Dòng tranh chân dung của họa sỹ Đinh Quang Tỉnh (Ba Tỉnh): Nghệ thuật và sáng tạo

Họa sỹ Đinh Quang Tỉnh đã gắn bó cả đời với hội họa, ông tìm cho mình một con đường riêng biệt, độc đáo cho nghệ thuật vẽ tranh chân dung “bán thân” với kích thước tương đương hoặc lớn hơn mẫu. Có lẽ ít ai biết đời cầm cọ của ông bị mê hoặc bởi nhân vật Lưu Linh (tự Bá Luân, hiệu Kiến Uy thời Tam Quốc). Lưu Linh uống rượu hóa Tiên tửu, tuy học rộng, tài cao nhưng ông không màng chuyện đời, danh lợi… chính vì vậy mà họa sỹ Ba Tỉnh có một phong cách vẽ rất “lạ và độc”. Ông có thói quen cứ uống rượu ngà ngà say mới ngồi trước “vuông toan”, vẽ trực tiếp, vẽ theo phác thảo hoặc theo trí nhớ… miễn là có cớ để vẽ trong cơn “Lưu Linh”, khi ấy Ba Tỉnh “phiêu” như nhập đồng, phù phép, hoà trộn sắc màu để dần hiện lên một gương mặt đủ sức chuốc say cả người vẽ lẫn những người xem tranh.

Họa sĩ Đinh Quang Tỉnh

Theo quan niệm của họa sỹ Ba Tỉnh, đã là tranh chân dung thì vẽ phải giống mẫu, nhưng chỉ giống thôi là chưa đủ, như vậy mới chỉ dừng ở tả thực. Điều quan trọng là người nghệ sỹ bằng tài năng sáng tạo và kỹ thuật xử lý tiềm năng vô tận của màu dầu, để lột tả được cá tính, hồn cốt của nhân vật, đồng thời thể hiện được phong cách riêng, suy nghĩ, cảm xúc của người nghệ sỹ mới là thành công. Ông chia sẻ: vẽ tranh chân dung bằng màu dầu cũng giống như nhà văn viết tiểu thuyết về thân phận con người vậy. Nhà văn có thể mặc sức khai thác mọi ngóc ngách thân phận con người, còn người họa sỹ thì bằng sắc màu có thể mặc sức miêu tả trạng thái nhân vật, trực tiếp hoặc ẩn dụ, bay bổng phóng khoáng hay trầm lắng suy tư, thậm chí có thể vẽ từ trong khóe mắt đến sâu thẳm tâm hồn nhân vật mà mình yêu thích. 

Để có những bức tranh chân dung nghệ thuật gây ấn tượng, chạm đến những điều kỳ diệu của tri giác người xem, tác giả đã kỳ phu nghiên cứu đối tượng được chọn vẽ và quan sát thật kỹ lưỡng, tập trung vào khuôn mặt để nhập tâm, đặc tả diện mạo, biểu cảm và hình dáng, thần sắc và ánh sáng… tất cả những yếu tố đó được người họa sỹ chắt chiu, nâng niu tạo dựng bố cục thành mối liên kết từng chi tiết, không thể tách rời để đưa vào phác thảo trước khi thể hiện trên toan. Không chỉ đơn thuần “sao chép” chính xác ngoại hình của nhân vật, mà còn chọn lựa trang phục, phụ kiện cùng với sự tương quan với màu nền để có bố cục hoàn hảo nhất. 

Tranh chân dung của Ba Tỉnh có độ tương phản rõ rệt; Ông thường áp dụng kỹ thuật chiaroscuro, là kỹ thuật nền tảng, tạo ra ảo giác nổi trên bề mặt hai chiều về hình khối do ánh sáng phản xạ, nhằm mô phỏng các hiệu ứng mắt người nhìn thấy trong không gian thực ba chiều. Thêm nữa, tranh của ông thể hiện rõ nét nhất khả năng ứng dụng quang học, vì bản thân các bức tranh là phẳng, còn thế giới thực thì không. Nên khắc hoạ ánh sáng một cách chính xác, trình bày lớp lang và sinh động tạo nên chiều sâu của tác phẩm luôn là một thủ pháp “phù thủy” trong hội họa của ông. Ngoài ra, họa sỹ cũng khéo léo sử dụng kỹ thuật Glazing bằng việc phủ lớp màu trong suốt lên bề mặt màu tối, làm cho bức tranh trở nên bóng bẩy hơn và tạo ra một diện mạo độc đáo, ấn tượng. Hòa sắc hợp lý chính là yếu tố vô cùng quan trọng để góp phần hình thành “Dòng tranh chân dung Ba Tỉnh”.

Điểm đặc biệt nổi trội trong tranh chân dung của ông là luôn “chớp” được cái “thần” toát ra từ đôi mắt của nhân vật. Vào đúng thời khắc thăng hoa, mê hoặc cảm xúc thì ông phóng bút “điểm nhỡn”, “hô thần nhập tượng” như thể gieo linh hồn vào nhân vật trong tranh. Nhiều khi, chính tác giả cũng phải giật mình bởi nhân vật như bằng xương, bằng thịt từ trong tranh bước ra - hiện hữu. Nhà thơ, nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo có lần xem tranh của Ba Tỉnh đã thốt lên: “Người trong tranh là thật, còn người mẫu thành giả”!

Tranh chân dung là một loại hình nghệ thuật khó nhất, mà vẽ bằng sơn dầu còn khó gấp bội phần. Nhưng họa sỹ Ba Tỉnh đã chọn suốt đời chỉ vẽ tranh chân dung màu dầu. Không dừng ở loại hình nghệ thuật này, thời gian gần đây Ba Tỉnh đã trình làng những tuyệt phẩm mới của ông, vẫn mang âm hưởng phong cách “hiện thực”, hoặc theo lối vẽ “cực thực”, nhưng với cách thể hiện khác biệt, phối hợp tài tình đa chất liệu như: bút sắt phủ màu dầu, sơn dầu truyền thống điểm nhấn bút sắt… thật tỷ mỷ, vi diệu. Với những tìm tòi mới này, tranh chân dung của họa sỹ Ba Tỉnh có một lối thể hiện riêng biệt - rất thật, rất giống, đạt được hiệu ứng thẩm mỹ bất ngờ, đưa nghệ thuật đến độ không tưởng; Bởi nghệ thuật vẽ khắc họa chân dung của ông không chỉ là việc tạo ra cái mới, mà còn nhìn thấy điều cũ từ một góc nhìn mới.

Họa sĩ Đinh Quang Tỉnh bên một tác phẩm của mình.

Cả đời theo đuổi đam mê vẽ tranh chân dung, giờ đây trong căn phòng nhỏ lánh xa ồn ào phố thị - một không gian nghệ thuật ắp đầy cảm xúc, ông “ăn cùng tranh chân dung, ngủ cùng tranh chân dung”. Họa sỹ Ba Tỉnh đang ngày đêm miệt mài lao động nghệ thuật, đắm mình vào cuộc phiêu lưu sắc màu để rồi những “dung mạo kim cương” lần lượt ra đời như tiếp thêm ngọn lửa khát khao sáng tạo nghệ thuật cho người họa sĩ tài hoa và quảng giao. Mong rằng mỗi tác phẩm của ông sẽ là một đỉnh cao mới, một thành tựu mới. 

Mùa xuân mới đang về, mang theo niềm tin và khát vọng cũng là thời điểm họa sỹ Ba Tỉnh báo tin vui: Triển lãm nghệ thuật vẽ tranh chân dung mang tên Bản diện kim cương II của ông sẽ khai mạc vào trung tuần tháng 12 năm 2024 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Triển lãm trưng bày 60 bức tranh chân dung đặc sắc, tuyển chọn từ hơn 100 tác phẩm mang phong cách hội họa cổ điển nhưng đậm chất hiện thực và đương đại. 

Chúc ông luôn tràn đầy sức xuân, đam mê sáng tạo để công chúng yêu nghệ thuật được thưởng lãm những điều kỳ diệu, dấu ấn đặc sắc, riêng biệt của hội họa mang tên “Dòng tranh chân dung Ba Tỉnh”. 

Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc một số tác phẩm trưng bày tại triển lãm cá nhân của ông vào mùa đông Hà Nội năm nay:

Nam Phương Hoàng hậu

Nhạc sĩ Đỗ Nhuận

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều

Đạo diễn Trần Văn Thủy

Họa sĩ Thành Chương

Nhiếp ảnh gia Dương Minh Long

Vũ Thanh Nhàn

Nhà điêu khắc Tạ Quang bạo tổ chức triển lãm "Tranh sơn mài"

Triển lãm "Tranh sơn mài" của nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo sẽ khai mạc vào 16h ngày 20/12/2023 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt...