3 khác biệt lớn giữa trẻ đứng yên nghe và bỏ đi khi bị bố mẹ mắng

Quát mắng con là một trong những phương pháp phổ biến mà nhiều bậc phụ huynh sử dụng khi cảm thấy thiếu kiên nhẫn hoặc chưa giao tiếp hiệu quả. Tuy nhiên, việc này có thể để lại những tác động lâu dài đến tâm lý và sự phát triển của trẻ.

Theo đó, phản ứng của trẻ khi nghe lời quát mắng thể hiện phần tính cách và nhận thức. Những đứa trẻ chịu đựng và "quay lưng bỏ đi" khi bị quát mắng mắng đã gieo những hạt giống khác nhau vào vòng xoáy cảm xúc.

Khi lớn lên, tính cách, các mối quan hệ giữa các cá nhân và thậm chí cả những lựa chọn trong cuộc sống của trẻ sẽ dần thay đổi. Cụ thể bộc lộ 3 điểm khác biệt sau.

Kỹ năng quản lý cảm xúc: Kìm nén và tê liệt so với sự chủ động tách khỏi cảm xúc

Trong tâm lý học có một khái niệm gọi là "Mức độ chi tiết về cảm xúc". Chỉ khả năng nhận biết và phân biệt cảm xúc của một người.

Tuy nhiên, những đứa trẻ chịu đựng khi bị quát mắng thường thiếu khả năng nhận biết và giải quyết cảm xúc, mà học cách "đóng băng cảm xúc" sớm.

A Ninh là ví dụ điển hình. Khi còn nhỏ, cô và anh chị em trong nhà thường bị bố mẹ quát mắng. Sau khi trưởng thành, mỗi lần có chuyện không vui với ai đó, A Ninh thường tức giận đến mức run rẩy.

Trên thực tế, tình trạng này bắt nguồn từ chấn thương do lựa chọn đóng van cảm xúc để tránh bị tổn thương thêm khi bị quát mắng lúc còn nhỏ. Hầu hết những trẻ này có vẻ bình tĩnh bên ngoài, nhưng bên trong đang sôi sục nỗi lo lắng.

Trong khi đó, những đứa trẻ biết "bỏ chạy" khi bị mắng có vẻ như đang nổi loạn, nhưng thực tế đang bảo vệ mình bằng hành động.

Một mặt, hành vi "rút lui tạm thời" này có thể tạo ra khoảng đệm cho cảm xúc. Mặt khác, cũng có thể ngăn chặn xung đột giữa bố mẹ và con cái leo thang hơn nữa. Khi trưởng thành, trẻ thường biết cách xử lý và giải quyết cảm xúc một cách hợp lý nếu xảy ra xung đột.

Khi bị mắng có vẻ như đang nổi loạn, nhưng thực tế trẻ đang bảo vệ mình bằng hành động.

Mối quan hệ bố mẹ - con cái: Lấy lòng và tránh né so với ranh giới rõ ràng

Phản ứng tiềm thức khi bị la hét che giấu sự hiểu biết cơ bản của trẻ về mối quan hệ thân mật.

Trẻ em chịu đựng thường có hai thái cực: Một là cố gắng làm hài lòng bố mẹ quá mức, hoặc là đóng chặt trái tim. Nhưng dù là lý do nào đi nữa, tất cả đều bắt nguồn từ nỗi sợ không được chấp nhận khi còn nhỏ.

Trong mắt trẻ, bố mẹ chỉ yêu thương mình khi ngoan ngoãn và không chống đối.

Theo lý thuyết gắn bó của nhà tâm lý học Bowlby: Nếu trẻ cảm thấy không an toàn, sẽ xem đáp ứng kỳ vọng của bố mẹ là nguyên tắc sinh tồn đầu tiên. Cảm giác khắc sâu vào tâm trí này thậm chí có thể theo trẻ suốt cuộc đời.

Ngược lại, với trẻ "bỏ chạy" có vẻ xa cách và thờ ơ, nhưng thực ra đang thiết lập một ý thức lành mạnh về ranh giới.

Sự tự tin để phản ứng tích cực trước những bất đồng đến từ trải nghiệm thời thơ ấu. Trẻ dường như giỏi giao tiếp hơn trong các mối quan hệ thân mật. Tại nơi làm việc, trẻ cũng sẵn sàng từ chối những yêu cầu vô lý.

Phản ứng tiềm thức khi bị la hét che giấu sự hiểu biết cơ bản của trẻ về mối quan hệ thân mật.

Bối cảnh cuộc sống: Sự bất lực đã học được so với tư duy phát triển

Bản chất việc bị quát mắng là sử dụng "quyền lực" để phủ nhận giá trị của trẻ.

Trẻ em ở trong môi trường này thời gian dài dễ rơi vào trạng thái "Tôi không làm được, tôi sợ".

Hiểu đơn giản, cảm giác bất lực khi phải đối mặt với cơn giận của bố mẹ sẽ theo trẻ khi lớn lên và ăn sâu vào tâm trí.

Theo thời gian, một vòng luẩn quẩn sẽ hình thành và tỏ ra bất lực, sợ hãi khi phải đối mặt với thử thách.

Ngược lại, với trẻ "bỏ chạy" thường tin rằng vấn đề có thể giải quyết được. Bởi ngay khi trẻ thách thức quyền uy của bố mẹ, đã thực hiện bước đầu tiên hướng tới quyền tự chủ. Chính “lòng can đảm” này giúp trẻ quan sát tốt hơn tâm hồn mình, dần trưởng thành hơn.

Cách suy nghĩ này trở thành lớp áo giáp vững chắc nhất trong cuộc sống của trẻ.

Bản chất việc bị quát mắng là sử dụng "quyền lực" để phủ nhận giá trị của trẻ.

Trên thực tế, cách chuyên gia tâm lý từng đề cập về những khác biệt gây ra bởi phản ứng khác nhau của trẻ khi bị bố mẹ la mắng, nhưng điều này không có nghĩa quát mắng là một phần của việc giáo dục trẻ.

Như đã nêu trong Kỷ luật tích cực:

Quát mắng hình thức giáo dục kém hiệu quả nhất, chỉ dạy trẻ đối xử với thế giới theo cách tương tự.

Vì vậy, cho dù trẻ "đứng yên" hay "bỏ đi" khi nghe lời quát mắng, về cơ bản đây là cách phản ứng không lành mạnh với cơn bộc phát cảm xúc. Theo thời gian, dần gây ra tác hại lớn đến tâm trí của trẻ.

Vì vậy, bố mẹ nên hiểu, trí tuệ thực sự của giáo dục nằm ở việc giữ được bình tĩnh, chuyển hóa cơn giận thành giao tiếp bằng mắt và trò chuyện cởi mở, nhằm nuôi dưỡng tâm hồn khỏe mạnh.

Bằng cách này, trẻ không phải sống trong khoảng cách giữa “đứng yên” và “bỏ chạy”, mà được tự do lớn lên với sức mạnh bình tĩnh để đối mặt với thế giới.