Bệ phóng nào cho tài năng múa trẻ?
Khẳng định vai trò đặc biệt cao cả và quan trọng của nhân tài nên suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước cho đến quá trình xây dựng, đổi mới đất nước. Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chiến lược phát triển văn học nghệ thuật, xây dựng nhiều cơ chế, chính sách quan tâm, bồi dưỡng tài năng trẻ, tạo dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, trong thời đại hội nhập quốc tế vô cùng sâu, rộng như hiện nay thì các tài năng trẻ của nghệ thuật múa càng cần được quan tâm và tạo điều kiện một cách thực chất, hiệu quả vẫn là ước mong của nhiều nghệ sĩ múa trẻ.
Nghệ sĩ múa trẻ đang phấn đấu, nỗ lực thế nào và những chiến lược, chính sách về văn hóa nghệ thuật ấy đã được hiện thực hóa ra sao trong việc hỗ trợ, khích lệ tài năng trẻ luôn là vấn đề mà nhiều nghệ sĩ múa không khỏi khắc khoải, trông đợi.
Đối với đội ngũ diễn viên múa (nghệ sĩ biểu diễn múa)
Lợi thế của diễn viên múa là có nhan sắc, thể hình đẹp nên chuyện tìm kiếm việc làm ngắn hạn trước mắt - khi tuổi còn trẻ, sức khỏe còn sung sức tương đối thuận lợi, dễ dàng.
Đối với các diễn viên có năng lực thường được các nhà hát, các đoàn nghệ thuật săn đón, tiếp nhận ngay sau khi tốt nghiệp. Còn những em trình độ chưa ưu tú cũng không mấy khó khăn để tìm kiếm việc làm tại các show diễn giải trí (quán bar, vũ trường) hoặc tham gia vào các vũ đoàn, câu lạc bộ nghệ thuật thị trường. Thậm chí, ngay từ khi còn là học sinh - sinh viên, các em đã khá "đắt show" trong nhiều sự kiện nghệ thuật, giải trí.
Phải nói rằng, môi trường việc làm cho diễn viên múa trẻ hiện nay tương đối cởi mở, phong phú, đa dạng, không bị gò bó, khuôn hạn... Ngay cả đối với những diễn viên múa tài năng hoạt động trong các đơn vị nghệ thuật nhà nước cũng được quan tâm, tạo điều kiện trong việc nhận show diễn ở ngoài để cải thiện thu nhập và phát triển các kĩ năng nghề nghiệp.
Trong đề án “Đào tạo, bồi dưỡng và phát triển tài năng trẻ lĩnh vực văn hóa nghệ thuật”, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch đã khuyến khích, đẩy mạnh việc gửi những diễn viên múa tiềm năng đi đào tạo nước ngoài. Đây cũng là nguồn động lực tạo sức hút cho nhiều nghệ sĩ múa trẻ phấn đấu và phát huy năng lực cống hiến dài lâu cho nghề.
Tuy vậy, bên cạnh mặt thuận lợi đó cũng nảy sinh không ít thách thức đòi hỏi các diễn viên múa trẻ cần phải cân nhắc, tỉnh táo trước những cám dỗ đời thường.
Đó là hiện trạng diễn viên múa trẻ mới ra trường thường có xu hướng thích biểu diễn tự do, chạy show bên ngoài hơn là làm việc tại các đơn vị nhà nước. Song, vì mải chạy show diễn thị trường và những cám dỗ vật chất khiến không ít diễn viên xao nhãng, mai một chuyên môn, mất đi tính chuyên nghiệp, chuyên tâm cho nghề. Mặt khác, diễn viên múa tự do cũng vấp phải không ít khó khăn trong việc duy trì thu nhập một cách ổn định vì thực tế múa vẫn phụ thuộc vào rất nhiều các thành phần phối hợp, phụ trợ như: âm nhạc, trang phục, mĩ thuật, âm thanh, ánh sáng và các yếu tố khách quan khác: tình hình kinh tế - xã hội, điều kiện khí hậu - thời tiết, môi trường...
Ảnh minh họa.
Đối với những diễn viên hoạt động tại các đơn vị do nhà nước quản lý cũng nảy sinh nhiều khó khăn, vướng mắc. Nhất là diễn viên múa ở các đoàn nghệ thuật địa phương vấp phải tình trạng "thiếu", "đói" vở diễn mới, ít cơ hội để phát huy năng lực bản thân, chế độ tiền lương thấp, cơ hội chạy show ngoài hạn hẹp dẫn tới tài năng dần bị mai một, lãng quên.
Có thể nói, với mỗi môi trường hoạt động đều tạo điều kiện cho diễn viên phát huy những thế mạnh nhất định. Môi trường tự do kích thích diễn viên thể hiện cái tôi và khả năng tư duy độc lập. Môi trường Nhà nước lại rèn giũa tính tập thể, kỉ luật và phát huy tính chuyên nghiệp, hướng đến những sản phẩm nghệ thuật giá trị cao.
Nhưng có một điều khiến nghệ sĩ múa theo nghề diễn viên (kể cả diễn viên tự do và diễn viên hoạt động trong đơn vị nhà nước) lo lắng nhất chính là đặc thù tuổi nghề ngắn, diễn viên múa dù tài năng và đam mê đến mấy cũng chỉ có thể phát huy năng lực ở độ tuổi dưới 35. Vậy, quãng thời gian còn lại cho đến khi được lĩnh lương hưu, vô hình chung họ trở thành lực lượng dư thừa, tạo "gánh nặng" về biên chế, quỹ lương cho đơn vị quản lý và cũng là rào cản khiến đơn vị khó khăn trong khâu thu hút, tuyển dụng nguồn nhân lực triển vọng, tài năng trẻ kế cận.
Đối với đội ngũ sáng tác (biên đạo múa) trẻ
Đứng trước cơ chế thị trường nghệ thuật khá cởi mở như hiện nay thì nghề biên đạo cũng là một nghề có khá nhiều cơ hội việc làm; với những biên đạo trẻ có tài dễ dàng nhận được nhiều lời mời dàn dựng, sáng tác.
Lợi thế của biên đạo là có thể cùng lúc nhận nhiều show diễn, dự án dàn dựng mà không bị trói buộc bởi các thể chế, nguyên tắc tổ chức rườm rà... Nhưng chính sự tự do đó cũng khiến không ít biên đạo múa trở nên mất phương hướng, bởi thực chất họ là người "lính đánh thuê" phục vụ sở thích và yêu cầu của người thuê mình nên về mặt nào đó người biên đạo phải đáp ứng những yêu cầu, đường hướng của họ nên phần nào mất đi tính tự chủ và định hướng nghệ thuật của bản thân. Hơn nữa, đặc thù của biên đạo thị trường là dàn dựng cho các chương trình nghệ thuật không chuyên, do các diễn viên không chuyên thực hiện nên về mặt nghệ thuật, biên đạo phải lựa chọn ngôn ngữ, động tác dễ nhớ, dễ thực hiện nên rất khó khăn trong việc xây dựng tác phẩm nghệ thuật chất lượng cao.
Một số sân chơi chuyên nghiệp do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - Cục Nghệ thuật biểu diễn; Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam tổ chức như Thi tài năng trẻ biên đạo múa đã thu hút sự quan tâm của rất nhiều biên đạo trẻ. Có thể nói, đây là một môi trường thuận lợi cho các biên đạo thể hiện, phát huy tiềm năng sáng tác trẻ trước bạn bè đồng nghiệp. Tuy nhiên, chính tại sân chơi này cũng nảy sinh nhiều vướng mắc khiến nhiều biên đạo trẻ không có cơ hội tham gia. Đó là điều kiện tài chính, bởi để chuyển tải được ý tưởng, tư duy sáng tác nhằm hoàn thiện một tác phẩm múa đòi hỏi chi phí rất nhiều từ tiền thuê nhạc sĩ viết nhạc, cho đến âm thanh, ánh sáng, mĩ thuật, phục trang cho đến thù lao tập luyện cho diễn viên; đó là chưa kể đến chi phí thuê mượn sàn diễn, đi lại, ăn ở nếu phải diễn thi ở những địa điểm xa ở xa.
Như vậy, có thể thấy môi trường đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp như các nhà hát, đoàn nghệ thuật là một môi trường thuận lợi có thể hỗ trợ biên đạo múa phát huy tiềm lực bởi tại đây có thể huy động nguồn lực sẵn có như nhạc sĩ, diễn viên, họa sĩ... Phối hợp với biên đạo múa để xây dựng tác phẩm múa vừa phục vụ nhiệm vụ của đơn vị nghệ thuật, vừa nâng cao tay nghề của biên đạo.
Tuy nhiên, để có được một vị trí chính danh tại môi trường chuyên nghiệp của các đơn vị nghệ thuật nhà nước để có thể chuyên tâm theo nghề có lẽ các biên đạo trẻ vấp phải rất nhiều vướng mắc, khó khăn khiến biên đạo trẻ khó có cơ hội có một điểm tựa vững chãi cho nghề. Đặc biệt là hiện trạng đặt hàng trong sáng tác ngày càng phổ biến ở các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội xảy ra trong mỗi mùa hội diễn, liên hoan hoặc ngay trong những sự kiện lớn của đất nước, của tỉnh,… đã cho chúng ta thấy một thực trạng là các biên đạo có danh tiếng thì đắt show. Song như vậy lại đồng nghĩa với việc mất cơ hội cho những biên đạo trẻ tiềm năng phát huy năng lực.
Vẫn biết rằng đây cũng là quy luật cung - cầu mà thị trường nghệ thuật ngày càng phải học cách chấp nhận và thích nghi và mặc dù các quy chế liên hoan, hội thi luôn có những quy định khá ngặt nghèo cho đội ngũ biểu diễn, thể hiện tác phẩm phải là những nghệ sĩ là những nhân sự do đơn vị nghệ thuật quản lý; nhưng với đội ngũ sáng tác (từ biên đạo múa, chỉ đạo nghệ thuật, chỉ huy dàn nhạc, đạo diễn, sáng tác nhạc…) lại khá cởi mở, không quy định phải người trực thuộc đơn vị quản lý… Có lẽ đây cũng là thực trạng từ xưa đến nay nhằm giải quyết sự khan hiếm, thiếu hụt đội ngũ nhân tài sáng tác của nhiều đơn vị nghệ thuật. Tuy nhiên, điều đó cũng khiến cho đơn vị mãi trong vòng luẩn quẩn “ăn đong”, “thuê mượn” trong mỗi mùa hội diễn, liên hoan… trong khi các biên đạo trẻ mong muốn phát huy, cống hiến thì vẫn chật vật, loay hoay khó tìm được một điểm tựa tin cậy.
Đối với thị trường nghệ thuật vô cùng sôi động như hiện nay, cơ hội tìm kiếm việc làm, trang trải cuộc sống của nghệ sĩ, diễn viên, biên đạo múa trẻ không mấy khó khăn, thậm chí là thuận lợi hơn khá nhiều ngành nghề khác. Nhưng cơ hội để phát triển chuyên môn bền vững, có chiều sâu về tri thức, khoa học thì còn vấp phải muôn vàn khó khăn, bất cập.
Chúng tôi - những người đã, đang và sẽ hoạt động nghệ thuật múa chuyên nghiệp trong các lĩnh vực biểu diễn, sáng tác vẫn đang rất rất cần một điểm tựa, một “cơ chế khuyến khích” thiết thực, hiệu quả để có thể yên tâm gắn bó với nghề, để được đóng góp những viên gạch nhỏ nhoi góp phần hữu hiệu vào công cuộc xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Suốt chiều dài lịch sử dân tộc Việt Nam, địa danh Phố Hiến vừa thân thương vừa thân thuộc trong trí nhớ mọi người....
Bình luận
