Từ lớp năng khiếu sáng tác đến các nhà văn mang tên “Nhóm Búp”

Sở dĩ, Thái Bình có sự quan tâm đặc biệt này, bởi ông Nguyễn Ngọc Trìu, nguyên Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh, sau này là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nói với nhà văn Bút Ngữ, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình lúc ấy, rằng: “Thái Bình, đâu chỉ đất lúa. Thái Bình có 111 vị Tiến sĩ lưu danh bia đá trong Văn Miếu Quốc Tử Giám. Thái Bình có Lê Quý Đôn, Ngô Quang Bích, Nguyễn Bảo, Ngô Quang Đoan, Nguyễn Tông Quai, Nguyễn Doãn Cử v.v... Thái Bình là đất Văn -  đất văn hiến ...”.

Từ cái nghĩ ấy, Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình ra đời (1971) rồi “Lớp Đào tạo, bồi dưỡng năng khiếu sáng tác văn học cho các em” cũng được tổ chức, kéo dài liên tục 15 năm, từ 1976 - 1990. Trong các số Tạp chí Văn nghệ tỉnh được xuất bản, Hội dành riêng tập sáng tác mang tên Búp trên cành chuyên đăng tải bài của “các em viết”.

Trên thế giới, có những nước từng mở trường dạy viết văn như Học viện Văn học Gor-ki (Nga), Bê-se (Đức) và Trường Viết văn Nguyễn Du của Việt Nam. Nhưng, thực tình, không trường lớp nào trên quả đất này có thể đào tạo được nhà văn. Bởi, mỗi nhà văn, họ là những vũ trụ riêng biệt, tài năng văn chương mang đặc điểm hết sức đơn nhất. Vậy nên những nơi đào tạo văn chương nói chung và “lò luyện văn chương” của Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình thuở nào với những người thầy văn chương sẽ chỉ là người giúp các em khơi nguồn, đốt lửa, tạo nên những nghệ sĩ sáng tạo thăng hoa, khai sáng hồn mình.

Từ năm 1976 - 1990, mười lăm năm say mê, bền bỉ, nhiều thầy là nhà văn danh tiếng được mời về giảng dạy như Tô Hoài, Phạm Hổ, Vũ Tú Nam, Võ Quảng, Định Hải, Phong Thu… cùng với các nhà văn Thái Bình như Bút Ngữ, Kim Chuông, Lê Bính... duy trì việc “Nấu sử sôi kinh” bằng những bài sơ giản về lý luận văn học, những chuyến đi thực tế. Những sáng tác cụ thể được làm việc tay đôi trên bản thảo giữa thầy và trò. Những kết quả đem về sự nhận biết, cả kinh nghiệm qua những tác phẩm được in ấn trên các đài, báo và những giải thưởng các em giành được từ các cuộc thi trong nước và quốc tế.   

Nhà thơ Phạm Hổ và các thầy trong Lớp sáng tác văn học thiếu nhi.

Năm 2014, sau 38 năm rời “ngôi đền văn chương” chia xa nhau đi về khắp nẻo đường đời, “Nhóm Văn bút” đã có cuộc tìm lại nhau, tập hợp đoàn kết bên nhau, phát động những cuộc sáng tác, xuất bản và ra mắt website: nhabup.vn

Bốn mươi tám năm qua (1976 - 2024), với 200 “nhà văn nhí” từng tham dự “Lớp năng khiếu sáng tác”, thật vui mừng và tự hào cho Thái Bình, nhóm hiện còn trụ lại và sáng lên 29 gương mặt, với 50 tập sách in chung và in riêng, 50 giải thưởng qua các cuộc thi sáng tác văn học trong nước và quốc tế với nhiều sáng tác thơ văn, dịch thuật, lý luận phê bình của các tác giả thường xuyên được công bố trên báo chí.

Có thể thấy, đây là sự kiện lịch sử văn chương không dễ vùng đất nào có được. Khi hai thành viên của các nhà văn Nhóm Búp là Bùi Thị Biên Linh và Phạm Hồng Oanh đã được kết nạp, trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Gần  chục văn thi sĩ khác là hội viên của các hội văn học nghệ thuật trên các tỉnh thành cả nước. Rồi có cả những nhà nghiên cứu văn hóa, những nhà báo xuất sắc, những nhà giáo dạy văn giỏi. Còn không ít gương mặt đã đầy đủ ấn phẩm xuất bản chất lượng, xứng đáng đứng trong đội ngũ nhà văn. 

Có thể kể đến, nữ thi sĩ Trần Huyền Tâm, “Chủ nguyên súy tao đàn”, chủ bút trang Nhabup.vn. Người đã có 13 đầu sách, từ sáng tác thơ, văn, dịch thuật, biên khảo đến lý luận phê bình. Các tác giả khác có từ 1 đến 5 - 7 tập sách như Bùi Biên Linh, Phạm Hồng Oanh, Nguyễn Thuý Hằng, Bùi Thanh Huyền, Nguyễn Thị Toán, Phạm Minh Châu, Nguyễn Phương Thủy, Nguyễn Diệu Liên, Trương Minh Hiếu, Lê Kim Hạnh, Lã Bắc Lý… Rồi, những cái tên mến yêu, quen thuộc với nhiều sáng tác có sức quyến rũ được đông đảo công chúng đón nhận: Vũ Huy Thông, Bùi Lan Anh, Phạm Lan Anh, Chu Xuân Giao (Vân Quốc), Trần Thu Huê, Nguyễn Minh Hương, Nguyễn Nga, Đào Thanh  Bình, Trần Thị Vân Hương, Trần Minh Hạnh, Đỗ Thị Huệ, Bùi Thái Phúc, Phạm Minh Yến, Bùi Thị Ngọ, Bùi Trung Hiếu, Nguyễn Quốc Huy, Phạm Vương Hùng... Ba tác giả Bùi Thái Phúc, Bùi Biên Linh, Phạm Hồng Oanh, có tác phẩm được xuất hiện trong sách giáo khoa môn Ngữ văn của NXB Giáo dục.   

Như vậy không tự hào sao được, khi trên cánh đồng văn chương cấy gieo của Hội Văn học nghệ thuật Thái Bình thuở nào đã làm nên mùa gặt lớn. Là nhà văn -người thầy đầu tiên chung tay gây dựng cơ đồ này, tôi không thể quên và biết ơn những người có công dựng lên ngọn cờ khởi xướng, làm nên cái “duyên” - cái “nhân duyên” để bây giờ là “quả” trong mối quan hệ “nhân - quả” hai chiều. 

48 năm. Từ Tuyển tập Thơ Văn thiếu nhi Thái Bình, Búp và Hoa, Gửi miền yêu thương, Chùa Keo, Điệp khúc Sen, rồi Duyên 1, Duyên 2… trong 50 đầu sách, riêng Trần Huyền Tâm, với 13 tập thơ và văn xuôi, từ Giọt nắng vô thường tới Lưng túi gió trăng tập tiểu luận - phê bình vừa xuất bản… Những trang viết của Trần Huyền Tâm hình thành khá đậm một khuynh hướng tư tưởng nghệ thuật mang nét đẹp mong manh, trong trẻo của cõi thiền.

Bùi Thị Biên Linh với 6 tập sách, thì có 5 tập đều được trao giải thưởng cao. Biên Linh là người đầu tiên của Nhà Búp vào Bình Phước và cũng là người đầu tiên của Bình Phước được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam. Tiểu thuyết Lính miền Đông của Biên Linh vừa qua được tái bản với giá trị tạo dựng một bức tranh điển hình, sinh động về người lính với một thời trận mạc anh hùng, được đánh giá cao trong các sáng tác viết về đề tài chiến tranh cách mạng.

Chuyên ngành thơ phải kể đến Phạm Thị Hồng Oanh. Thơ với lối đi lấy góc chìm, góc “đại mộng” của hồn mình để khơi lên khoảng sáng. Thơ có nhiều câu thật riêng, hay và sâu sắc.  

Nguyễn Thị Toán, nhà giáo – thi sĩ. Một Hiệu trưởng Trường THPT. Toán có bài thơ Biển và Ông nổi tiếng từ tuổi lên mười. Tập thơ Nơi thao thiết những miền xanh với cái nghĩ trội vượt trước cái nhìn, cái gặp. Thơ Nguyễn Thị Toán hướng tới chiều sâu triết luận trong sức kết đọng, giữa hai chiều cảm xúc, tư duy.

Bùi Thị Thanh Huyền, được Nhóm Búp gọi là “Thi sĩ - Chúa Đảo.” Bởi, trên đảo ngọc Phú Quốc chỉ có riêng Huyền là nữ đi từ nền móng của thi ca như thế. Huyền lại đang gánh vác vai trò Tổng giám đốc một resort khá lớn. Thơ Bùi Thị Thanh Huyền với ngôn ngữ cao sang, lấp lánh. Thơ với những tầng kiến văn được dung chứa, kết tinh. Cùng với tập thơ Huyền xuất bản quý IV năm 2024, tác giả đang chuẩn bị đưa in  tập tản văn khá dày dặn với chất thơ giàu có, tâm tình nặng sâu, thấm đẫm tình đời.

Phạm Minh Châu với Dấu yêu gửi lại là tập thơ và văn xuôi của nguồn chảy luôn cuộn sôi, xoáy xiết, trong êm xanh, ngọt ngào, mát lành và lắng tụ. 

Nguyễn Diệu Liên có tập thơ Nỗi nhớ nghiêng. Thơ Nguyễn Diệu Liên là thơ của những khoảnh khắc chớp sáng. Thơ với cách vận động trong đồng hiện, đồng tỏa rạng, sức tung tẩy, trẻ trung. Bài thơ Hoa nở, người không hái có “tứ thơ” độc đáo, với cách nhìn, cách nghĩ, đầy nhân ái, nhân văn.    

Trương Minh Hiếu, với tập thơ Cội biểu hiện năng lực ôm trùm trong tiếp cận, chiếm lĩnh và khai sáng hiện thực. Cái đáng nói là “cái có được, cái đem về” trong thơ Hiếu là hiện thực hoài nghi, hiện thực của “đại mộng” có từ hồn mình trong hồn thơ vang động…

Nguyễn Phương Thủy hiện đang làm công tác giảng dạy tại Đức. Thủy vừa sáng tác thơ, vẽ tranh, dịch thơ từ nguyên bản tiếng Đức, tiếng Anh sang tiếng Việt và ngược lại. Tập Ngân lên từ nỗi nhớ là bước chuyển tiếp, bước nối dài và đắp dầy sau tập thơ Đường vào ánh sáng một hồn thơ trẻ trung, giàu khát khao, mơ tưởng …    

Nguyễn Thúy Hằng với 4 tập thơ và bút ký đã xuất bản. Thơ và văn xuôi của Hằng là tất cả hình ảnh của thế giới thứ nhất, khi bước vào trang viết là “thế giới thứ hai”, thế giới “biến ảo” từ tầng chìm nơi vía hồn người viết. 

Chu Xuân Giao (Vân Quốc) - một Tiến sĩ Hán Nôm. Thơ với giọng điệu riêng biệt với khả năng phá cách, đào tìm ở cách cảm, cách nghĩ. Thơ coi trọng ở “thông điệp” ký thác mà nhà văn gửi gắm...

Trần Thu Huê với 7 năm liên tục theo lớp năng khiếu sáng tác. Thành viên Nhóm Búp từng là một Phó Chủ tịch huyện ở một tỉnh phương Nam. Tập truyện ký ngổn ngang “tình đời - thế cuộc” đang hẹn buổi ra mắt vào một sớm xuân 2025, Ất Tỵ này.

Đào Thanh Bình - người có thơ in rải rác, có cả tiểu thuyết khá dày đã viết xong từ lâu, nhưng vẫn tự mình “cất sâu nơi ngăn kéo” trong đắn đo, trong cái nghĩ… ở mối liên hệ giữa hiện thực cuộc đời và hiện thực trang viết; ở nhân vật đời thực với nhân vật, khi đã hóa thành văn.

Rồi Bùi Lan Anh, Vũ Huy Thông, Lê Kim Hạnh, Đỗ Thị Huệ, Nguyễn Minh Hương, Trần Vân Hương, Nguyễn Nga, Phạm Lan Anh, Bùi Thái Phúc, Trần Minh Hạnh, Bùi Thị Ngọ, Nguyễn Quốc Huy, Bùi Trung Hiếu, Phạm Vương Hùng… Tất cả tuổi tên trên tụ hội trong Tao đàn 29 Nhà văn Nhóm Búp, họ đều đã có đủ đầy tác phẩm để đứng tên riêng trong tập sách. Họ đang chờ phút “trình làng” làm dày nặng hơn, hương sắc trên cánh đồng văn chương từng cấy gieo một thuở.    

48 năm qua, một chặng đường dài không ngừng đổi khác trong vận động, chuyển tiếp. Dễ thấy, những trang viết của các em buổi mới “mở mắt nhìn đời” với nét trội là cậy nhờ vào trực giác, là cái nhìn, cái gặp, là khả năng ôm trùm một thế giới bề mặt. Tiêu biểu như Bạn gió mùa hè, bài thơ của Lê Quang Đôn được trao giải Nhất cuộc thi “Trẻ em nói với trẻ em - 1980” do UNESCO và Báo Thiếu niên Tiền Phong tổ chức. Hay bài thơ Buổi sáng ở Thuận Vi của Phạm Thị Lan Anh, Cây hồng của Bùi Lan Anh, Vườn cây đêm trăng của Đào Thị Bình… Truyện ngắn Bu tôi nhớ anh Tuấn của Đỗ Mai Hương, Loan của Nguyễn Nga, Làm chị của Trần Thị Vân Hương, Chuyện về một con gà của Vũ Huy Thông, Trong ánh chớp pháo sáng của Minh Yến, Châu chấu và Dế mèn của Đỗ Thị Huệ... Những tác phẩm đều được nhận giải thưởng qua các cuộc thi. Đều là những trang viết thật giàu sắc màu của bức tranh ngoại giới.  

Một thực tế, kể từ năm 1976, các nhà văn Nhóm Búp bây giờ đều đã bước vào ngưỡng cửa “ngũ thập tri thiên mệnh”. Thơ và văn xuôi của họ đã là sự đổi thay của cả một không gian của hồn người cầm bút. Ví như, “Mái nhà cao viễn xứ/ Nhớ mái phố liêu xiêu/ Người trong khung ảnh cũ/  Hồn mênh mang trong chiều”; “Giữ cái vẹn nguyên và giữ những gì chưa đủ/  An nhiên treo lên tường/ một ngày mai” (Bùi Lan Anh). Hoặc: “Khỏa tay mặt nước êm đềm/  Buông trôi tất cả ưu phiền, sân si/  Vẳng nghe trong gió thầm thì/  Tiếng kinh cầu lắng từ bi trong hồn” ( Phạm Minh Châu); “Trăng tàn huyễn hoặc đêm sâu/  Còn ta huyễn hoặc bằng câu ru mình” (Lê Kim Hạnh); “Ai nhớ ai, làm nhạt nắng mùa đông?/  Vầng mây tím cuối chiều trôi lãng đãng” (Đỗ Thị Huệ). Hoặc “Biết rằng đã khuất đò ngang/  Sao còn xuống bến lội sang một mình”… rồi: “Lung linh một mảnh trăng gầy/  Treo lòng em nỗi đắng cay bên trời”(Nguyễn Thúy Hằng). “ Giữa bao la được mất/  Lấm lem trong kiếm tìm/  Quẩn quanh dù gang tấc/  Anh có còn nguyên anh?” Hoặc: “Trời rồi sẽ ngớt mưa dông/  Chỉ lo gió ở trong lòng chẳng ngơi” (Trương Minh Hiếu). Hoặc, bài thơ Nói với con thật cảm động ở cảnh ngộ, cảnh huống của Bùi Thái Phúc: “Hôm nay bố cưới vợ/ Mở tiệc ngay gần nhà/ Trong dập dìu tiếng nhạc/ Ngoài sân là xe hoa …” để rồi, câu thơ xa xót trong cái tĩnh, trầm, trong tự mình an ủi mình là vậy: “Con vui vì có mẹ/ Mẹ sống nhờ có con/ Mong manh không dễ vỡ/ Hai mảnh nhỏ linh hồn ...”. Tiêu biểu là Phạm Hồng Oanh, bài thơ nào cũng có được những câu thơ hay, đáng nhớ. Ví như: “Chợt gần gũi đã xa xôi/ Con tim sống được vì nuôi nỗi buồn”, “Ta đi lạc phía thượng nguồn/ Chiều nay có một nỗi buồn thừa ra”.   

Mảng văn xuôi, bao gồm tiểu thuyết, truyện ngắn, bút ký và tản văn của Bùi Biên Linh, Trần Thu Huê, Vũ Huy Thông, Nguyễn Nga, Trần Minh Hạnh, Đào Thanh Bình, Bùi Thị Ngọ, Lã Bắc Lý… Là Lượng thông tin bộn bề với một phía là kỹ sư tâm hồn giàu cảm quan, rung cảm. Đều vươn tới giá trị phản ánh, giá trị hữu ích, giá trị chân - thiện - mỹ trước ý nghĩa cao đẹp của cuộc đời...

Nhà văn Tô Hoài với Lớp Năng khiếu sáng tác văn học.

Một số nhà văn Nhóm Búp còn xông vào lãnh địa lý luận, phê bình như Lã Bắc Lý, Trần Huyền Tâm, Bùi Thị Biên Linh, Đào Thanh Bình, Nguyễn Thị Toán… với nhiều bài nghiên cứu có được sự hòa đồng trong tiếp cận, “mổ xẻ”. Trong phát hiện, phẩm bình khá riêng rẽ, tinh tế ở nội dung, thi pháp, giúp người viết nhìn rõ mình, tự nâng cao mình trong lao động, sáng tạo.

Cùng với các ấn phẩm văn học và giải thưởng của các nhà văn Nhóm Búp, 5 năm qua, trang Nhabup.vn với đủ các chuyên mục được mở, thu hút đông đảo bạn đọc, bạn viết, tạo nên sự phong phú, sinh động của một diễn đàn văn chương thật cuốn hút và hấp dẫn. Nhiều nhà văn tên tuổi trong nước hoặc đang sinh sống ở nước ngoài đều tình nguyện gia nhập làm thành viên Nhà Búp, gắn kết với nhau trong giao lưu, sáng tác, trong những chuyến thâm nhập thực tế, trong đăng tải và xuất bản, như: Nguyễn Linh Khiếu, Bùi Đại Dũng, Nguyễn Ánh Tuyết, Nguyễn Hoàng Lâm, Hà Trí Dũng, Nguyễn Chi Thành, Thái Văn Sinh, Dương Chính Thức, Phan Hà, Phan Đăng Đương, Minh Hiển, Đặng Thế Truyền, Lương Duyên Thắng, Nguyễn Quốc Văn, Thủy Trần, Nguyễn Ngọc Thạch, Tuấn Khanh, Nguyễn Lại Hoàn, Trần Nguyễn Sông Hàn, Nguyên Hạnh, Nguyễn Trường Giang, Trần Anh Chiến, Lê Hải Hà, Nguyễn Huệ, Chi Yến .v.v… 

Đầu tháng 12/2024 sắp tới, các nhà văn Nhóm Búp tổ chức ra mắt, phát hành DUYÊN 2”, Thơ và văn xuôi” của  72 tác giả (gồm 29 nhà văn Nhóm Búp, 43 Nhà văn là thành viên Nhà Búp). Sách có 218 bài viết, 520 trang in. Có nhà văn Nhóm Búp đóng góp ở cả ba thể loại. Có thế khẳng định, đây  là tập sáng tác đông vui về số lượng, “mạnh và hay” về chất lượng. Với mỗi tác giả là một lối tiếp cận, lối mở, mang dáng vẻ khác nhau, nơi đốt lên cảm xúc, nơi liên tưởng văng xa, nơi đảo lật những trật tự ngôn từ, nơi lắng sâu của tư duy, khái quát …

Chợt ngoảnh nhìn và nghĩ, năm 1495, Vua Lê Thánh Tông lập “tao đàn nhị thập bát tú”. Năm 1934, nhóm Tự lực văn đoàn của Khái Hưng - Nhất Linh,  Thạch Lam, Tú Mỡ... ra đời. Năm 1936 – Nhóm Thơ Quy Nhơn - Bình Định gồm Quách Tấn, Hàn Mặc Tử, Yến Lan, Chế Lan Viên… cũng được thành lập... Tất cả tổ chức ấy, đều chỉ là một nhóm “Văn bút”... Họ đã ghi vào lịch sử một trường phái, một giọng điệu văn chương, với một phía đóng góp đáng nói trong tiến trình phát triển lịch sử văn học nước nhà. 

Vậy, với thành tựu “Văn chương của 29 Nhà văn Nhóm Búp” đang có so với các nhóm Văn Bút, trước nó, tin rằng, tia nắng khiêm nhường này sẽ lung linh, sẽ mãi còn trên miền trời xa thẳm của lịch sử văn chương đất nước.

Kim Chuông

TS. Phạm Việt Long, văn nhân nặng lòng với văn hóa dân tộc

Tôi đến tư gia thăm nhà văn, TS. Phạm Việt Long sau ngày cơ quan cũ của ông tổ chức ra mắt "Tín ngưỡng thờ mẫu từ góc...