Một năm nhiều biến động của làng sách vì Covid-19

Theo kế hoạch, hội sách TP.HCM được tổ chức vào tháng 3. Trước đó, các cơ sở xuất bản đã tham gia bốc thăm chọn chỗ, chuẩn bị kế hoạch in ấn, kinh doanh cho hội sách lớn nhất nước được tổ chức hai năm một lần này.

Vì dịch bệnh bùng phát, để kiểm soát nguồn bệnh và đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân, hội sách bị hủy vào giờ cuối. Làng sách đụng ngay thử thách đầu năm mới sau cái Tết dài nhất từ trước đó.

Một năm nhiều biến động

Trong nguy có cơ, các cơ sở xuất bản đã sốc lại tinh thần và đưa ra phương án sản xuất kinh doanh nhằm mang lại hiệu quả cao nhất có thể. Một loạt sách mang tính thời sự về Covid-19 được ấn hành.

Công ty sách Omega+ phát hành 5.000 bản in cuốn Hệ miễn dịch: Khám phá cơ chế tự phòng chữa bệnh của cơ thể người của giáo sư ngành miễn dịch học Daniel M. Davis, cuốn sách từng được đề cử cho giải thưởng sách khoa học của Hiệp hội Hoàng gia London năm 2018.

Anbooks xuất bản cuốn Đại dịch tim không đập thình thịch: Corona từ A-Z của BS bác sĩ Trương Hữu Khanh.

Nhà xuất bản (NXB) Tổng hợp TP.HCM xuất bản tập sách Mắc kẹt - 122 ngày mắc kẹt ở Mỹ vì COVID-19 của tác giả Phương Thu Thủy.

NXB Phụ nữ Việt Nam xuất bản Con đã về nhà - I'm home của tác giả Tăng Khánh.

Saigonbooks in và tặng miễn phí bản dịch Dịch Covid-19: Hiểu rõ và phòng ngừa đúng cách của tác giả Trương Văn Hồng với số lượng lớn… Các cuốn sách đều được đón nhận nồng nhiệt.

Văn chương cũng không chịu đứng ngoài cuộc, công ty sách Nhã Nam đã nhanh nhạy tái bản cuốn Dịch hạch kinh điển của văn hào Albert Camus. NXB Tổng hợp TP.HCM in tiểu thuyết Những ngày cách ly của Bùi Quang Thắng…

Những ngày cuối năm, Nhã Nam tiếp tục mang đến cho độc giả một bản dịch mang tính thời sự cập nhật với nhan đề Vén màng bí ẩn COVID-19 và những virus chết người khác trong lịch sử của nhà báo Igor Prokopenko vừa được xuất bản ở Nga và nhiều nước khác.

Cuốn sách cho người đọc một bức tranh khá đầy đủ về tình hình đại dịch Covid-19 trong sự khách quan tương đối. Tác hại của nó đến mức độ nào, ảnh hưởng đến chính trị, kinh tế, xã hội thế giới ra sao… là những thông tin tích cực mà chúng ta có thể tìm thấy trong cuốn sách của Igor Prokopenko.

Ngoài ra, từ tháng 3, Omega+ tái bản công trình kinh điển Súng, vi trùng và thép của nhà tư tưởng Jared Diamond. Tiếp đó, họ tung ra bản dịch Biến động: Các quốc gia ứng phó với khủng hoảng và thay đổi như thế nào? cũng của Diamond.

Qua Biến động, Jared Diamond đặt ra các câu hỏi để đi tìm câu trả lời: 1) Liệu các quốc gia có cần đến biến cố để tái sinh đất nước thông qua những cơ hội lớn lao? 2) Các quốc gia có thể quyết định tự chuyển hóa mà không cần đến một cú sốc? 3) Liệu các nhà lãnh đạo có những quyết định làm thay đổi lịch sử hay không? Bill Gates cho rằng cuốn sách “chỉ cho chúng ta con đường vượt qua biến cố và chúng ta có thể lựa chọn đi theo nó".

Sách Một chiến dịch ở Bắc Kỳ phiên bản cao cấp của Đông A. Ảnh: Đ. A.

Xu hướng làm sách về Đông Dương

Năm 2020 nở rộ mảng sách dịch về Đông Dương, với sự tham gia của nhiều cơ sở xuất bản. Omega+ xuất bản 12 cuốn sách/năm thuộc “Tủ sách Pháp ngữ” để kết thúc giai đoạn 1 của tủ sách này và mở ra giai đoạn 2 với tên gọi “Hiểu Việt Nam qua tư liệu Pháp ngữ” được triển khai bài bản hơn và cập nhật hơn.

Tủ sách giới thiệu được hai tác giả người Việt viết bằng tiếng Pháp là tiến sĩ luật Phan Văn Trường (1876-1933) qua tác phẩm Chuyện những người An Nam ở Paris và tiến sĩ giáo dục Nguyễn Thụy Phương đang sống và làm việc tại Pháp qua tác phẩm Giáo dục Việt Nam dưới thời thuộc địa. Lần đầu tiên, độc giả Việt có cơ hội tiếp cận các nghiên cứu của nhà Việt Nam học Gustave Dumoutier qua ba bản dịch nằm trong tủ sách này.

Nhã Nam cũng tổ chức dịch và giới thiệu đến độc giả hai chuyên đề nổi bật của tập san Đô thành hiếu cổ (Bulletin des Amis du Vieux Huế): Những điều chưa biết về thuốc phiện của L. Gaide và L. Neuberger và Nghệ thuật Huế của Léopold Cadière.

Bên cạnh đó, họ cũng xuất bản tập sách ảnh Đông Dương tráng lệ của Pierre Dieulefils, Một chiến dịch ở Bắc kỳ của bác sĩ Hocquard, Các tầng địa ngục theo Phật giáo của Léon Riotor và G. Leofanti.

Ngoài ra, Mai Ha Books, Đông A, NXBTổng hợp TP.HCM, NXB Văn hóa Văn nghệ cũng tham gia trong mảng sách này.

Đa phần sách Pháp ngữ trong năm 2020 tập trung khai thác sách hết bản quyền gốc theo luật bản quyền Việt Nam quy định, vì vậy dẫn đến trường hợp một cuốn sách được nhiều cơ sở tổ chức xuất bản và giẫm chân nhau.

Một chiến dịch ở Bắc kỳ có đến ba bản dịch do Omega+ (Thanh Thư dịch), Đông A (Đinh Khắc Phách dịch) và Nhã Nam (Trương Quốc Toàn dịch) lần lượt xuất bản theo thứ tự thời gian đưa sách ra thị trường.

Trước bản dịch của Nhã Nam (Nguyễn Thanh Hằng dịch), Nghệ thuật Huế từng được Thaihabooks xuất bản nửa cuối năm 2019 qua bản dịch của Lê Đức Quang với tên Nghệ thuật và nghệ nhân vùng kinh thành Huế. Đông A cũng công bố sẽ xuất bản cuốn sách này với bản dịch mới trong thời gian tới.

Cuốn sách của Pierre Dieulefils, vừa nói ở trên, trước đó được Đông A xuất bản với nhan đề tiếng Việt là Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ (Lưu Đình Tuân dịch).

Omega+ xuất bản Nghi thức tang lễ của người An Nam của Gustave Dumoutier do Vũ Lưu Xuân dịch, Nhã Nam ngay lập tức công bố bìa cuốn sách này với nhan đề Tang lễ của người An Nam do Nguyễn Thị Hồng Ân và Nguyễn Thanh Hằng dịch…

Cùng sự phát triển của công nghệ thông tin, khoa học kỹ thuật, cũng như các dự án số hóa sách / báo / tạp chí của Thư viện quốc gia Pháp (Gallica) và nhiều địa chỉ uy tín khác, các nhà làm sách có cơ hội lớn tiếp cận được nhiều tài liệu quý hiếm để tổ chức xuất bản.

Tuy nhiên, mảng sách này cần có sự cân bằng trong khai thác, cần đặt lại vấn đề tiệm cận cách đọc sách của thế giới, cần thẩm định và khai thác những nghiên cứu mới của các học giả hiện đại để qua đó tiếp cận những phương pháp nghiên cứu mới có lớp lang và bài bản hơn.

Bản đặc biệt sách Những cuốn sách thay đổi lịch sử. Ảnh: Đ. A.

Bản đặc biệt: Trăm hoa đua nở, nhà nhà đua tiếng

Trước khi công ty sách Đông A thực hiện các “phiên bản đặc biệt”, các cơ sở xuất bản khác chỉ dừng lại ở trình độ làm sách “bản bìa cứng” giới hạn có đánh số.

Với sự đầu tư, tiếp cận và nghiên cứu những ấn phẩm của nước ngoài, cùng với đó là sự am hiểu và chịu làm của lãnh đạo Đông A, trình độ làm sách ở Việt Nam được nâng lên một tầm cao mới.

Sự xuất hiện của Đông A đã khiến các cơ sở xuất bản khác tư duy lại về kỹ thuật, mỹ thuật và sự chỉn chu khi thực hiện các phiên bản đặc biệt. Đến nay, Đông A vẫn là đơn vị có trình độ tốt nhất.

Bản đặc biệt của Đông A khó mua, có lúc người ta tranh nhau mua dù giá cao, sở hữu được một bản đặc biệt khi Đông A mở bán là “niềm kiêu hãnh” của một bộ phận độc giả chơi sách, ngoài ra cũng là một phi vụ đầu tư sinh lợi có thể chuyển nhượng sang tay cho những người thực sự cần. Bản đặc biệt của Đông A về mặt nào đó có thể nói là hiếm và giá cao.

Ngược lại, Nhã Nam đang “bình dân hóa”, “đại chúng hóa” “công nghiệp hóa” bản đặc biệt với chất lượng in ấn, gia công bìa và giá cả thấp hơn, số lượng in nhiều hơn.

Lúc đầu, đó là sự tranh mua các ấn bản trong tủ sách “Việt Nam danh tác”, tiếp đến là Nghệ thuật Huế. Những ấn bản đặc biệt tiếp theo ai cũng có thể mua được nếu chịu khó online và không cần canh giờ giành giật như trước đó.

Thị trường ngách sách đẹp, bản đặc biệt là một dấu ấn đậm nét của làng sách năm 2020.