Một số nội dung đóng góp của Hội Điện ảnh Việt Nam tại Hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Ý kiến chung

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta; một sự kiện có ý nghĩa trọng đại phát huy lòng yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ý chí tự lực, tự cường, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Vì thế, văn kiện đại hội phải là một công trình khoa học kết tinh trình độ lý luận, tầm cao trí tuệ của toàn Đảng, niềm tin, khát vọng của cả dân tộc. Để điều này trở thành hiện thực sinh động thì những chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp trong văn kiện phải có sức sống từ thực tiễn, có sự tham gia đóng góp tâm huyết của các cơ quan, ban, bộ, ngành Trung ương, các địa phương, tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân.

PGS. TS Đỗ Lệnh Hùng Tú trình bày một số đóng gp ý kiễn tại Hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng do Đảng ủy Liên hiệp các Hộ Văn học nghệ thuật Việt Nam

Hội Điện ảnh Việt Nam và Chi bộ cơ quan Hội hoàn toàn nhất trí với dự thảo các văn kiện với nhiều điểm mới, phản ánh tư duy mới, tầm nhìn mới và cách tiếp cận mới của Đảng. Đặc biệt, dự thảo các văn kiện được hình thành trên nền tảng và kiên định những giá trị cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời thể hiện sự kiên định đường lối đổi mới cũng như mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đó là sự kết tinh từ lý luận và thực tiễn qua gần 40 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng ta. Cụ thể, chủ đề đại hội và nội dung trong các phần đã phản ánh toàn diện, thống nhất trên cơ sở kế thừa, phát triển các văn kiện trong thời kỳ đổi mới, nhất là Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và văn kiện Đại hội XIII. Riêng phần đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, nguyên nhân và đúc rút những bài học kinh nghiệm ngắn gọn, cô đọng, đúng mực, đúng thực chất, theo đúng quan điểm của Đảng: “Nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, đánh giá đúng sự thật”.

Về những điểm mới trong Dự thảo Báo cáo Chính trị tại Đại hội XIV của Đảng

Dự thảo Báo cáo Chính trị tại Đại hội XIV của Đảng có rất nhiều điểm mới, từ chủ đề đến cấu trúc xây dựng báo cáo và đặc biệt là thông điệp rõ, ngắn gọn trong từng nội dung của định hướng chiến lược. Cụ thể:

1. Khác với những lần đại hội trước, dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội XIV không tổng kết một nhiệm kỳ mà gắn với nhiều nhiệm kỳ, kế thừa kết quả của nhiều nhiệm kỳ và đưa ra định hướng không phải chỉ trong vòng Chiến lược kinh tế - xã hội 10 năm, mà còn tầm nhìn đến năm 2045. Bên cạnh đó, dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội XIV còn có những nội dung mà trước đây văn kiện Đại hội XIII chỉ đề cập một câu, nay

dành hẳn một vấn đề, đó là hoàn thiện đồng bộ thể chế, phát triển nhanh, bền vững đất nước. Và điểm mới nổi bật hơn cả trong dự thảo là những mục tiêu, nhiệm vụ đề ra đều mang tính phấn đấu cao, đòi hỏi tư duy đổi mới, cải cách mạnh mẽ và hành động tạo đột phá phát triển.

2. Với tư tưởng xuyên suốt là làm thế nào để đưa đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới, sớm đạt mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, dự thảo Báo cáo chính trị đã đề ra được định hướng chiến lược, nhiệm vụ, giải pháp quan trọng để giải phóng toàn bộ sức sản xuất, phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, lấy nguồn lực nội sinh, nguồn lực con người là nền tảng, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là đột phá để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

3. Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV có nhiều bước tiến về mặt lý luận:

Thứ nhất, trong dự thảo báo cáo chính trị, báo cáo về kinh tế, báo cáo về xây dựng Đảng đều đề ra mục phát triển đất nước với tinh thần “đưa đất nước vươn mình”, phấn đấu cho bằng được đến năm 2030 nước ta là “nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại và thu nhập trung bình cao” với GDP lên 2 con số; đến 2045 là “nước phát triển, thu nhập cao”.

Thứ hai, Dự thảo Báo cáo Chính trị lần này cũng nêu 5 quan điểm chỉ đạo, cơ bản kế thừa từ Đại hội XIII nhưng có những bước phát triển mới mang tính đột phá. Trong đó, quan điểm thứ nhất nêu rõ những vấn đề có tính nguyên tắc thì phải kiên định. Trong 3 kiên định được đề cập tại dự thảo báo cáo chính trị có nêu rõ: “Kiên định vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và lý luận về đường lối đổi mới”. Như vậy "kiên định về lý luận đường lỗi đổi mới" đã được nâng tầm, trở thành một bộ phận cấu thành nền tảng tư tưởng của Đảng ta. Đây là một bước tiến về mặt lý luận để chuẩn bị cho Cương lĩnh mới ở Đại hội của Đảng.

Trong quan điểm thứ hai, có nhiều điểm mới nói về “mô hình tổng thể đất nước”; trong đó nêu rõ “phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi trường là trung tâm” thay vì “phát triển kinh tế xã hội là trung tâm” như ở Đại hội XIII. Bởi vì môi trường không chỉ là vấn đề của Việt Nam mà còn là vấn đề có tính chất sống còn của toàn cầu.

Quan điểm thứ 3 nói về động lực thì ngoài những động lực như Đại hội Đảng XIII, lần này nhấn mạnh đến 5 chữ tự (tự tin, tự chủ, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc), khát vọng cống hiến của mọi người dân và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để khơi dậy động lực của đất nước, đưa nước ta bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đây cũng chính là lời hiệu triệu, tạo ra một động lực rất lớn để đất nước phát triển.

Thứ ba, về nhiệm vụ, giải pháp, dự thảo báo cáo chính trị đề cao việc hoàn thiện thể chế một cách toàn diện - kể cả thể chế kinh tế, chính trị, thể chế văn hóa, xã hội, để phát triển với những định hướng cụ thể "tháo gỡ điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn". Đây là một điểm mới trong kết cấu của báo cáo chính trị và cũng là điểm mới trong nhận thức của Đảng. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn là vấn đề thể chế phát triển và cần tháo gỡ các điểm nghẽn với tinh thần loại bỏ ngay tư duy “không quản được thì cấm, không biết cũng quản”. Nhiệm vụ trọng tâm đột phá về thể chế được đưa lên vị trí đầu tiên.

Thứ tư, về xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, đó là vấn đề tinh gọn bộ máy đang làm và tiếp tục làm với tinh thần “tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả” và tinh giản biên chế nhưng xây dựng đội ngũ cán bộ có chất lượng.

Bên cạnh đó có một điểm rất mới nữa là kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Điều này sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rất kỹ nhưng mấy chục năm qua chúng ta chưa thực sự coi chống lãng phí ngang hàng với đấu tranh chống tham nhũng. Vì vậy, một nét mới trong công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị là nhấn mạnh đến công tác phòng chống lãng phí ngang hàng với đấu tranh phòng chống tham nhũng và xây dựng văn hóa không tham nhũng, không lãng phí "Không thể, không dám, không muốn, không cần".

Thứ năm, dự thảo bổ sung thêm nhiệm vụ trọng tâm về phát triển đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia (lần đầu tiên chữ "đột phá" được sử dụng trong tên Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã ban hành về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia). Đột phá về nguồn nhân lực lần này tập trung vào đổi mới mạnh mẽ công tác tổ chức cán bộ, đặc biệt là thu hút người có tài năng. Về đột phá về hạ tầng; dự thảo nhấn mạnh đến hạ tầng về công nghệ số trong đó đặt vấn đề xây dựng dữ liệu quốc gia trở thành một tài nguyễn, trở thành tư liệu sản xuất quan trọng để đưa đất nước cất cánh trong tương lai.

Thứ sáu, trong báo cáo về kinh tế - xã hội có đề cập đến những nhiệm vụ, giải pháp để chấn hưng giáo dục và đào tạo, trong đó một trong những điểm mới là từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 trong trường học để chuẩn bị đào tạo cán bộ đáp ứng được yêu cầu làm việc trong môi trường quốc tế.

Một số ý kiến, kiến nghị cụ thể:

Nhất trí với nhóm ý kiến (hiện phổ biến rộng rãi trên mạng xã hội) về việc xem xét bỏ tiêu đề của điểm 2, mục XIII (trang 37) và nhập nội dung của tiêu đề điểm 1 với tiêu đề điểm 2 thành 1. Lý do là vì ở tiêu đề điểm 1: “Hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo”. Trong khi đó, tiêu đề của điểm 2 là: “Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý, quản trị phát triển”.

Xét về ngữ nghĩa thì tiêu đề của điểm 1 đã bao hàm chủ đề của tiêu đề điểm 2. Nói cách khác, nội dung của tiêu đề điểm 2 là một phần nội hàm của tiêu đề điểm 1. Vì việc “Hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam...” đã bao gồm cả việc “Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý, quản trị phát triển”. Sau khi đã gộp nội dung của tiêu đề điểm 2 vào tiêu đề điểm 1, đề nghị bổ sung vào tiêu đề này nội dung định hướng: Giữa các cơ quan tư pháp cần có sự phối hợp chặt chẽ, nhưng phải bảo đảm tính độc lập của các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử nhằm bảo đảm nguyên tắc thượng tôn pháp luật và sự lãnh đạo của Đảng để xây dựng và bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Tại mục XIV với tiêu đề “Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng”, có 10 điểm với 10 tiêu đề khác nhau. Tuy nhiên, với tiêu đề cũng như nội dung của các điểm 1, 2 và 3, đề nghị gộp chung làm một. Cụ thể, điểm 1 có tiêu đề “Tăng cường xây dựng Đảng về chính trị”, điểm 2 có tiêu đề “Đẩy mạnh xây dựng Đảng về tư tưởng” và điểm 3 có tiêu đề “Tăng cường xây dựng Đảng về đạo đức”. Như vậy, tiêu đề của ba điểm 1, 2 và 3 sau khi gộp sẽ được viết lại thành: Tăng cường xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức. Đồng thời, nên gộp nội dung của điểm 4 có tiêu đề “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị” với điểm 5 có tiêu đề “Tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên”. Lý do là vì khi gộp lại sẽ giảm được 3 điểm, 3 tiêu đề, nên báo cáo sẽ ngắn gọn hơn. Đặc biệt, các mệnh đề về “chính trị”, “tư tưởng”, “đạo đức” luôn đi cùng với nhau và không thể tách rời trong một chỉnh thể.

Với điểm 4 và 5 cũng vậy, muốn đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị thì trước hết phải củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên và ngược lại. Sau khi đã gộp nội dung của điểm 4 với điểm 5, đề nghị tiêu đề chung của điểm này sẽ được viết lại như sau: “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị và tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên”.

2. Về văn hóa và văn học nghệ thuật

Đề nghị cân nhắc cách diễn đạt về mối quan hệ giữa công nghiệp văn hóa với dịch vụ văn hóa và thị trường văn hóa (tiêu điểm 2, trang 8 của dự thảo Báo cáo chính trị: Phát triển văn hóa, xã hội, con người có nhiều mặt tiến bộ). Cách trình bày ngang hàng như vậy có thể dẫn đến cách hiểu đây là những thành tố tách rời, độc lập nhau; trong khi công nghiệp văn hóa bao gồm cả 2 thành tố là dịch vụ và thị trường văn hóa.

Cân nhắc cách diễn đạt (trang 34 của dự thảo Báo cáo chính trị): "Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia... kỷ cương sáng tạo". Nên chăng là: "Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đồng bộ cùng / hoặc trên cơ sở nền tảng hệ giá trị quốc gia... kỷ cương sáng tạo"?

Là hình thái văn hóa kết tinh, văn học nghệ thuật có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, lâu bền đối với công chúng qua những tác phẩm, nhân vật, hình tượng nghệ thuật; là tấm gương phản chiếu tâm hồn con người, thời đại; dẫn hướng con người đến với những lý tưởng, hoài bão mang tính cống hiến cao đẹp; góp phần gìn giữ và trao truyền văn hóa dân tộc nhưng rất ít được đề cập trong dự thảo Báo cáo chính trị (chỉ 2 dòng ngắn tại trang 35 của dự thảo: "Xây dựng, phát triển văn học nghệ thuật Việt Nam xứng tầm với lịch sử văn hóa dân tộc và những thành quả của công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc"; và "Đề cao, khuyến khích vai trò tiên phong của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân và những người làm làm công tác văn hóa").

Đưa nội dung nói về phát triển văn học - nghệ thuật vào phần cuối đoạn về văn hóa (trang 34, 35 của dự thảo Báo cáo chính trị) để tính logic của đoạn văn chặt chẽ hơn. Cụ thể nên chỉnh lại như sau: "Đẩy mạnh phát triển đồng bộ các lĩnh vực văn hóa; xây dựng môi trường văn hóa, đời sống, lối sống trong văn hóa gia đình, trường học, cơ quan, tổ chức (thay cho đơn vị) và cộng đồng dân cư. Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa. Chủ động tích cực hợp tác, quảng bá các giá trị văn hóa của Việt Nam ra thế giới. Phát triển mạnh các ngành công nghiệp văn hóa, dịch vụ văn hóa. Xây dựng, phát triển văn học - nghệ thuật xứng tầm với lịch sử văn hóa dân tộc và những thành quả công cuộc đổi mới, xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Xây dựng nền báo chí, xuất bản, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên nền tảng số".

Văn hóa và nghệ thuật có mối quan hệ hữu cơ không thể tách rời. Nếu như văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong suốt quá trình lịch sử, thì nghệ thuật là thành tố trung tâm của văn hóa tinh thần, thể hiện khả năng sáng tạo, cảm xúc, tư tưởng và khát vọng của nhân loại qua các hình thức như văn học, âm nhạc, hội họa, sân khấu, điện ảnh..., do đó vừa là sản phẩm của văn hóa, vừa là phương tiện biểu đạt của văn hóa. Nếu xem văn hóa là nền tảng, môi trường nuôi dưỡng nghệ thuật thì mọi tác phẩm nghệ thuật đều được sinh ra từ bối cảnh văn hóa cụ thể. Giá trị văn hóa của mỗi dân tộc sẽ hình thành căn cốt đặc trưng nghệ thuật của dân tộc ấy. Nghệ thuật góp phần sáng tạo, lưu giữ và truyền bá văn hóa. Văn hóa định hướng giá trị và chuẩn mực cho nghệ thuật và cả hai cùng góp phần phát triển con người và xã hội. Nếu văn hóa là gốc, nghệ thuật là hoa. Văn hóa nuôi dưỡng nghệ thuật và nghệ thuật tỏa sáng văn hóa. Vì lẽ đó, không nên tách rời riêng hai thuật ngữ này, trái lại: Văn hóa nghệ thuật cần được gắn liền với nhau trong mọi nội dung có liên quan trọng văn kiện.

Cân nhắc cách diễn đạt (trang 36 của dự thảo Báo cáo chính trị) "Phát huy có hiệu quả giá trị văn hóa, sức mạnh, bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần cống hiến của con người Việt Nam, để văn hóa thực sự trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước". Thực tế, một mình văn hóa không thể là cả "hệ điều tiết" phát triển đất nước được.

Tương tự, cân nhắc cách diễn đạt (trang 36 của dự thảo Báo cáo chính trị): "Tăng cường 'sức đề kháng' của văn hóa, chống lại mọi sự 'xâm lăng' về văn hóa". Nên chăng là: "Bồi đắp năng lực nội sinh' của văn hóa để tăng cường sức đề kháng chống lại mọi sự 'xâm lăng' về văn hóa" trong quá trình giao thoa, tiếp biến văn hóa hiện nay.

Dự thảo đề cao vai trò tối quan trọng của ngoại giao kinh tế; nhưng dường như bỏ quên vai trò của ngoại giao văn hóa là một trong những sức mạnh mềm có hiệu quả để hợp lực cùng các trụ cột ngoại giao tạo nên sức mạnh tổng hợp của Ngoại giao "Cây tre Việt Nam" trong thời kỳ hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa.

Trong mục XII: Phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của Nhân dân, dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc (trang 50, 52); Dự thảo có nhắc đến vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội - nghề nghiệp nhưng không nhắc đến các "Hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ". Đề nghị xem xét và bổ sung thêm loại hình tổ chức chính trị - xã hội nghề nghiệp này.

3. Về đổi mới giáo dục

Hiện nay giáo dục của ta dường như đang thiếu triết lý giáo dục để trang bị cho người học phương pháp luận, tư duy phản biện, tính chủ động, sáng tạo. Phải chăng đây là vấn đề cấp thiết trong đổi mới giáo dục Việt Nam mà Dự thảo cần chỉ ra?

4. Về vấn đề dân sinh

Dự thảo đề ra nhiều giải pháp phát triển con người Việt Nam toàn diện, nhưng dường như bỏ qua một yếu tố sống còn để góp phần quan trọng tạo nên thể chất lành mạnh cho con người Việt Nam đương đại và các thế hệ mai sau. Đó là vấn đề an toàn thực phẩm.

Hiện nay, người tiêu dùng chúng ta đang hàng ngày phải tiêu thụ thực phẩm bẩn, độc hại, sữa giả, thuốc chữa bệnh giả, thực phẩm chức năng giả... từ nguồn sản xuất nội địa và nhập tràn lan từ nước láng giềng. Nó chính là sát thủ giấu mặt đang âm thầm từng giây, từng phút gây bệnh tật trong đó rất nhiều bệnh nan y. Đó cũng là tác nhân tai hại làm suy yếu kinh tế từng gia đình và cả đất nước bởi những khoản chi phí thường xuyên và khổng lồ để chữa chạy những căn bệnh hiểm nghèo mà trước đây (khi đất nước chưa phát triển) không thấy hoặc rất hãn hữu. Về lâu dài, đó cũng là mối hiểm họa tiềm ẩn đe dọa sức khỏe giống nòi.

Trân trọng.