Ai là người quyết định giá vàng?

Giá vàng từ lâu đã được xem là "thước đo" của sự ổn định kinh tế và tâm lý thị trường, luôn là chủ đề thu hút sự quan tâm lớn tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới.

Ngày 20/3/2025, giá vàng miếng SJC tại Việt Nam chạm đỉnh lịch sử 100,4 triệu đồng/lượng (bán ra), trước khi giảm xuống 97,7 triệu đồng/lượng chỉ một ngày sau đó. Sự biến động mạnh mẽ này đặt ra câu hỏi: Ai thực sự đứng sau việc quyết định giá vàng? 

Giá vàng thế giới: Sàn diễn của các "ông lớn"

Trên quy mô toàn cầu, giá vàng chủ yếu được định hướng bởi thị trường giao dịch vàng giao ngay (spot gold), thường tính bằng USD/ounce. Giá này được xác định tại các sàn giao dịch lớn như London Bullion Market Association (LBMA) và COMEX (thuộc CME Group tại Mỹ).

LBMA, với cơ chế đấu giá vàng hai lần mỗi ngày (London Gold Fix), đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập giá tham chiếu cho thị trường toàn cầu. Các ngân hàng lớn như JPMorgan Chase, Goldman Sachs, HSBC và UBS tham gia quá trình này, dựa trên cung – cầu thực tế từ các nhà đầu tư, quỹ đầu cơ và ngân hàng trung ương.

Nhiều yếu tố tác động đến giá vàng thế giới

Ngoài ra, các quỹ ETF vàng lớn, chẳng hạn SPDR Gold Shares (GLD), cũng ảnh hưởng mạnh đến giá vàng thế giới. Khi các quỹ này tăng hoặc giảm lượng vàng nắm giữ, tín hiệu cung – cầu thay đổi, kéo theo biến động giá. Ví dụ, nếu SPDR Gold Shares bán ra một lượng vàng lớn, giá vàng thế giới có thể giảm do áp lực nguồn cung tăng đột biến.

Yếu tố kinh tế vĩ mô cũng không thể bỏ qua. Quyết định lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), chỉ số lạm phát, và sức mạnh của đồng USD đều tác động trực tiếp đến giá vàng. Khi USD mạnh lên, vàng thường mất giá và ngược lại, bởi vàng được định giá bằng USD trên thị trường quốc tế.

Ngân hàng Nhà nước và các doanh nghiệp vàng trong nước

Tại Việt Nam, giá vàng miếng SJC – loại vàng được giao dịch phổ biến nhất – không hoàn toàn phụ thuộc vào giá vàng thế giới. Thay vào đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đóng vai trò "nhạc trưởng" trong việc quản lý và điều tiết thị trường vàng. Từ năm 2012, NHNN đã độc quyền sản xuất và phát hành vàng miếng SJC, đồng thời kiểm soát chặt chẽ các doanh nghiệp được phép kinh doanh vàng miếng. Điều này khiến giá vàng trong nước thường cao hơn giá vàng thế giới từ 5 đến 20 triệu đồng/lượng, tùy thời điểm.

Ngân hàng Nhà nước giữ vai trò quản lý, điều tiết thị trường vàng trong nước

Các công ty vàng lớn như SJC, PNJ, DOJI và Phú Quý là những đơn vị trực tiếp công bố giá mua – bán vàng miếng hàng ngày. Tuy nhiên, mức giá này không hoàn toàn do họ tự quyết định. NHNN thường xuyên can thiệp thông qua các biện pháp như đấu thầu vàng miếng, tăng cung vàng ra thị trường hoặc ban hành chính sách hạn chế giao dịch để bình ổn giá.

Tâm lý thị trường - "Bàn tay vô hình" khó lường

Dù có sự tham gia của các tổ chức lớn, tâm lý người dân và nhà đầu tư cá nhân cũng là yếu tố quan trọng định hình giá vàng, đặc biệt tại Việt Nam – nơi vàng không chỉ là tài sản đầu tư mà còn mang giá trị văn hóa và tích trữ. Khi giá vàng chạm đỉnh 100,4 triệu đồng/lượng, nhiều người đổ xô mua vào vì sợ "lỡ cơ hội", trong khi số khác vội bán ra để chốt lời. Chính áp lực mua – bán đồng loạt này đã góp phần tạo ra biến động mạnh, như cú giảm 1,2 triệu đồng/lượng chỉ sau một ngày.

Tâm lý đám đông này thường bị khuếch đại bởi truyền thông và tin đồn. Một số chuyên gia cho rằng, đôi khi các doanh nghiệp vàng hoặc "cá mập" trên thị trường có thể tận dụng tâm lý này để thao túng giá trong ngắn hạn, dù không có bằng chứng cụ thể.

Ai thực sự quyết định giá vàng?

Câu trả lời không nằm ở một cá nhân hay tổ chức duy nhất, mà là sự kết hợp phức tạp giữa nhiều bên:

Thị trường quốc tế: Các sàn giao dịch lớn, ngân hàng quốc tế, quỹ ETF và chính sách kinh tế của các nước lớn như Mỹ định hình giá vàng thế giới – nền tảng cho giá vàng trong nước.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Với vai trò quản lý, NHNN kiểm soát nguồn cung và định hướng giá vàng miếng SJC, tạo ra sự khác biệt so với giá quốc tế.

Doanh nghiệp vàng: Các công ty như SJC, PNJ điều chỉnh giá mua – bán hàng ngày, nhưng phải tuân thủ khung giá từ NHNN.

Người dân và nhà đầu tư: Tâm lý mua – bán của hàng triệu người tạo ra những đợt sóng ngắn hạn, đôi khi vượt ngoài dự đoán của cả cơ quan quản lý.

Giá vàng không phải là con số ngẫu nhiên, mà là kết quả của một "trò chơi" cân bằng giữa cung – cầu, chính sách và tâm lý thị trường. Tại Việt Nam, dù NHNN giữ vai trò chủ đạo, giá vàng vẫn chịu ảnh hưởng từ thế giới và hành vi của người dân. Với nhà đầu tư, hiểu rõ ai đứng sau giá vàng không chỉ giúp họ đưa ra quyết định đúng đắn, mà còn tránh được những "cái bẫy" của thị trường đầy biến động.