"Lược sử âm nhạc": Hành trình khám phá mọi hình thái âm thanh

Cuốn sách đậm đặc về âm nhạc

Âm nhạc đã đi cùng với sự phát triển của loài người, phản ánh một phần xã hội và gắn kết con người với nhau. Nhằm làm sáng tỏ sự kỳ diệu của âm nhạc, cuốn sách "Lược sử âm nhạc" đã cho người đọc thấy được cách âm nhạc phát triển cùng xã hội, chính trị, tôn giáo, để rồi âm nhạc quay ngược lại góp phần định hình nên nền văn hoá mà chúng ta biết tới.

Nhân dịp “Lược sử âm nhạc” ra mắt độc giả, Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam tổ chức buổi trò chuyện, giao lưu với hai dịch giả của cuốn sách là dịch giả Mai Đức Hạnh - Thạc sĩ Âm nhạc học, hiện công tác tại Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam và dịch giả Nguyễn Anh Tùng - Tiến sĩ Nghệ thuật Âm nhạc, Nghệ sĩ dương cầm dưới sự điều phối của nhạc sĩ Phan Huy Phúc.

Buổi trò chuyện và giao lưu với các dịch giả của cuốn sách “Lược sử âm nhạc”. Ảnh: Huyền Thương

Tại buổi giao lưu, dịch giả Nguyễn Anh Tùng nhận định, “Lược sử âm nhạc” là cuốn sách đậm đặc về thông tin, nó được chia theo trình tự thời gian và kể song song với tất cả các thể loại âm nhạc cùng một lúc xảy ra trong bối cảnh địa lý và lịch sử khác nhau của xã hội loài người.

Cuốn sách là một công trình nghiên cứu sâu sắc, kết hợp nhiều phương pháp tiếp cận và lĩnh vực nghiên cứu. Tác giả Robert Philip chọn lọc phân tích âm nhạc từ nhiều vùng địa lý trên khắp thế giới, từ châu Á, châu Âu, Nam Mỹ đến châu Phi để giúp độc giả có được hình dung toàn diện về bản chất, vai trò và lịch sử phát triển của âm nhạc.

40 chương sách của “Lược sử âm nhạc” sẽ đưa người đọc đi từ dạng thức sơ khai của âm nhạc đến khi con người sử dụng âm nhạc cho các buổi thờ phụng, tụng kinh, thiền định; qua giai đoạn sự lên ngôi của các nhạc cụ, dàn nhạc; mải miết đến khi âm nhạc tạo ra những cơn bão trong tâm trí con người thời cách mạng và cuối cùng là âm nhạc trong nhịp sống hiện đại, và âm nhạc hướng về tương lai.

Cuốn sách là thành quả tâm huyết của tác giả Robert Philip, một nhà nghiên cứu âm nhạc bậc thầy trong làng lý luận - phê bình thế giới. Ảnh: Nhã Nam

Trong đó, tác giả đã dành nhiều dung lượng để nói về âm nhạc phương Tây vì theo dịch giả Nguyễn Anh Tùng, lịch sử phát triển của âm nhạc của phương Tây trải dài nhất trong lịch sử âm nhạc, và âm nhạc cổ điển phương Tây cũng đóng vai trò quan trọng đối với các nền nghệ thuật khác.

Nhạc sĩ Phan Huy Phú chia sẻ, trong quá trình tìm hiểu về âm nhạc, anh và rất nhiều đồng nghiệp gặp khó khăn khi tìm kiếm nguồn thông tin tư liệu, việc có những cuốn sách bằng tiếng Việt từ những nguồn chính thống như "Lược sử âm nhạc" là điều đáng quý.

Hành trình khám phá mọi hình thái âm thanh

Âm nhạc có nguồn gốc sâu xa từ bản năng tự nhiên của con người. Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, trẻ đã có khả năng cảm nhận nhịp điệu thông qua nhịp tim và hơi thở của mẹ. Và khi ra đời, trẻ sơ sinh có thể phản ứng với các âm thanh có ý nghĩa và giai điệu ngay từ rất sớm.

Nhiều công việc từ xa xưa như đào đất, chèo thuyền, kéo dây, đập đá đã tạo nên cảm hứng âm nhạc do các nhịp điệu đặc trưng. Điều này cho thấy mối liên hệ mật thiết giữa âm nhạc và các hoạt động thường nhật của con người.

Chính từ những rung cảm với nhịp điệu, con người đã biết sử dụng các vật liệu tự nhiên để tạo ra âm thanh, đầu tiên là những nhạc cụ đơn giản như sáo xương ở hang động tại Đức cho đến những nhạc cụ phức tạp như đàn lyre ở Lưỡng Hà và Ai Cập. Sự phát triển của nhạc cụ không chỉ phản ánh tiến bộ kỹ thuật mà còn thể hiện vai trò quan trọng của âm nhạc trong đời sống văn hóa và tôn giáo của các nền văn minh cổ đại.

Qua cuốn sách, tác giả Robert Philip cũng nhấn mạnh, âm nhạc không chỉ là một hình thức nghệ thuật mà còn là một hiện tượng xã hội phức tạp. Nó phản ánh cấu trúc xã hội, các mối quan hệ quyền lực và những thay đổi trong xã hội.

Các diễn giả chia sẻ tại chương trình. Ảnh: Huyền Thương

Dịch giả Mai Đức Hạnh nhận định, mặc dù mỗi nền văn hóa có những đặc trưng riêng trong âm nhạc, nhưng đều có những điểm chung về việc sử dụng âm nhạc như một phương tiện giao tiếp, biểu đạt và kết nối cộng đồng.

Âm nhạc phát triển theo nhiều chiều hướng khác nhau trong các nền văn hóa. Trong các nghi lễ tôn giáo, âm nhạc đóng vai trò quan trọng như một phương tiện kết nối giữa con người với thần linh.

Tại châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, âm nhạc gắn liền với nghi lễ, triết học, là công cụ hỗ trợ thiền định và trí tuệ. Trong văn hóa phương Tây, sự phát triển của âm nhạc gắn liền với nhà thờ và tôn giáo. Còn ở châu Phi, âm nhạc gắn liền với cộng đồng và đời sống hằng ngày.

40 chương sách của “Lược sử âm nhạc” sẽ dẫn dắt độc giả trên hành trình khám phá mọi hình thái âm thanh. Ảnh: Nhã Nam

Robert Philip cũng đã dành nhiều trang để phân tích sự hình thành và phát triển của âm nhạc qua các thời kỳ. Ông đã phân tích tỉ mỉ để cho thấy cách âm nhạc vượt ngoài biên giới, tạo ra ảnh hưởng đến những nhóm người và nền văn hoá khác nhau, trong từng thời kỳ khác nhau.

Tác giả đặc biệt tập trung phân tích sự phát triển mạnh mẽ của âm nhạc trong thời kỳ hiện đại, trên nhiều phương diện khác nhau và cách mà âm nhạc liên hệ chặt chẽ với các yếu tố xã hội, văn hóa và công nghệ.

Khi các phương tiện và công nghệ ghi âm tiện lợi ra đời, sự phổ biến âm nhạc đã vượt xa những gì mà con người có thể tưởng tượng. Các nhạc cụ mới, dễ chơi hơn đã dẫn đến sự gia tăng số lượng ban nhạc liên kết với quân đội, chính quyền thị trấn và các nhà máy, xí nghiệp.

Trong đời sống của con người, âm nhạc cũng đã tiến sâu vào môi trường gia đình và xã hội. Piano trở thành nhạc cụ phổ biến trong các gia đình trung lưu, đặc biệt được coi là phù hợp cho việc giáo dục âm nhạc của phụ nữ và thiếu nữ.

Sự phát triển của âm nhạc trong thời kỳ này cũng gắn liền với sự xuất hiện của các phong trào văn hóa và tư tưởng mới.

Với những nội dung đồ sộ trong tác phẩm, các diễn giả đều cho rằng, “Lược sử âm nhạc” là một tác phẩm hữu ích cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử âm nhạc, đặc biệt là chủ đề âm nhạc cổ điển phương Tây bởi nó sẽ dẫn dắt độc giả trên hành trình khám phá mọi hình thái âm thanh với đầy đủ các cung bậc biến hóa trong một bối cảnh rộng lớn trải dài suốt lịch sử.

Huyền Thương

"Xã hội diễn cảnh" qua góc nhìn của Guy Debord

Là tác phẩm nổi tiếng nhất của triết gia Pháp Guy Debord, "Xã hội diễn cảnh" đã góp phần định hình nhiều quan điểm...