Ru vách đêm trong giấc tự trào

Khác với hai tập thơ trước của Đỗ Thu Hằng, Vách đêm một cái tựa đáng để suy ngẫm. Cứ mường tượng một người lần mò trong đêm tối để tìm ra lối đi riêng không hề dễ dàng. Đỗ Thu Hằng đã đưa chúng ta vào cung đường tìm kiếm sự giải thoát của chị. Vách đêm không ngay lập tức hấp dẫn bạn đọc bởi Vách đêm không quá lộng lẫy ngôn từ. Điều đặc biệt rất riêng của Vách đêm là không dụng thủ pháp như những nữ nhà thơ đương đại khác. Vách đêm được chắt lọc ngôn từ bằng cảm xúc dịu lành, lảng bảng giữa thực và mộng, đôi khi con tim trào dâng những mơ hồ non dại rất đời. Đỗ Thu Hằng tự sửa mình, tự chắp vá nông sâu, ghép ký tự chữ thành áng thơ dung dị trong khu vườn cây hoa lá yên tĩnh bốn mùa. Tôi mượn lời nhà văn Nguyễn Thế Kiên đã viết về Vách đêm: “Những trang thơ giải tỏa và quán chiếu”, đã làm chất xúc tác để tôi chắp bút giới thiệu Vách Đêm với giới mộ đạo yêu thơ.

Bìa tập thơ "Vách đêm".

Vách đêm mang đến độc giả một sự dẫn dụ vi tế. Nơi sâu thẳm địa đàng, không cần mỹ từ, lời thơ dịu dàng trong veo, ca từ thuần khiết như con người thật của Hằng. Với lối sống giản dị nhưng rất bản năng và nữ tính đã khiến những mảnh ghép trong thơ Đỗ Thu Hằng trở nên gần gũi nhẹ nhàng: "Vài mảnh ghép những ô màu bí mật/ Trắng đen đời thắm đỏ ước mơ/Vài tàn tích trên vết thương trơ trọi/ Giọt lệ khô treo trên nhánh thật thà". Bài thơ Khoảnh khắc đã mở nút thắt của Vách đêm. Phải chăng chúng ta luôn mâu thuẫn với chính mình hay chúng ta đang trốn chạy sự đảo điên của cuộc sống? Tôi rung cảm và xúc động như thể chính mình đang treo đức tin trên nhánh thật thà. 

Người không có đức tin như mù lòa mò mẫm Vách đêm, và như Ký tự nhốt hai niềm cô lẻ. Nhiều câu thơ trong bài vang lên như những ca từ, xuyên không gian vút lên nhức nhối : "Ơi dịu dàng thanh âm lòng ai biết  /Khúc bi ca vương vấn cả cõi tình / Đêm ngả xuống nỗi buồn như câu hát / Chỉ em là thương nhớ điệp trùng thôi". Niềm khắc khoải tự thân như tiếng vọng vào Vách đêm, muốn giải thoát hay đang chết trên vách sầu.

Sự mâu thuẫn trong tình yêu của Đỗ Thu Hằng được đẩy lên cao trào. Còn đau đớn là còn yêu, còn yêu là đang sốngnhưng bản năng con người mấy ai từ chối tình yêu, để rồi mày mò trong hố sâu trong Vách đêm thăm thẳm.

Có khi Đỗ Thu Hằng mượn lục bát để lẩy lên khúc tự trào, trong chiếc Áo thời gian: "Áo thời gian phủ lên vai/ Lẽ nào khâu tiếng thở dài làm khuy/ Ngũ hành biến sắc cùng tùy/ Âm dương cũng nhạt thịnh suy vui buồn". Sự thăng hoa của tứ thơ Đỗ Thu Hằng như thoát xác. Một sự hoán đổi nhập nhằng. Một tâm hồn mong manh non dại trong thân xác người đàn bà, hay sự trưởng thành được khai thị dẫn lối tạo mạch nguồn? Tôi thích cái cách biểu đạt điều sáng tỏ trong thơ Đỗ Thu Hằng khiến cho độc giả nhìn được thực tại ngay trong sự giằng xé. Dĩ nhiên là ở đó diễn ra một cuộc cách mạng đấu tranh giữa bản ngã và ý chí. 

Tôi thích câu nói của Tony Robbins - một trong những tỷ phú, người truyền động lực nổi tiếng ở Mỹ: “Diều bay cao nhờ chống lại gió chứ không phải vờn với gió". Hay Khổng Tử từng nói: "Sức mạnh và sự phát triển chỉ đến qua những nỗ lực và sự đấu tranh không ngừng nghỉ".

"Phù vân một kiếp vụng về/ Giấu buồn trong rễ tái tê cõi người/ Chênh vênh hai bến khóc cười/ Ước mơ đã ngủ quên rồi thành xưa/ Áo đời nhàu vết nắng mưa/ Soi gương mặt gió chợt vừa trăm năm/ Xác mùa xuân ghé hỏi thăm/ Này yêu dấu cũ xa xăm chốn nào" (Áo thời gian). Tứ thơ cứ ngào lên xao xác, trong kiếp hồng trần đa mang. Sự vô minh quẫn đạp, thống trị, chi phối đời sống con người trong tứ thơ của Đỗ Thu Hằng bật lên ngôn từ triệt dụ rất đời.

Để rồi mượn Đồng vọng, Đỗ Thu Hằng thoát xác khỏi sự thể, bằng những mật ngôn khiêm nhường giản dị: "Không màng những sự lớn lao/ Cơi trầu em cứ ngọt ngào nhỏ nhoi / Căn bếp ấm luống mùng tơi / Những nụ hoa trắng gọi mời mát thanh/... Giản đơn như nắng bên hiên/Như chùm cẩm tú không phiên nào vương/ Lòng chìm trong bạch thiên hương/ Mà nghe đồng vọng tiếng thương giữa đời".

Vách đêm mang đến cho tôi một cảm thức mới, đơn giản hơn về mỗi sự thể, thanh thoát hơn trong mỗi sự đời. Và với tôi, hạnh phúc không nằm ở cuối con đường, mà hạnh phúc chính sự trải nghiệm trong quá trình chuyển hóa tâm thức, đưa tâm hồn ta lên một bình diện khác, thoát khỏi sự thống khổ thường tình của bản năng con người. Nghĩa là nhẽ lòng trong yêu hận.

Bài thơ Em và đêm chính là sự khẳng định cho sự giải thoát khỏi mơ hồ trong thơ Đỗ Thu Hằng: "Đừng khuyên gì/ Hương trời kia vô tận/ Mà quán trọ thời gian chỉ có bấy nhiêu mùa/ Có ai muốn đóng đông trong một lời chì chiết/ Những thiệt thua xin coi nhẹ vô thường". Bài thơ vút ý niệm lan truyền thanh âm như thức tỉnh. Tựa như tiếng lục lạc của chuông khánh ngân nga réo rắt tiếng tự tâm.

*

Nhà thơ Đỗ Thu Hằng sinh năm 1979, hiện sống và làm việc tại Hà Nội. Hội viên Nhà văn Hà Nội. Chị đã xuất bản Trên cánh hoa có nỗi buồn đang phai, Tái sinh và Vách đêm. 

Xuyên suốt Vách đêm với 70 khúc mùa, Đỗ Thu Hằng đã mang đến cho độc giả giây phút tự tại trong sự quán chiếu của chính mình. Hằng không còn day dứt giữa đúng sai; không còn si hận quá độ trong cơn tự trào. Hằng tự ru mình trong Phù du một khúc: "Biết chẳng thể cầm mùa trên lá biếc/ Gió phù sinh hun hút những cơn nhàu/ Mong manh quá loại hoa tình rũ gục/ Khi chiều tà man mác sắc trầm nâu". Đỗ Thu Hằng như chợt tỉnh cơn mê sảng cuồng quay của thế sự đang xoay vần: “Ngõ tình hun hút tỉnh say/ Nào duyên nợ nào trả vay kiếp người”.

Tôi mượn lời tựa trích từ bài thơ Nghĩ về trang sách chưa in trong Vách đêm, chúc cho nữ sĩ Đỗ Thu Hằng sẽ tiếp tục sáng tạo những tác phẩm mới, mà vẫn giữ mãi được nét hồn nhiên trong ý thơ. Vì sự trong trẻo hồn nhiên của thơ đương đại đang bị mai một giữa một rừng thủ pháp với ngôn từ gò ép giống nhau mà chẳng tạo nên sự khác biệt. Cảm ơn Vách đêm rất giản dị nhưng thấm đượm sự giác ngộ đơn thuần dễ hiểu lại không tầm thường. Và bằng duyên hạnh được khởi lên ý niệm chắp bút trong tôi. Quý lắm thay!

Trần Thảo Vy

Lợi danh thành khói hư không...

Tập thơ "Dấu thời gian" của Nguyễn Văn Mạnh, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, ấn hành năm 2023.