Bố mẹ khoe "Con tôi là giỏi nhất", vô tình tạo ra áp lực vô hình lên trẻ

việc bố mẹ khoe khoang thành tích của con (bảng điểm, giấy khen...) đã trở thành một hiện tượng phổ biến. Từ những bài học xuất sắc, thành tích thể thao đến những giải thưởng trong các cuộc thi, phụ huynh không ngần ngại chia sẻ niềm tự hào về con mình. Tuy nhiên, hành động này có thể mang lại cả lợi ích và hệ quả cho sự phát triển của trẻ.

Việc bố mẹ chia sẻ thành tích của con, tạo ra một môi trường tích cực, khuyến khích trẻ phấn đấu và tự tin hơn. Khi trẻ nhận được sự công nhận từ bố mẹ và xã hội, cảm thấy tự hào về bản thân và động lực để tiếp tục phát triển. Bên cạnh đó, tự hào về thành tích cũng tạo ra sự gắn kết trong gia đình, khi mọi người cùng nhau ăn mừng những thành công của trẻ.

Ảnh minh họa.

Mặc dù có những lợi ích nhất định, việc khoe khoang quá mức cũng tiềm ẩn nhiều hệ lụy. Đầu tiên, hành động này có thể tạo ra áp lực lớn cho trẻ.

Khi thường xuyên được đặt lên bàn cân so sánh với bạn bè hoặc các anh chị em khác, trẻ dễ dàng cảm thấy mình phải đạt được thành tích cao hơn để không làm bố mẹ thất vọng. Dễ ẫn đến tình trạng lo âu, căng thẳng và thậm chí là trầm cảm.

Trẻ có thể bắt đầu tin rằng giá trị của mình chỉ được đo bằng thành tích, thay vì những phẩm chất nhân văn như lòng tốt, sự chân thành và khả năng hợp tác. 

Vì vậy, thay vì khoe khoang thành tích một cách thái quá, bố mẹ nên tìm cách khuyến khích trẻ phát triển tự nhiên. 

Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi.

Bố mẹ tự hào về con là điều nên làm, tuy nhiên theo chuyên gia có nên khoe khoang quá mức không? Ví dụ như "Con tôi đã đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi cuối kỳ", "Con tôi vừa nhận giải nhất trong cuộc thi toán quốc gia", "Con tôi là giỏi nhất"...

Việc bố mẹ tự hào về con cái là điều hoàn toàn tự nhiên và đáng quý. Tuy nhiên, khi sự tự hào này được thể hiện dưới dạng khoe khoang quá mức, nó có thể mang lại nhiều tác động tiêu cực, không chỉ đối với con cái mà còn đối với những người xung quanh.

Trước hết, khi bố mẹ liên tục khoe khoang về thành tích của con, trẻ có thể cảm thấy áp lực lớn. Việc luôn phải đạt kết quả xuất sắc để làm hài lòng cha mẹ có thể khiến trẻ lo sợ thất bại, thậm chí mất đi niềm vui trong học tập và cuộc sống.

Thay vì được đánh giá dựa trên nỗ lực và quá trình phát triển, trẻ có thể cảm thấy mình chỉ có giá trị khi đạt được thành tích cao.Bên cạnh đó, việc khoe khoang quá mức cũng có thể gây ra sự khó chịu cho những người xung quanh.

Trong môi trường xã hội, không phải ai cũng có điều kiện hoặc cơ hội đạt được những thành tựu tương tự. Nếu một phụ huynh liên tục khoe về điểm số hay giải thưởng của con mình, người nghe có thể cảm thấy tủi thân, ganh tị, thậm chí có cảm giác bị coi thường.Ngoài ra, điều này cũng có thể ảnh hưởng đến chính tính cách của con trẻ.

Khi được khen ngợi quá mức mà không được dạy về sự khiêm tốn, trẻ có thể trở nên kiêu ngạo, coi thường người khác. Ngược lại, nếu một ngày nào đó trẻ không đạt được thành tích như kỳ vọng, cảm thấy tự ti, mất động lực và sợ hãi trước những thử thách trong tương lai.

Khoe khoang thành tích của con có thể tạo ra kỳ vọng quá cao từ phía bố mẹ không? Nếu có, ảnh hưởng của điều này đến trẻ là gì?

Việc khoe khoang quá mức về thành tích của con không chỉ ảnh hưởng đến những người xung quanh mà còn có thể tạo ra áp lực vô hình, khiến cha mẹ đặt kỳ vọng ngày càng cao lên con cái. Khi một đứa trẻ đạt được thành tích xuất sắc, bố mẹ có thể cảm thấy tự hào và muốn chia sẻ niềm vui đó.

Tuy nhiên, nếu việc khoe khoang diễn ra thường xuyên, bố mẹ có thể vô tình biến thành người luôn đòi hỏi con phải duy trì hoặc vượt qua những thành tích trước đó.

Nếu con đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi này, bố mẹ có thể mong đợi con tiếp tục giữ vững thành tích trong những lần sau. Nếu con giành giải nhất trong một cuộc thi, bố mẹ có thể hy vọng con sẽ tiếp tục chiến thắng ở những cuộc thi tiếp theo. Kỳ vọng này có thể ngày càng lớn dần theo thời gian, vô tình tạo ra một áp lực nặng nề lên con trẻ.

Trẻ em, đặc biệt là những đứa trẻ nhạy cảm hoặc có xu hướng muốn làm hài lòng bố mẹ, có thể cảm thấy bị mắc kẹt trong vòng xoáy áp lực này. Trẻ dần hiểu rằng sự công nhận và tình yêu của bố mẹ có thể phụ thuộc vào những thành tích mà mình đạt được, thay vì được đánh giá dựa trên nỗ lực hay quá trình phát triển cá nhân.

Điều này có thể dẫn đến nỗi sợ hãi thất bại, khiến trẻ lo lắng trước mỗi kỳ thi hay cuộc thi quan trọng. Thay vì học tập với tinh thần yêu thích khám phá và phát triển bản thân, trẻ có thể chỉ cố gắng vì lo sợ không đáp ứng được kỳ vọng.

Nếu một ngày nào đó trẻ không đạt được kết quả như mong đợi, cảm thấy thất vọng, tự ti và thậm chí hoài nghi về giá trị của chính mình.

Bên cạnh đó, áp lực duy trì thành tích cao liên tục có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của trẻ. Căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến lo âu, mất ngủ, kiệt sức, thậm chí là trầm cảm nếu trẻ cảm thấy bản thân không bao giờ đủ tốt.

Một số trẻ có thể phản ứng bằng cách lao vào học tập một cách thái quá, đánh đổi cả niềm vui, thời gian nghỉ ngơi và các hoạt động khác để đáp ứng mong đợi của bố mẹ.

Trong khi đó, một số trẻ khác có thể cảm thấy chán nản, mất động lực và buông xuôi khi nhận ra rằng dù có cố gắng đến đâu, vẫn bị áp lực bởi những tiêu chuẩn ngày càng cao từ gia đình.

Ngoài tác động đến sức khỏe tinh thần, kỳ vọng quá cao cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái. Khi trẻ cảm thấy mình không được thấu hiểu và bị ép buộc phải trở thành “hình mẫu lý tưởng” theo mong muốn của cha mẹ, dần xa cách hoặc thậm chí phản kháng.

Một số trẻ sẽ cố gắng chịu đựng để làm hài lòng cha mẹ, nhưng trong lòng lại chất chứa sự bất mãn và căng thẳng. Ngược lại, một số trẻ khác có thể nổi loạn, từ chối làm theo những gì bố mẹ mong muốn hoặc cố tình làm trái ngược để thể hiện sự phản đối. Điều này có thể khiến mối quan hệ gia đình trở nên căng thẳng, tạo ra sự hiểu lầm và xa cách giữa bố mẹ và con cái.

Làm thế nào để bố mẹ có thể cân bằng giữa việc tự hào về con và giữ cho trẻ có một tâm lý thoải mái?

Việc bố mẹ tự hào về con là điều hoàn toàn tự nhiên, nhưng nếu không cẩn thận, niềm tự hào này có thể vô tình trở thành áp lực khiến trẻ cảm thấy căng thẳng và mất đi sự thoải mái trong quá trình phát triển. Để cân bằng giữa việc thể hiện sự tự hào và giữ cho con có một tâm lý lành mạnh, bố mẹ cần có cách tiếp cận tinh tế và phù hợp.Trước hết, bố mẹ nên đánh giá cao sự nỗ lực của con hơn là chỉ tập trung vào kết quả.

Thay vì chỉ khen ngợi điểm số hay giải thưởng, hãy công nhận sự cố gắng và quá trình học hỏi của con. Điều này giúp trẻ hiểu rằng giá trị của bản thân không chỉ nằm ở thành tích, mà còn ở sự chăm chỉ và kiên trì. Một lời khen như “Bố mẹ rất tự hào vì con đã cố gắng hết mình” sẽ có tác động tích cực hơn nhiều so với “Con giỏi quá, lần nào cũng đạt điểm cao!”.

Bên cạnh đó, bố mẹ nên tránh so sánh con với người khác. Mỗi đứa trẻ có tốc độ phát triển và khả năng riêng, vì vậy việc so sánh con với bạn bè hoặc anh chị em có thể khiến con cảm thấy áp lực hoặc tự ti.

Thay vì nói “Con nhà bác A cũng học giỏi thế mà!”, bố mẹ có thể tập trung vào sự tiến bộ của chính con mình bằng cách nói “Bố mẹ thấy con đã chăm chỉ hơn trước, điều đó thật đáng quý.” Điều này giúp trẻ tự tin vào chính mình và phát triển theo khả năng riêng.

Việc chia sẻ niềm tự hào về con cũng cần sự khéo léo và đúng mức. Bố mẹ có thể chia sẻ thành tích của con một cách khiêm tốn, thay vì khoe khoang một cách quá mức. Hãy chọn đúng đối tượng và hoàn cảnh phù hợp để chia sẻ, tránh tạo áp lực lên con hoặc khiến người khác cảm thấy khó chịu.

Nếu trẻ cảm thấy bố mẹ liên tục khoe về thành tích của mình, có thể lo sợ rằng mình phải luôn duy trì hình ảnh hoàn hảo trong mắt mọi người.Một yếu tố quan trọng khác là tạo ra một môi trường gia đình thoải mái, nơi trẻ cảm thấy được yêu thương dù có thành công hay thất bại.

Hãy để con hiểu rằng bố mẹ yêu con không chỉ vì thành tích, mà vì chính con người của con. Thường xuyên trò chuyện, chia sẻ những khoảnh khắc vui vẻ cùng con và không đặt quá nhiều áp lực lên việc học tập sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn và phát triển một cách tự nhiên.

Ngoài ra, bố mẹ nên khuyến khích con phát triển theo sở thích và khả năng của mình, thay vì chỉ tập trung vào điểm số hay học thuật. Một số trẻ có thể giỏi về toán học, trong khi những trẻ khác lại có năng khiếu về nghệ thuật, thể thao hay các kỹ năng mềm. Khi con được tự do khám phá và phát triển theo sở thích cá nhân, sẽ có động lực học tập và làm việc một cách tự nguyện, thay vì chỉ cố gắng để đáp ứng kỳ vọng của bố mẹ.

Dạy con cách đối mặt với thất bại cũng là một yếu tố quan trọng giúp trẻ có tâm lý vững vàng. Thay vì trách mắng hay tỏ ra thất vọng khi con không đạt được kết quả như mong đợi, bố mẹ nên giúp con nhìn nhận thất bại như một cơ hội để học hỏi và cải thiện.

Một lời động viên như “Không sao cả, lần sau con sẽ làm tốt hơn. Quan trọng là con đã cố gắng hết sức” sẽ giúp con tự tin hơn và không sợ thất bại.Lắng nghe và thấu hiểu cảm xúc của con cũng là điều bố mẹ cần chú ý. Đôi khi, những lời khen quá mức cũng có thể khiến trẻ cảm thấy áp lực.

Hãy hỏi con xem con cảm thấy thế nào thay vì chỉ áp đặt suy nghĩ của mình lên con. Nếu con cảm thấy mệt mỏi hoặc căng thẳng, bố mẹ nên cho con không gian để thư giãn và giải tỏa cảm xúc, thay vì tiếp tục đặt kỳ vọng cao.

Cuối cùng, bố mẹ cần làm gương về sự khiêm tốn và cân bằng trong cuộc sống. Trẻ em thường học theo hành vi của bố mẹ, vì vậy nếu bố mẹ biết trân trọng sự cố gắng thay vì chỉ chạy theo thành tích, con cũng sẽ học được tư duy này. Thành công không chỉ đến từ điểm số cao, mà còn từ sự kiên trì, lòng tốt, sự sáng tạo và niềm đam mê với những gì con đang làm.

Có nhận định cho rằng, bố mẹ càng khiêm tốn là sự bảo vệ tốt nhất dành cho con, chuyên gia nghĩ sao về điều này?

Khi bố mẹ giữ thái độ khiêm tốn, họ không chỉ giúp con tránh được áp lực từ kỳ vọng quá cao mà còn tạo ra một môi trường an toàn, lành mạnh để con phát triển nhân cách và tư duy đúng đắn về thành công.

Trước hết, sự khiêm tốn của bố mẹ giúp con tránh khỏi áp lực phải duy trì hoặc vượt qua những thành tích trước đó. Khi bố mẹ khoe khoang quá mức về con, trẻ có thể cảm thấy mình luôn phải đạt được kết quả xuất sắc để giữ vững hình ảnh “con giỏi” trong mắt mọi người. Điều này có thể dẫn đến căng thẳng, lo âu và sợ hãi thất bại.

Ngược lại, khi bố mẹ giữ thái độ khiêm tốn, trẻ sẽ hiểu rằng giá trị của mình không chỉ nằm ở thành tích mà còn ở sự nỗ lực và thái độ sống.Bên cạnh đó, bố mẹ khiêm tốn cũng giúp con phát triển một tâm lý vững vàng. Trẻ em học cách nhìn nhận bản thân từ cách bố mẹ đánh giá.

Nếu bố mẹ thường xuyên đề cao thành tích, trẻ có thể hình thành suy nghĩ rằng mình chỉ đáng được công nhận khi đạt kết quả tốt. Nhưng khi bố mẹ không quá chú trọng vào điểm số hay giải thưởng, con sẽ cảm thấy thoải mái hơn, không bị áp lực phải hoàn hảo trong mọi tình huống.

Ngoài ra, sự khiêm tốn từ bố mẹ còn là một bài học quý giá giúp con học cách đối nhân xử thế. Trẻ em quan sát và học hỏi từ hành vi của người lớn, vì vậy khi thấy bố mẹ luôn giữ thái độ khiêm tốn, con cũng sẽ học được cách cư xử đúng mực. Điều này giúp con tránh xa thói kiêu ngạo, biết trân trọng thành công của mình và tôn trọng người khác. Trẻ sẽ hiểu rằng thành công không phải là thứ để khoe khoang, mà là kết quả của quá trình nỗ lực và học hỏi không ngừng.

Một lợi ích quan trọng khác của sự khiêm tốn là giúp con tránh được sự chú ý không cần thiết và áp lực xã hội. Trong thời đại mạng xã hội, việc khoe khoang thành tích của con có thể khiến trẻ vô tình trở thành tâm điểm của sự so sánh, ganh tị hoặc đánh giá từ người khác. Điều này có thể tạo ra một áp lực vô hình khiến trẻ cảm thấy phải luôn đạt được thành tích cao để không bị “thua kém”.

Ngược lại, nếu bố mẹ giữ thái độ khiêm tốn, con sẽ có không gian riêng để phát triển theo cách tự nhiên, không bị ảnh hưởng bởi những lời khen chê từ bên ngoài.Không chỉ giúp con tránh áp lực, sự khiêm tốn của bố mẹ còn giúp trẻ đối mặt với thất bại một cách bình thản hơn.

Khi bố mẹ không quá đặt nặng thành tích, con sẽ hiểu rằng thất bại không phải là điều đáng sợ, mà là một cơ hội để học hỏi và cải thiện. Điều này giúp con phát triển tinh thần mạnh mẽ, biết cách vượt qua khó khăn thay vì chán nản hay sợ hãi mỗi khi gặp thất bại.

Hơn nữa, một gia đình khiêm tốn cũng tạo ra một môi trường yêu thương và không cạnh tranh. Khi trẻ lớn lên trong một môi trường mà bố mẹ không đặt nặng thành tích, cảm thấy an toàn và được yêu thương vô điều kiện.

Trẻ sẽ hiểu rằng giá trị của mình không phụ thuộc vào điểm số hay giải thưởng, mà đến từ chính con người và những nỗ lực bỏ ra. Điều này giúp con tự tin hơn, không phải lo lắng về việc phải chứng tỏ bản thân để nhận được sự công nhận từ bố mẹ hay xã hội.

Tuy nhiên, khiêm tốn không có nghĩa là phớt lờ hay không ghi nhận những nỗ lực và thành tích của con, mà là thể hiện sự công nhận một cách đúng mực, tránh tạo áp lực hay biến thành khoe khoang quá mức.