4 câu trả lời khi con xin tiền khiến con mất tự tin, xa cách và khép lòng với bố mẹ

Trên mạng xã hội, một người đàn ông từng chia sẻ câu chuyện tổn thương thuở bé mà anh mang theo suốt cuộc đời.

Khi còn nhỏ, một lần có hai bạn nữ cùng lớp đến chơi, anh muốn tỏ ra hào phóng nên chạy đến xin mẹ ít tiền tiêu vặt để mời các bạn đi uống trà sữa. Mẹ anh không nói gì, chỉ rút tờ 10.000 đồng, ném xuống đất và lạnh lùng nói “Muốn thì nhặt lên mà lấy.”

Khoảnh khắc ấy, anh thấy xấu hổ và tủi thân. Nhưng vì sợ bạn thất vọng, anh vẫn cúi xuống nhặt tờ tiền đó. Cùng lúc ấy, một phần lòng tự trọng của anh cũng vụn vỡ.

Giờ đây, khi đã hơn 30 tuổi, có công việc ổn định và cuộc sống riêng, anh vẫn giữ khoảng cách với bốa mẹ, đặc biệt sợ kết hôn. Anh nói “Tất cả bắt đầu từ tờ 10.000 đồng năm ấy.”

Dưới một bài viết về việc “xin tiền bố mẹ thời nhỏ”, hàng trăm bình luận đồng cảm tràn xuống:

“Tôi từng xin tiền mua vở, mẹ mắng là hoang phí. Từ đó, tôi luôn thấy mình sai khi tiêu tiền.”

“Tôi chỉ muốn xin tiền đi dự tiệc sinh nhật bạn, bố lại nói ‘sao không để dành đóng học phí’, và tôi chẳng bao giờ dám đòi hỏi gì thêm.”

Thực ra, khi con xin tiền, điều gửi gắm không chỉ là nhu cầu vật chất, mà còn là niềm tin và sự dựa dẫm vào bố mẹ. Nhưng đôi khi, phản ứng thiếu tinh tế của người lớn lại vô tình biến điều đó thành vết thương âm thầm.

Có những câu nói tưởng như vô hại, nhưng lại để lại dấu hằn sâu trong tâm hồn con trẻ. Theo đó, có 4 câu bố mẹ nên hạn chế nói, tránh gây ra tổn thương, cũng như cách nhìn sai lệch về tiền bạc và tình cảm gia đình.

"Nếu con không vâng lời, mẹ sẽ không cho con tiền" 

“Nếu con không ngoan, mẹ sẽ không cho tiền!”

“Muốn mua truyện tranh à? Vậy hãy hứa là sẽ làm theo lời mẹ!”

Những câu nói tưởng như vô hại này đã trở thành “phản xạ có điều kiện” của rất nhiều bậc bố mẹ khi con xin tiền. Dùng tiền để làm phần thưởng hay “mồi nhử” quả thực có thể khiến trẻ ngoan ngoãn tạm thời, nhưng đằng sau sự vâng lời ngắn ngủi là hệ quả tâm lý lâu dài mà bố mẹ ít khi nhận ra.

Một người từng chia sẻ “Nếu tôi không hứa ‘con sẽ ngoan’, mẹ sẽ không cho tiền. Tôi phải ép mình làm theo ý bà, nhưng cảm giác bị ép buộc và xấu hổ ấy vẫn ám ảnh đến tận bây giờ.”  Kèm theo đó, việc dùng tiền để điều khiển hành vi dễ khiến trẻ hình thành thói quen gắn mọi hành động với phần thưởng vật chất.

Một bà mẹ ở Thượng Hải kể lại sự bối rối của mình “Mỗi lần tôi nhờ con gái giúp một việc nhỏ, con lại hỏi: ‘Con được bao nhiêu tiền?’” Sau này chị mới nhận ra chính mình đã gieo mầm cho thói quen ấy. Từ nhỏ, chị thường nói “Nếu con ăn ngoan, mẹ cho tiền” “Nếu con ngủ đúng giờ, mẹ thưởng thêm.”

Theo góc nhìn tâm lý, đây gọi là hiện tượng “ngoại hóa động lực” – khi động lực nội tại (sự tự giác, niềm vui, lòng tôn trọng) bị thay thế bằng phần thưởng vật chất.

Khi 10.000 đồng trở thành phần thưởng cho sự vâng lời, trẻ sẽ không còn hiểu rằng “vâng lời là vì yêu thương và tôn trọng”, mà cảm thấy “ngoan để được thưởng tiền.” Dần dần, tình cảm gia đình dễ bị biến thành một cuộc trao đổi có điều kiện.

"Muốn có tiền, con phải vào top 3 của lớp" 

“Muốn có tiền à? Vậy con phải lọt top 3 của lớp!”

“Kỳ thi này tiến bộ thì mẹ sẽ thưởng!”

Trong thời đại điểm số vẫn được xem là thước đo thành công, nhiều bậc bố mẹ vô tình gắn “tiền” và “thành tích học tập” thành một sợi dây ràng buộc. Họ tin rằng đó là cách để tạo động lực cho con. Nhưng trên thực tế, đằng sau những lời tưởng chừng vô hại là sự tổn thương âm thầm đối với tâm lý và động lực học tập của trẻ.

Tờ Nhật báo Thanh Niên Trung Quốc từng kể câu chuyện về Tiểu Vũ, một học sinh trung học ở Hà Nam. Vì muốn có tiền mua đôi giày bóng rổ yêu thích, cậu đã nỗ lực hết sức, chạy đua với từng bài thi để lọt vào top 10 của lớp. Thế nhưng, khi cậu hào hứng mang bảng điểm về nhà xin mẹ giữ lời hứa, người mẹ lại thản nhiên nói:

“Tiến bộ thế này thì đã là gì. Khi nào đỗ vào trường đại học trọng điểm rồi nói chuyện.”

Khoảnh khắc đó, nụ cười của Tiểu Vũ vụt tắt. Cậu im lặng, và từ ngày hôm ấy, sự nhiệt huyết học tập dần biến mất. Điểm số của cậu cũng tuột dốc.

Theo hiệu ứng Deci trong tâm lý học, khi phần thưởng bên ngoài (như tiền hay quà) thay thế cho niềm vui nội tại (như sự hứng thú, niềm tự hào), con người sẽ dần đánh mất động lực tự thân. Trẻ không còn học vì tò mò, khát khao tiến bộ mà học để “kiếm tiền thưởng”.

Đáng lo hơn, kiểu “mặc cả bằng điểm số” này khiến trẻ dần tin rằng tình yêu của bố mẹ phải được đổi bằng thành tích. Đằng sau mỗi bảng điểm không còn là niềm vui, mà là nỗi lo bị so sánh, bị từ chối, mất đi sự công nhận.

Khi học hành trở thành giao dịch, và tình cảm bị ràng buộc bởi điều kiện, mối liên kết yêu thương giữa bố mẹ và con cái sẽ dần nguội lạnh, để lại trong lòng trẻ cảm giác sợ hãi và áp lực.

"Đừng mua đồ ăn vặt, tiền này phải tiết kiệm cho việc khác"

“Đừng mua đồ ăn vặt, tiền này phải để dành cho việc khác!”

Đó là phản ứng gần như theo bản năng của nhiều bậc bố mẹ khi nghe con xin tiền.

Tuy nhiên đối với trẻ nhỏ, đằng sau 10 nghìn đồng là mong muốn được hòa nhập, chia sẻ niềm vui nhỏ với bạn bè, những nhu cầu rất thật và trong sáng của trẻ.

Khi bố mẹ càng nhấn mạnh “không được mua đồ ăn vặt”, trẻ lại càng muốn thử cho bằng được .Càng bị cấm, con càng tò mò và cuối cùng mua trong bí mật.

Theo các nghiên cứu tâm lý học phát triển, giai đoạn 6–12 tuổi là thời điểm vàng để trẻ hình thành ý thức tự chủ và khả năng đưa ra quyết định tiêu dùng hợp lý. Nếu bố mẹ “cấm”, trẻ sẽ không học được cách tự kiểm soát. Ngược lại, khi được hướng dẫn, trẻ sẽ biết cách đánh giá, lựa chọn và chịu trách nhiệm cho quyết định của mình.

"Con có biết để có được số tiền này, bố mẹ phải làm việc chăm chỉ như thế nào không?"

“Con có biết để kiếm được số tiền này, bố mẹ phải vất vả thế nào không?”

“Mẹ còn phải trả tiền nhà, tiền học, con không thể tiết kiệm một chút à?”

Khi áp lực tài chính đè nặng, nhiều bố mẹ vô thức trút nỗi mệt mỏi. Họ nghĩ mình đang dạy con biết trân trọng, nhưng đôi khi, 10 nghìn đồng ấy lại trở thành gánh nặng vô hình trong lòng trẻ.

Các chuyên gia tâm lý cho rằng, với trẻ “10 nghìn đồng” chỉ là món đồ nhỏ chúng muốn, chưa thể hiểu được “áp lực mưu sinh” của bố mẹ. Khi người lớn nhấn mạnh quá mức sự cực khổ, trẻ sẽ dần tin rằng “mình là gánh nặng”, và “tiêu tiền là có lỗi”.