Huyền thoại Thu Bồn
Nàng là công chúa của Thần Sông, nhưng không thích chốn Thủy cung lạnh lẽo. Nàng hay ngồi trên mỏm đá sát mép sông ngắm cảnh hai bên bờ, và mỗi sớm mai, khi những tia nắng bình minh vừa chiếu xuống là nàng lại ngao du khắp đó đây. Rồi một ngày, nàng nói với vua cha:
- Thưa cha, con muốn trải nghiệm cuộc sống chốn nhân gian cha ạ!
- Con nói sao, không được, chúng ta là thần Tiên, có việc của chúng ta, không thể tùy tiện đến chốn Con người đâu con!
- Con muốn, cha giúp con đi!
- Như vậy là phạm luật Trời, con sẽ bị phạt, rồi con sẽ phải chịu đựng nỗi đau đớn về tinh thần và thân xác giống như Con người.
- Vâng, con chấp nhận!
Nàng quả quyết nói với vua cha.
Thần Sông không ngăn cản nữa, ông nói với công chúa:
- Ta đồng ý cho con ra đi một năm, là bằng khoảng hai mươi năm ở chốn nhân gian, con sẽ phải trở về!
- Vâng, con xin nghe lời cha!
* * *
Một buổi sáng đẹp trời, hoàng hậu Vương quốc Chăm Pa cùng đoàn tùy tùng lên thuyền dạo chơi trên sông. Nước sông trong xanh mát, in rõ cả từng đám mây mỏng trên không. Cá lội tung tăng theo từng cơn sóng gợn. Bỗng hoàng hậu thấy nổi trên mặt sông một bông sen trắng muốt, thơm ngào ngạt. Ra lệnh cho quân lính hái đem về, vừa cầm trên tay thì bông sen bỗng nhiên tan biến, chỉ còn lưu lại mùi hương…
Sau hôm đó hoàng hậu mang thai.
Đủ tháng đủ ngày bà sinh hạ được một nàng công chúa xinh xắn. Vua cha và hoàng hậu yêu quí vô cùng.
Công chúa càng lớn càng xinh đẹp. Vua cha vì muốn con gái sau này giỏi giang nên không chỉ cho nàng học chữ mà còn học cả các môn cung kiếm. Nàng thông minh nhanh nhẹn nên chẳng bao lâu đã thuộc làu kinh sử, bắn cung bách phát bách trúng và cưỡi ngựa rất điệu nghệ tài hoa.
Nàng cũng ít ở trong cung điện mà thường dạo chơi ngắm cảnh, quan sát cuộc sống dân tình. Thương dân bệnh tật, nàng hái thuốc và dạy dân làm thuốc chữa bệnh từ những thảo dược trên rừng núi. Nàng dạy dân cách làm các món bánh ngon, trong đó có loại bánh gừng mà cho đến bây giờ người dân vẫn còn nhớ rõ. Nguyên liệu làm bánh gừng là hỗn hợp bột gạo nếp, đường, trứng gà và men rượu, tất cả đem giã nhuyễn. Sau nặn thành hình củ gừng, đem chiên giòn rồi nhúng nước đường. Sẽ cho ra những chiếc bánh bóng mịn đẹp mắt và thơm ngon.
Năm mười sáu tuổi, công chúa đã trở thành một trang tuyệt sắc giai nhân. Những hoàng tử các nước láng giềng biết tiếng nàng xinh đẹp thì đều ngấp nghé, nhưng tuyệt nhiên công chúa chẳng màng đến chuyện kết duyên. Vua cha cũng muốn gả nàng cho hoàng tử nước láng giềng để kết thân nhưng nàng một mực từ chối.
Bấy giờ trong rừng có một con hổ rất lớn, cứ đêm đêm là vào làng bắt trâu bò của dân làng. Nhưng không ai dám ra tay. Tin báo đến tai vua. Nhà vua cho quân lính rình bắt suốt mấy ngày liền nhưng con hổ rất khôn ngoan và hung dữ nên vẫn không có kết quả. Công chúa lúc bấy giờ mới nói:
- Thưa cha, con đã có cách!
Vua hỏi con có cách gì thì nàng bảo phải lập bẫy mới bắt được hổ. Sau đó thì nàng lệnh cho quân lính đào bốn năm cái hầm trên đường con hổ hay đi qua, ở dưới cắm chông, bên trên ngụy trang lại như cũ, cấm dân làng đi đường đó để khỏi dính bẫy. Con hổ thấy im ắng, không có người cầm giáo mác đón đường nên ngang nhiên vào làng, kết cục nó đã sập bẫy trong niềm vui sướng của dân làng.
Đến năm hai mươi tuổi, công chúa có mái tóc dài đen mượt như dòng suối, tài nghệ không một ai sánh bằng. Nàng trở thành niềm kiêu hãnh của đất nước. Vua cha vô cùng tự hào về con gái. Bấy giờ các nước láng giềng cứ lăm le xâm lược, nàng trở thành nữ tướng chỉ huy quân lính. Dưới trướng của nàng không chỉ có nam giới mà còn có nhiều cô gái cũng được nàng huấn luyện cung kiếm và cưỡi ngựa, nhiều người đã trở nên tài giỏi phi thường.
Sau nhiều lần thất bại, nước láng giềng mạnh nhất đã tìm được cách khống chế và áp đảo. Quân của nàng thua trận. Xóm làng tan hoang. Hoàng hậu bị trúng tên ngay trước cổng kinh thành. Nỗi đau đớn thấu tận trời xanh! Nàng chỉ kịp cùng vua cha nhảy lên lưng con Bạch Mã nhằm hướng Tây thẳng tiến. Con ngựa phi như tên bay, chẳng bao lâu đã đến một con đèo, một bên là núi bên kia là sông sâu. Đường đèo rất hiểm trở gồ ghề, con ngựa đã chồn chân mỏi mệt nhưng vẫn cố hết sức để bảo vệ chủ nhân. Đột nhiên, mái tóc dài của công chúa sổ tung vướng vào chân con Bạch Mã, con ngựa ngẩng mặt lên trời hí vang lên một tiếng rồi ngã quỵ.
Quân lính đuổi kịp, tức khắc chúng chém vua cha và công chúa rồi hất xác xuống sông…
Thi thể của nàng trôi theo dòng nước và dừng lại ở một làng nhỏ ven bờ. Dân làng nhận ra công chúa, vớt lên chôn cất, sau lập lăng thờ.
* * *
Anh linh của nàng đã trở về chốn Thủy cung. Công chúa của Thần Sông đã mãn nguyện, vì nàng đã được làm một kiếp Người, nếm trải những niềm vui, hạnh phúc và cả khổ đau!
Mọi người lấy tên nàng là Bô Bô đặt tên cho làng, dòng sông chưa có tên cũng được mang tên nàng từ ngày đó. Sau này người Việt tiếp quản vùng đất Chăm Pa, phát âm theo âm Hán Việt là Thu Bồn. Làng Thu Bồn, sông Thu Bồn là như vậy. Con đèo nơi nàng bị chém chính là đèo Phường Rạnh ngày nay, là nơi giáp ranh giữa hai huyện Duy Xuyên và Nông Sơn của Quảng Nam.
Xúc cảm trước cuộc đời đẹp đẽ và oanh liệt của công chúa Bô Bô, hay Bà Thu Bồn, một nghìn năm sau, triều đình nhà Nguyễn sắc phong cho Bà là “Mỹ Đức Thục Hạnh Bô Bô Phu Nhân Thượng Đẳng Thần”.
Hằng năm, vào ngày 12 tháng 2 Âm lịch, dân làng lại lập đàn cúng Bà, tưởng nhớ công đức của Người đối với dân với nước.
Ảnh: Lễ hội Bà Thu Bồn (tại làng Thu Bồn - xã Duy Tân huyện Duy Xuyên - Quảng Nam)
Sau này mở rộng ra thành Lễ hội Bà Thu Bồn, trong đó có Lễ rước kiệu Bà, bao giờ trong Lễ rước cũng có cô gái xinh đẹp hóa trang thành Bà Thu Bồn và năm cô gái khác hóa thành năm vị nữ tướng dưới trướng của Bà. Trong những món ăn dâng lên cúng Bà bao giờ cũng có món bánh Gừng huyền thoại. Món bánh này cho đến nay đồng bào dân tộc Chăm ở Ninh Thuận vẫn còn lưu giữ và cũng thường dùng để dâng lên cúng Tổ tiên của họ. Sau phần Lễ là phần Hội, thường được tổ chức đua thuyền cùng các trò chơi dân gian và thi hát dân ca, thi nấu các món ăn truyền thống…Lễ Hội luôn thu hút đông đảo nhân dân trong vùng và cả du khách thập phương, trở thành một nét văn hoá đặc sắc của xứ sở vùng sông nước Thu Bồn.
Sông Thu Bồn, dòng sông Mẹ đã từng chứng kiến bao lần khói lửa chiến tranh, và cũng trải qua những năm tháng yên bình, từ bấy đến nay, luôn là niềm tự hào của người dân Quảng Nam. Dòng sông chở nặng phù sa bồi đắp cho hai bên bờ sông, nước sông xanh mát tưới khắp mọi cánh đồng từ thượng nguồn xuống Quế Sơn, qua Đại Lộc, Duy Xuyên, Điện Bàn đến Hội An rồi mới đi ra biển Cửa Đại.
Có lẽ trong mỗi giọt nước, mỗi hạt phù sa ấy đều được công chúa của Thần Sông thổi hồn mình vào để đem lại cuộc sống bình yên cho mỗi một cuộc đời.
Chúng tôi tới xã Pú Đao với tâm thế háo hức. Pú Đao từng được Gecko Travel - một hãng du lịch của nước Anh bầu chọn...
Bình luận
