoáng qua...Khuôn mặt chưa quen.Bỗng xôn xao nỗi khổ.Mỗi góc phố một trang tình sử3.Em ơi! Hà Nội - phố!Ta còn em rì rào hạt nhỏ,Cơn mưa chợt đến trong chùm láVòm trên cao chuông hồi đổ,Nhà thờ Cửa Bắc,Tan chiều lễKinh cầu còn mãi ngân nga...Ta còn em đôi mắt buồnDõi cánh chim xa.Trên hè phốGã Trương Chi ôm ghi ta.Ngước lên cửa sổ,Có một ngày...Trống không ô cửa.Tiếng hát Trương Chi.Ngợi số nhà...Ta con em chuyến tàu khuyaVề muộnVào ga...

4.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em quả bóng lăn,Một mình,Trên sân cỏ.Cơn mưa đầyNhững hố sâu trước cửa,Chiếc thuyền giấy lang thangKhông bến đỗThằng bé qua tuổi thơ vội vã,Chợt ngẩn ngơVới bóng nước lung linh!Bầu trời.Khoảng lạ!Ta còn em cánh cửa sắtLâu ngày không mở.Nhà ai?Qua đó, nao nao nhớ tuổi học trò...Dàn thiên lý đã chết khô!Năm xưa,Những chùm hoa,Thơm hò hẹn.Cuộc tình đầu ngọt lịm.Nụ hôn còn xanh mãi trên môi...5.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em chuỗi cười vừa dứtChút nắng vàng le lói vườn hoang,Vàng ngọn cỏ.Cô gái khẽ buông rèm cửa,Anh chàng lệch mũ đi qua,Lời tỏ tình đêm qua dang dở...Ta còn em ngày vui cũ,Tàn theo mùa hạ.Tiếng ghi ta bập bùng tự sự,Đêm kinh kỳ thủa ấy xanh lơ...6.Ta còn em tiếng tích tắcChiếc đồng hồ quả lắc già nuaĐếm thời gian theo nhịp đong đưa,Những tiếng quenNgán ngẩm,Mệt nhoài...Căn phòng trống bỗng mênh mang bóng lẻ.Nửa đêm đành mở cửa ra đi,Những bước liêu xiêu,Miền u tịch dọc dài,Hàng soan nghiêng,Lá đổ.Tiếng mõ từ ngôi chùa,Ẩn trong tận cùng hẻm phố...Ta còn em ánh đèn mờ đầu ngõSáng màu hoa đỏBên gốc gạoLao xao cười nói, mời chào,Xe cộ nổi còi hối hả...Buổi chợ chiều trên phố vừa tanChợ đêm giữa kinh đô họp muộn...Những kẻ nghèo khuya thức,Đợi tinh mơ lại mở chợ ngày.

7.Em ơi! Hà Nội - phố...Ta còn em vầng trăng nửa,Người phu xe đợi khách bến đầu ô.Tiếng rao đêm lạc giọngƠ hờ...Căn gác trọ đường vào bằng cửa sổLão Mozart hàng xómBảy nốt cù cưa.Từng đêm quên giấc ngủ...Ta còn em tiếng dương cầm.Trong khung nhà đổLả tả trên thềmBeethoven và sonate Ánh trăng.Nốt nhạc thiên tài lẫn trong mảnh vỡ...Cô gái áo đỏ veniseXa Hà Nội,Vẽ clavecinTập đànTrên phản gỗ...Ta còn em những tràng pháo tay vang dậy.Đêm lộng lẫy!Cô gái dương cầm đứng giữa rừng hoa,Nước mắt lã chã trên áo đỏ.Rồi một ngày tả tơi,Loạn gió.Vườn Ngọc HàMùa hoa cánh rã,Đường Quán Thánh.Bản giao hưởng Lặng câmTrong một ngôi nhà...Ta còn em một đam mê.Một vật vã,Một dang dở,Một trống không,Một kiếp người,Những phìm đàn long...8.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em khuya phố mênh mông.Vùng sáng nhỏ.Bà quán ê a chuyện nàng Kiều.Rượu làng Vân lung linh men ngot.Mắt cô nàng lúng liếng đong đưa...Ngơ ngẩn bao chàng trai Kẻ Chợ.Cơn say quá dài thành một cơn mê...9.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em tiếng hàng ngày.Reo vang đường phố.Lanh canh! Lanh canh!Tia hồ quang chớp xanh.Toa xe điện lên đèn.Người soát vé áo bành tô sờn rách...Lanh canh! Lanh canh!- Ai xuống Bờ Hồ!Ai đi Mơ! Ai lên Bưởi!Lanh canh! Lanh canh!Một đời cơ nhỡ.Trăm ngày ngược xuôiĐầm đìa nước mắt.Aó vã mồ hôi.Bơ gạo mớ rau...Mẹ về buổi chợLanh canh! Lanh canh!Lá bánh, củ khoai.Đàn con trên bến đợi.Cuối ngày...10.Em ơi! Hà Nội - phố!Ta còn em ráng đỏ chiều hôm.Đôi chim khuyên gọi nhau trong bụi cỏ.Đôi guốc bỏ quên bên ghế đáGã đầu trần thơ thẩn đường mưa....Ta còn em Cổ Ngư, tên thật cũ,Nắng chiều phaiLà đà, cành phượng vĩ,Bông hoa muộn in hình ngọn lửa...Chiếc lá rụng.Khởi đầu ngọn gió.Lao xao sóng biếc Tây Hồ.Hoàng hôn xa đến tự bao giờ?Những bước chân tìm nhauVội vội.Cuộc tình hờ bỗng chốc nghiêm trang..

11.Ta còn em ngọn gió Nghi TàmThoáng mùi sen nở muộn.Nhớ Nhật Tân.Mùa hoa năm ấy.Cánh đào phai...Người dẫu ra đi vạn dặm dài.Gió ngọn vẫn vương hương phố cũ...12.Em ơi! Hà Nội - phố...Ta còn em cơn mưa rào qua nhanhSũng ướt bậc thềm.Chiếc lá bàng đầu tiên nhuộm đỏ.Cô gái băng qua đường bỗng hồng đôi má.Một chút xanh hơnTrời Hà Nội.Hôm qua...Ta còn em cô hàng hoaGánh mùa thu qua cổng chợ.Những chùm hoa tímNgátMùa thu...13.Em ơi! Hà Nội - phố...Ta còn em con đê lộng gió.Dòng sông chảy mang hình phố.Cô gái dựa lưng bên gốc me già.Ngọn đèn đường lặng thinhSoi bờ đá...Ta còn em mùa nước đổSông Hồng mất tăm bãi Giữa,Bè xuôi, không ghé bếnCon tàu nhổ neo về biển.Hồi còi vọngNhư một tiếng than dài- “Mùa này trăng vỡ trên sông”Ta còn em hàng cây khô,Buồn như dãy phố.Người bỏ xứQuay nhìn lần cuối.Hạt sương tan,Nhoè nhoè đuôi mắt.“Người đi! Ừ nhỉ! Người đi thực!”...Lữ khách khẽ ngâm câu Tống biệtĐành đoạn một lần dứt áo xanh...14.Em ơi! Hà Nội - phố...Ta còn em một Hàng Đào.Không bán đào.Một Hàng Bạc.Không còn thợ bạc.Đường Trường ThiKhông chõng, không lều.Không ông Nghè bái tổ vinh qui...Ngày đi,Một nỗi mang tên nhớ.Ngày về phố cũ bỗng quên tên.Quên bậc đá,Quên mái hiên.Quên cây táo trồng ngay trước cửa.Thưở ấu thơ thoả thích leo trèo...Ngày về,Ra rả tiếng ve,Võng trưa hè kẽo kẹt,- “À ơi! tùng tùng trống đánh ngũ liênBước chân xuống thuyềnNước mắt như mưa...”Bài tập đọcQuốc văn giáo khoa thưBà ru cháu ngủ...Người về sững sờ bên cánh cửa,Tiếng ru hời!Gọi lại mảnh đời quên...15. RIÊNG VỀ MỘT CHUYẾN ĐISân ga Hàng Cỏ.Tuổi mười tám trong hàng quân,Năm khởi chiến.Thề ra điKhông trở về khi giặc chưa yên!Cô gái Hà Nội trong đám đông đưa tiễnGửi chàng trai một bó hoa,Và một nụ hôn.Đoàn tàu chở đoàn quân về phía NamVào trận đánhChở theo dãy phố,Chở những con đường,Chở nguyên Hà Nội nhớ,Những bó hoa và cả vết môi hôn...Khi khai trậnAnh lính trẻ bỗng bàng hoàng,Thật bất ngờ khi súng nổ.Và bỡ ngỡ,Như đầu đời vừa nhận nụ hôn...16.Em ơi! Hà Nội - phố.Ta còn em chiếc xe hoaQua hàng liễu rủCánh tay trần trên gác caoMở cửa.Mùa xuân trong khungĐường phố dàiChi chít chồi sinhMàu ước vọng in hình xanh nõn láGiò phong lan.Điệp vàng rực rỡ.Những gót son dập dìu đại lộBờ môi ai đậm đỏ bích đào?Ta còn em tiếng trống tan trường.Màu thanh thiên lẫn trong liễu rủĐêm hoa đăng tà áo nhung huyết dụ.Đất nghìn năm còn mãi dáng kiêu sa.Phường cũ lưu danh người đẹp lụa.Bậc thềm nào in dấu hài hoa?17.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em đường lượn mái congNgôi chùa cổ.Năm tháng buồn xô lệch ngói âm dương.Ai còn ngồi bên gốc đại già?Chợt quên vườn hồng đã ra hoa.Chợt quên bên đường ai đứng đợi...Cuộc đời có lẽ nào.Là một thoáng bâng quơ!Ta còn em một cuộc tìnhNhư một bài thơ.Mỗi nỗi đau gặm mòn thêm phận số.Nhật ký sang trang ghi thêm nỗi nhớ...18.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em lô xô màu ngói cũ.Hiu quạnhMột ngôi nhàOa oa tiếng khóc.Ngày con ra đời.Cơn bão rớt bẻ gãy cành đa.Con vừa lớn...Chinh chiến gần kề trước cửa.Ta còn em con đường đáLát bao niên kỷ?Cây si kia trồng tự năm nào?Ngày đi,Qua đò DâuNhìn về bến vắng,Ruột đau,Xót mẹ còng lưng gánh buổi chiều!19.Em ơi! Hà Nội – phốTa còn em đống kim ngânĐổ đầy Hàng MãLâu đài, dinh thựNgựa, xe, võng, lọngGấm, vóc, lụa, là.Những hình nhân hầu gáiĐẹp như hoa.Ta còn em đống than tro.Một ngày gió nổi,Mớ giấy tiền,Phù du của nả.Hai cõi âm dương,Mịt mù bụi phố!

20. RIÊNG VỀ MỘT THÁNG CHẠPTháng Chạp!Những tàng cây óng ả sợi tơ hồng.Tháp chạp thủ thỉ lời hò hẹn.- “Qua đợt gió cuối mùa...Ngày mai ta đến với mùa xuân”Đôi tân hôn chưa kịp nằm chiếu hoa.Đã có tên trong vòng hoa tưởng niệm...Một tháng Chạp trắng khăn sô,Khói hương dài theo phố.Một tháng ChạpThâu đêm.MẹThức.Hoá vàng...Tháng Chạp con đường ngẩn ngơ,Dãy phố thành toạ dộ.Khu trắng không người ở,Dòng chữ phấn ghi trên cánh cửa,Lời thề của người bỏ phố:Còn một đống gạch, còn trở về nhà cũ!Sập gụ, tủ chè, sách xưa và bình cổthí thân cho mất cho còn!Một tháng chạp,Trên nóc cao, còi hụ,Cái chết đến tự phương nào?Cách thủ đô bao nhiêu cây số?Giọng Hà Nội thật ngọt ngào,Cô gái loan truyền tin bão lửa:“Hỡi đồng bào! Hỡi đồng bào...”Một tháng Chạp,Cây bàng mồ côi mùa đông,Nóc phố mồ côi, mùa đông,Mảnh trăng mồ côi, mùa đông.Thang Chạp năm ấy in hình bao mộ phố!

21.Em ơi! Hà Nội - phố...Ta còn em mảnh đại bácGhim trên thành cổMột thịnh, một suy.Thời thế.Lẽ hưng vong.Người qua đó hững hờ bài học sử...Ta còn em dãy bia đá.Danh hình hội tụRêu phong gìn giữ nét tài hoa...Ly rượu đầy xin rót cúng cha.Nghìn lạy cúi đầu thương đất Tổ.Bến nước nào đã neo thuyền ngựĐám mây nào in bóng rồng bay?...Ta còn em những giấc mơ lộng lẫy xiêm y.Nhã nhạc nhịp nhàng,Vóc dáng cung phi.Những hào kiệt, những anh hùng,Vương triều nào cũng có,Và kẻ cuồng si gọi tên thi sĩ!Thắp nén hương nhớ người tri kỷ...22. Em ơi! Hà Nội - phố!Ta còn em năm cửa ô.Năm cửa gióCơn bão những mùa nào qua đó?Ba mươi sáu phốBao nhiêu mảnh vỡ?Ta còn em một màu xanh thời gian.Màu xám hư vô.Chợt nhoè.Chợt hiện.Chợt lung linh ngọn nến.Chợt mong manh,Một dáng, một hình.Nhợt nhạt vàng son.Đậm đầy cay đắng.Người nghệ sĩ lang thang hoài trên phố,Bỗng thấy mình không nhớ nổi con đường,Một mình giữa bóng chiều sa,Tha hương ngay trước cổng nhà mẹ cha...Bầu trời này như của riêng ta!Nỗi buồn vô cớ luôn rất lạ...23.Em ơi! Hà Nội - phố!Ta còn em cánh nhạn chao nghiêng,Chiều cuối.Những giọt sương nhoà bóng điện,Mặt nước Hồ Gươm bỗng nhiên trở lạnh,Thap Rùa ngả bóng,Lung linh...Người ra đi mang theo buốt giá,Áo choàng không ấm thân gầyCầm bằng theo cánh chim bay...Người đi tìm khoảng cách để quên,Nào biết phương xa,Mài mòn đôi mắt nhớ?24.Em ơi! Hà Nội - phốTa còn em mùi hoàng lan.Ta còn em mùi hoa sữa,Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya.Cọt kẹt bước chân quen,Thang gác thời gianMòn thân gỗ,Ngôi sao lẻ lạc vào căn xép nhỏ...!

Hà Nội, tháng Chạp 1972

Thanh Tài