Khoa học não bộ: Làm 2 điều trước 5 tuổi quyết định tương lai trẻ thành công hay thất bại

Một số chuyên gia nhận định rằng giai đoạn 0-5 tuổi là thời kỳ quyết định, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển trí tuệ của trẻ.

Trong giai đoạn này, não bộ của trẻ phát triển với tốc độ nhanh chóng, tạo ra hàng triệu kết nối thần kinh. Những trải nghiệm, môi trường sống và sự tương tác với bố mẹ có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển trí tuệ.

Giáo dục và môi trường trước 5 tuổi quyết định chỉ số IQ của trẻ

Vì sao giáo dục và môi trường trước 5 tuổi quyết định chỉ số IQ của trẻ?

Trên thực tế, đã có nhiều cơ quan chức năng nghiên cứu và chứng minh về vấn đề này.

Liz Elliott, giáo sư sinh học thần kinh tại Đại học Harvard, đã từng viết một cuốn sách - "Tuổi 0-5: Năm năm vàng của sự phát triển trí não" . Với mục đích chính là nhắn nhủ tới các bậc bố mẹ có con từ 0-5 tuổi, rằng đây là giai đoạn phát triển trí não quan trọng nhất. 

Nhà khoa học về trí não người Nhật Kenichiro Motegi từng viết cuốn sách “Những điều trẻ nên làm trước 5 tuổi: Làm thế nào để nuôi dưỡng một bộ não thực sự thông minh” để minh họa tầm quan trọng của giáo dục và môi trường trước 5 tuổi đối với sự phát triển trí não của trẻ.

Ngoài ra, Giáo sư James Heckman, người đoạt giải Nobel Kinh tế, từng đưa ra quan điểm “Giáo dục và môi trường trước 5 tuổi quyết định cuộc đời của trẻ”.

Thể tích não ở độ tuổi khác nhau.

Não bộ của trẻ 0-5 tuổi có gì đặc biệt? Tại sao những trải nghiệm ở giai đoạn này lại có tác động sâu sắc đến chỉ số IQ?

Nguyên nhân thực ra rất đơn giản, đó là sự độc đáo trong quá trình phát triển trí não của con người.

Nghiên cứu khoa học về não bộ đã phát hiện ra rằng, sau khi trẻ được sinh ra, có 100 tỷ tế bào thần kinh biệt lập trong não. Trong trường hợp bình thường, những tế bào thần kinh não này sẽ thiết lập các kết nối một cách điên cuồng với tốc độ hơn 1 triệu lần mỗi giây trước khi trẻ được 3 tuổi. Và hình thành mạng lưới thần kinh.

Quá trình này sẽ đi kèm với sự gia tăng số lượng mạch thần kinh và sự giảm bớt các thành phần “rác” trong não. Đến khoảng 5 tuổi, gần 80% mạng lưới thần kinh có thể được hình thành.

Và chỉ số IQ tối thượng của một người là bao nhiêu? Nó phụ thuộc vào chất lượng và số lượng kết nối thần kinh cũng như sự gia tăng khớp thần kinh trong giai đoạn này.

Trước khi trẻ 5 tuổi, nếu bố mẹ làm tốt 2 điều, trẻ sẽ thông minh hơn

Liên tục kích thích não bộ thông qua 5 giác quan

Chúng ta đều biết rằng trong cuộc sống hàng ngày, con người dựa vào năm giác quan là thị giác, thính giác, khứu giác, xúc giác và vị giác để cảm nhận và tiếp nhận thông tin từ thế giới bên ngoài, đồng thời đưa ra phán đoán và hành động dựa trên những thông tin này.

Ví dụ, bố mẹ chăm sóc con, sẽ dùng thị giác để phán đoán khuôn mặt và biểu cảm, thính giác để phán đoán tiếng khóc mạnh hay yếu, chạm vào da để phán đoán trẻ bị sốt... Đồng thời, dựa trên những nhận định này, xác định giải pháp chăm sóc phù hợp.

Nói cách khác, thông qua năm giác quan có thể nhận biết thông tin chính xác hay không, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ và hành động của một người.

Trẻ sơ sinh dựa vào “năm giác quan” để cảm nhận và tiếp nhận thông tin bên ngoài. Tuy nhiên, không giống như chúng ta, “năm giác quan” của trẻ sơ sinh chưa được phát triển đầy đủ, đặc biệt là thị giác và xúc giác.

Trẻ sơ sinh có thị lực yếu và chỉ nhìn thấy các vật thể trong phạm vi 20-30 cm trước mắt. Khả năng điều chỉnh thị giác kém và không thể nhìn lâu vào một vật thể. Một ví dụ khác là hầu hết trẻ sơ sinh không thể có xúc giác cho đến khi 4-5 tháng tuổi. 

Nếu muốn các giác quan này được phát triển đầy đủ, phải cung cấp cho trẻ đủ sự kích thích. Ví dụ, nếu muốn rèn luyện thị giác cho trẻ, hãy dán tranh động vật có màu sắc rực rỡ lên mái hiên của xe đẩy. Những chú gà con, những chú heo con màu hồng, khi trẻ nằm trong xe, đôi mắt sẽ bị thu hút bởi những màu sắc tươi sáng và vẻ ngoài dễ thương.

Bản đồ địa hình Penfield của vỏ não vận động.

Nếu muốn rèn luyện xúc giác, nên chuẩn bị thêm những đồ vật nhỏ có kết cấu khác nhau như khăn tay cotton mềm, búp bê lông xù, các khối xếp hình bằng nhựa mịn, để trẻ cảm nhận được sự khác biệt trong quá trình vận động. Từ từ trở nên quen thuộc với những nét chạm tuyệt vời khác nhau của thế giới này.

Thông qua việc sử dụng thông minh các phương pháp hàng ngày và dễ vận hành này, có thể mang đến cho trẻ sự kích thích năm giác quan phong phú và đa dạng, kích hoạt đầy đủ các kết nối giữa các tế bào thần kinh não, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển trí tuệ trong tương lai.

Hãy để trẻ trở nên “khéo léo” hơn

Giáo sư Li Meijin từng nói: Nhìn vào 'bàn tay có thể biết được đứa trẻ có thông minh hay không, không cần phải đợi đến khi lớn lên. 

Wilder Penfield, một bác sĩ giải phẫu thần kinh người Canada, đã áp dụng kích thích dòng điện điện áp thấp vào bộ não bị phơi nhiễm của bệnh nhân trải qua phẫu thuật não và ghi lại phản ứng của họ để tạo ra “Bản đồ địa hình Penfield của vỏ não vận động”, còn được gọi là “Bản đồ Penfield”.

Từ bản đồ này, chúng ta có thể thấy các vùng do vỏ não của cả hai tay điều khiển khá lớn. Các ngón tay chiếm 1/3 vùng vận động của não, còn lòng bàn tay chiếm 1/4 vùng cảm giác.

Điều này có nghĩa là bộ não ngôn ngữ ký hiệu được kết nối rất chặt chẽ, chỉ cần rèn luyện có ý thức phần này nhiều hơn thì bộ não của trẻ sẽ phát triển tốt và trở nên thông minh hơn.

Khi nói đến việc rèn luyện đôi tay, nhiều bậc bố mẹ cảm thấy không cần thiết, bởi chỉ cần trẻ khỏe mạnh không cần vận động nhiều cũng tự nhiên nắm bắt đồ chơi, cầm nắm thành thạo.

Như chúng tai đều biết, với sự phát triển xã hội nhanh chóng, nhiều trẻ không được luyện tập nhiều với đôi tay, ví dụ như đồ ăn sẽ do bố mẹ trực tiếp bưng ra, khi dọn bàn và mặc quần áo, bố mẹ sẽ chủ động giúp đỡ bằng nhiều cách khác nhau...

Màu sắc kích thích tốt thị giác của trẻ.

Nếu các cử động tinh tế của bàn tay không được rèn luyện đầy đủ, về lâu dài, sự phát triển các chức năng bàn tay sẽ bị hạn chế, các vùng não tương ứng không được kích thích đủ, âm thầm ảnh hưởng xấu đến sự tăng trưởng và phát triển. 

Vì vậy, nếu muốn trí não của trẻ được phát triển toàn diện, tốt nhất nên sắp xếp một số “nhiệm vụ chi tiết” cho trẻ dựa trên độ tuổi và giai đoạn phát triển đôi tay khéo léo hơn.

Theo một thống kê mới đây tại Trung Quốc, hầu hết các bậc bố mẹ, đặc biệt có con từ 0-6 tuổi, đều gặp khó khăn trong việc quan tâm đến vấn đề IQ, vì chưa được giáo dục chính thức. Thay vào đó, dành phần lớn thời gian để tham gia các lớp luyện thi, năng khiếu không phù hợp.

Vì vậy, các chuyên gia khuyên rằng bố mẹ chú ý rèn luyện trí não sớm cho trẻ, bắt đầu từ các hoạt động đơn giản hàng ngày.