Trẻ bị phát hiện lấy trộm đồ ở nơi đông người, chuyên gia mách mẹ cách xử lý toàn vẹn

Lấy trộm đồ là một hành vi thường thấy ở trẻ đang trong giai đoạn phát triển, đặc biệt là độ tuổi mẫu giáo và tiểu học. Đây là một vấn đề khiến bố mẹ lo lắng. Việc trẻ lấy trộm đồ dễ gây ra khó khăn trong mối quan hệ xã hội, ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý và hình thành các giá trị đạo đức.

Trẻ thường rất tò mò và muốn khám phá thế giới xung quanh. Khi thấy đồ vật hấp dẫn, có thể không nhận thức được rằng hành vi lấy đồ mà không xin phép là sai trái. Hay một số trẻ chưa được dạy về giá trị của tài sản và sự tôn trọng đối với đồ vật của người khác. Vì vậy, chưa nhận ra rằng việc lấy đồ của người khác là không đúng.

Ảnh minh họa.

Trường hợp khác trẻ có xu hướng bắt chước hành vi của những người xung quanh, bao gồm cả hành vi tiêu cực. Nếu trẻ thấy bạn bè hoặc người lớn lấy trộm đồ mà không bị phạt, có thể nghĩ rằng hành vi này là chấp nhận được.

Khi bị phát hiện hành vi trộm đồ, có thể bị bạn bè xa lánh hoặc không tin tưởng, điều này gây ra cảm giác cô đơn và tổn thương tâm lý. Vì vậy, nếu trẻ không được giáo dục đúng cách, hành vi này có thể trở thành thói quen, dẫn đến việc làm sai trong tương lai.

Do đó, bố mẹ giúp trẻ nhận ra sai lầm và tìm ra cách khắc phục là điều quan trọng hơn. Bố mẹ có thể bắt đầu từ việc cách giáo dục các hành vi đúng trong cuộc sống hàng ngày, tạo môi trường yêu thương và khuyến khích giao tiếp trung thực, nhằm giúp trẻ phát triển thành người có trách nhiệm. Khi trẻ hiểu rõ giá trị của việc tôn trọng tài sản của người khác, có thể phát triển lành mạnh hơn.

Chuyên gia tâm lý Quan Thị Mộng Chi.

Có nhận định cho rằng, trẻ tự ý lấy đồ mà không xin phép, hoặc làm hỏng rồi giấu đi, phản ánh trẻ chưa được dạy về ranh giới và quyền sở hữu? Chuyên gia nghĩ thế nào về điều này? 

Dưới góc độ của tâm lý học phát triển, hành vi của trẻ nhỏ như tự ý lấy đồ mà không xin phép, hoặc làm hỏng đồ rồi giấu đi, không nên vội vàng quy kết là “trộm cắp” hay “gian dối”, mà cần được nhìn nhận như biểu hiện của quá trình hình thành nhận thức về ranh giới cá nhân, quyền sở hữu và trách nhiệm đạo đức.

Nhận định cho rằng những hành vi này phản ánh việc trẻ chưa được giáo dục đầy đủ về ranh giới và quyền sở hữu là hoàn toàn có cơ sở, tuy nhiên cần được phân tích trong bối cảnh phát triển tâm – sinh lý của trẻ và ảnh hưởng từ môi trường nuôi dạy.

Trẻ từ 2 đến 6 tuổi đang trong giai đoạn “tiền thao tác” theo lý thuyết phát triển nhận thức của Jean Piaget. Trong giai đoạn này, trẻ có xu hướng coi mình là trung tâm (egocentric) – nghĩa là nhìn thế giới từ góc nhìn của bản thân và chưa thật sự nhận thức được rằng người khác cũng có suy nghĩ, cảm xúc và quyền lợi riêng biệt.

Vì vậy, khi trẻ lấy món đồ nào đó mà không xin phép, nhiều khả năng là do trẻ chưa hiểu rằng đồ vật đó thuộc quyền sở hữu của người khác, hoặc trẻ nghĩ rằng nếu thứ gì đó “ở trước mặt mình” thì mình có thể sử dụng mà không cần hỏi.

Điều này không có nghĩa là trẻ cố tình vi phạm quy tắc, mà đơn giản là trẻ chưa được hình thành đầy đủ khái niệm về quyền sở hữu và các giới hạn xã hội.

Ngoài ra, hành vi giấu đi khi làm hỏng một món đồ thường phản ánh tâm lý sợ hãi hoặc lo lắng – một phản ứng mang tính bản năng để tránh bị trách mắng, trừng phạt hoặc bị mất tình cảm từ người lớn. Điều này đặc biệt phổ biến ở những trẻ sống trong môi trường có tính kỷ luật cao, thường xuyên bị la mắng, ít được giải thích về hậu quả và cách sửa sai khi phạm lỗi.

Khi trẻ không được hướng dẫn cách thừa nhận sai lầm và khắc phục hậu quả một cách an toàn, trẻ sẽ có xu hướng chọn cách giấu giếm như một cơ chế phòng vệ. Ở đây, vấn đề không nằm ở “tính cách xấu” mà là sự thiếu kỹ năng ứng phó với sai sót.

Vì vậy, thay vì phán xét hoặc trừng phạt, bố mẹ cần xác định rõ rằng đây là một cơ hội giáo dục quý giá để trẻ học về giới hạn, quyền sở hữu và trách nhiệm. Điều quan trọng là người lớn cần giải thích rõ ràng, nhất quán và bằng ngôn ngữ phù hợp với độ tuổi, rằng mỗi người đều có đồ dùng cá nhân, và việc sử dụng phải đi kèm với sự tôn trọng – cụ thể là phải xin phép.

Bố mẹ cũng nên tạo ra môi trường khuyến khích trẻ chia sẻ trung thực bằng cách phản ứng bình tĩnh, hướng dẫn cách sửa lỗi, thay vì chỉ dừng lại ở hình phạt. Song song đó, những hành vi tích cực như biết hỏi mượn trước khi dùng, hoặc biết thừa nhận khi lỡ làm hỏng đồ nên được ghi nhận và khen ngợi để củng cố lâu dài.

Tóm lại, hành vi tự ý lấy đồ hay giấu khi làm hỏng của trẻ không đơn thuần là “hư” hay “không biết điều”, mà phản ánh mức độ phát triển nhận thức và kỹ năng đạo đức của trẻ trong mối liên hệ mật thiết với cách bố mẹ giáo dục. Việc định hướng đúng cách từ sớm không chỉ giúp trẻ hiểu rõ ranh giới cá nhân và quyền sở hữu, mà còn rèn luyện khả năng tự chịu trách nhiệm và cư xử có đạo đức trong các mối quan hệ xã hội về sau.

Khi trẻ bị phát hiện lấy trộm đồ ở nơi đông người, bố mẹ nên xử lý thế nào để toàn vẹn (Trẻ không cảm thấy xấu hổ, đối phương thỏa thuận theo cách ôn hòa) 

Khi trẻ bị phát hiện lấy trộm đồ ở nơi đông người, đây là một tình huống đặc biệt nhạy cảm, đòi hỏi bố mẹ phải xử lý thật khéo léo, vừa bảo vệ được lòng tự trọng của trẻ, vừa đảm bảo giải quyết sự việc một cách ôn hòa với người bị ảnh hưởng. Trong hoàn cảnh đó, trẻ thường rất hoảng sợ, xấu hổ, lo lắng bị phán xét hoặc trừng phạt; còn người lớn dễ rơi vào trạng thái giận dữ, bối rối hoặc muốn ngay lập tức “dạy dỗ” con trước mặt người khác.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất lúc này là bố mẹ cần giữ bình tĩnh, không quát mắng, không làm nhục trẻ giữa chốn đông người. Việc bảo vệ con khỏi những ánh nhìn phán xét không đồng nghĩa với việc bao che, mà là tạo một không gian an toàn để con có thể nhận lỗi và sửa sai một cách tích cực.

Trước tiên, bố mẹ nên chủ động nói với người xung quanh rằng sẽ xử lý riêng, đồng thời đưa trẻ ra khỏi đám đông để tránh làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ. Ở một không gian riêng tư, người lớn cần ngồi ngang tầm mắt, trò chuyện với trẻ bằng thái độ điềm tĩnh và lắng nghe để hiểu rõ nguyên nhân sự việc.

Khi đã nắm rõ tình huống, bố mẹ cần hướng dẫn con cách chịu trách nhiệm: trả lại món đồ đã lấy, xin lỗi người bị ảnh hưởng, và nếu cần thì đề nghị bồi thường. Nếu trẻ còn quá sợ hãi chưa dám xin lỗi trực tiếp, cha mẹ có thể thay mặt con nói lời xin lỗi, nhưng cũng giải thích để con hiểu rằng, về sau con cần học cách tự đối diện và sửa chữa hành vi của mình.

Song song đó, với người bị ảnh hưởng, bố mẹ nên thể hiện sự chân thành, giải thích rằng đây là một sự việc ngoài ý muốn và là cơ hội để trẻ học cách cư xử đúng đắn. Một thái độ cầu thị, tôn trọng sẽ giúp người kia dễ cảm thông hơn và tạo điều kiện cho trẻ được sửa sai trong môi trường tích cực.

Sau khi sự việc qua đi, khi trở về nhà, bố mẹ nên tiếp tục trò chuyện với con để giúp con hiểu vì sao hành vi đó là sai, khơi gợi sự tự nhận thức và hướng con đến những giá trị như trung thực, trách nhiệm, lòng dũng cảm khi đối diện với lỗi lầm. Điều quan trọng không phải là trẻ đã từng phạm lỗi, mà là trẻ đã học được gì từ lỗi lầm đó.

Nếu bố mẹ phản ứng một cách nhân văn và định hướng đúng đắn, sự việc sẽ trở thành một bài học quý báu, giúp trẻ phát triển nhân cách lành mạnh, biết tôn trọng người khác và dũng cảm chịu trách nhiệm với hành vi của mình.

Bố mẹ có nên kiên quyết yêu cầu con xin phép trước khi sử dụng đồ của ai đó, và nếu làm hỏng phải nhận lỗi, tìm cách khắc phục không? 

Việc kiên quyết yêu cầu trẻ xin phép trước khi sử dụng đồ của người khác, và nếu làm hỏng phải nhận lỗi, tìm cách khắc phục là vô cùng cần thiết và hoàn toàn đúng đắn dưới góc nhìn của tâm lý học phát triển và giáo dục đạo đức.

Đây không chỉ là việc dạy trẻ những quy tắc xã hội cơ bản, mà còn là quá trình hình thành nhân cách, ý thức tôn trọng người khác và trách nhiệm cá nhân – những nền tảng cốt lõi để trẻ trở thành người biết cư xử, có đạo đức và sống hòa hợp trong cộng đồng.

Trẻ nhỏ vốn có xu hướng tò mò, thích khám phá và chưa đủ khả năng tự ý thức về giới hạn trong các mối quan hệ xã hội. Nếu không được hướng dẫn rõ ràng, nhất quán, trẻ sẽ dễ cho rằng “thấy là có quyền lấy” hoặc “lấy một chút không sao”, và lâu dần điều này có thể hình thành thói quen xâm phạm ranh giới người khác.

Chính vì thế, bố mẹ cần kiên trì dạy con rằng mỗi người đều có quyền sở hữu riêng, và việc xin phép trước khi sử dụng là một biểu hiện cụ thể của sự tôn trọng.

Những điều tưởng như nhỏ nhặt này lại chính là nền tảng xây dựng lòng tự trọng và khả năng đồng cảm – khi trẻ hiểu rằng người khác cũng có cảm xúc, có quyền từ chối, và mình cần cư xử đúng mực để giữ mối quan hệ tốt đẹp.

Tương tự, việc khuyến khích trẻ nhận lỗi và sửa sai khi làm hỏng đồ của người khác cũng là bài học quý giá để hình thành trách nhiệm cá nhân và khả năng đối mặt với hậu quả. Nhiều bố mẹ vì thương con mà có xu hướng bao che, nói đỡ hoặc giải quyết thay con hoàn toàn, khiến trẻ hiểu sai rằng mình không cần chịu trách nhiệm về hành vi của mình.

Trong khi đó, nếu được bố mẹ đồng hành, hướng dẫn cách nhận lỗi, nói lời xin lỗi, đề nghị sửa hoặc bồi thường – trẻ sẽ học được rằng việc phạm sai không khiến con “xấu xa”, mà điều quan trọng là thái độ sau sai lầm và nỗ lực khắc phục.

Tất nhiên, việc dạy trẻ những điều này không thể thực hiện bằng la mắng, ép buộc hay hình phạt nặng nề, mà cần sự kiên định nhưng kiên nhẫn, nghiêm khắc nhưng đầy thấu hiểu. Khi trẻ làm tốt – dù là hành động nhỏ như nói “cho con mượn với ạ” hay tự đứng ra xin lỗi – bố mẹ nên kịp thời khen ngợi để củng cố. Ngược lại, khi trẻ vi phạm, hãy xem đó là cơ hội để dạy chứ không phải để chỉ trích.

Việc dạy trẻ biết xin phép trước khi dùng đồ người khác, và biết nhận lỗi, sửa sai khi làm hỏng, không chỉ là dạy lễ phép đơn thuần, mà là giáo dục nhân cách từ những hành vi cụ thể hằng ngày. Bố mẹ càng nhất quán, nhẹ nhàng mà kiên quyết trong việc xây dựng những nguyên tắc này, thì càng giúp trẻ lớn lên với ý thức đạo đức vững vàng và khả năng ứng xử đúng đắn trong mọi tình huống.

Làm thế nào bố giúp trre hình thành tư duy xem trọng tài sản của người khác, để không dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật khi trưởng thành?

Việc giúp trẻ hình thành tư duy xem trọng tài sản của người khác ngay từ nhỏ không chỉ là dạy trẻ cư xử lịch sự, mà còn là một phần quan trọng trong quá trình giáo dục đạo đức và pháp luật, góp phần ngăn ngừa những hành vi vi phạm pháp luật khi trẻ lớn lên.

Điều này đòi hỏi sự đồng hành chặt chẽ, nhất quán và lâu dài từ bố mẹ, người có ảnh hưởng lớn trong việc định hình nhận thức và hành vi xã hội ở trẻ thông qua cách làm gương và thiết lập quy tắc rõ ràng. Trước hết, bố mẹ cần giúp trẻ hiểu khái niệm “tài sản” và “quyền sở hữu” bằng những lời giải thích đơn giản, dễ hiểu và gắn với đời sống hằng ngày.

Chẳng hạn, khi trẻ muốn chơi món đồ của bạn, bố mẹ có thể hỏi: “Con đã hỏi mượn bạn chưa?”, “Nếu con không muốn ai lấy đồ chơi của con mà chưa xin phép, thì con cũng không nên làm như vậy với bạn khác, đúng không?” Những tình huống nhỏ như vậy chính là cơ hội vàng để dạy trẻ biết tôn trọng ranh giới và tài sản của người khác.

Thứ hai, bố mẹ cần làm gương cho trẻ bằng chính hành vi của mình. Trẻ học nhanh nhất qua quan sát. Nếu thấy bố mẹ luôn cư xử có nguyên tắc – ví dụ: gõ cửa trước khi vào phòng người khác, xin phép khi mượn đồ, trả lại đúng chỗ sau khi dùng – trẻ sẽ học được tinh thần tôn trọng đó một cách tự nhiên.

Việc người lớn vô tình xâm phạm tài sản người khác mà không giải thích lý do (ví dụ: bố dùng điện thoại của mẹ mà không nói, vứt đồ chơi của trẻ mà không thông báo) có thể khiến trẻ hiểu sai rằng “người lớn thì có quyền”, từ đó làm mờ ranh giới giữa đúng và sai.

Thứ ba, bố mẹ có thể dạy trẻ về hậu quả của hành vi xâm phạm tài sản, không phải bằng cách dọa nạt về pháp luật, mà bằng cách đưa ra các hệ quả phù hợp với độ tuổi.

Ví dụ: “Nếu con lấy bút của bạn mà không hỏi, bạn sẽ buồn, mất niềm tin nơi con. Sau này người lớn làm như vậy sẽ bị coi là ăn cắp, và có thể bị xử phạt rất nghiêm trọng.” Việc nói về hậu quả một cách nhẹ nhàng nhưng rõ ràng sẽ giúp trẻ dần liên kết hành vi với trách nhiệm và pháp lý.

Thứ tư, bố mẹ nên khuyến khích trẻ xây dựng tinh thần sở hữu và tiết kiệm đối với tài sản của chính mình. Khi trẻ biết quý trọng món đồ mình có được – qua lao động, tiết kiệm hoặc phần thưởng xứng đáng – trẻ sẽ dễ hiểu và tôn trọng hơn những gì người khác sở hữu.

Ngoài ra, thông qua các hoạt động như chia sẻ đồ chơi, quyên góp quần áo, tặng sách cũ…, bố mẹ có thể giúp trẻ vừa biết trân trọng đồ vật, vừa phát triển lòng vị tha và hiểu rằng tài sản có giá trị không chỉ ở vật chất, mà còn ở tình cảm, sự tin cậy và ý nghĩa xã hội.

Cuối cùng, bố mẹ cần xây dựng môi trường giáo dục công bằng, nhất quán trong gia đình. Khi trẻ làm đúng – biết xin phép, biết trả lại đồ, biết sửa sai – bố mẹ nên kịp thời khen ngợi và công nhận. Khi trẻ vi phạm, hãy kiên quyết nhắc nhở, yêu cầu chịu trách nhiệm theo cách phù hợp (như xin lỗi, bồi thường hoặc sửa chữa), thay vì bỏ qua hoặc thay con giải quyết.

Chính sự kiên trì và công bằng trong ứng xử hằng ngày sẽ hình thành nên ý thức pháp luật, đạo đức và lòng tự trọng vững chắc ở trẻ.Tóm lại, để giúp trẻ lớn lên không vi phạm pháp luật liên quan đến tài sản, bố mẹ cần đóng vai trò là người thầy đầu tiên và hình mẫu rõ ràng, dạy con từ những hành vi nhỏ nhất trong đời sống hằng ngày.

Khi trẻ hiểu được giá trị của tài sản, tôn trọng người khác và biết tự chịu trách nhiệm, trẻ sẽ có nền tảng vững vàng để trở thành công dân có ý thức pháp luật và đạo đức trong tương lai.