Muốn con lớn lên giỏi giang và được yêu quý, bố mẹ hãy dạy 3 điều sớm nhất có thể

Thế giới của trẻ giống như một tờ giấy trắng, nếu chúng ta viết nguệch ngoạc một cách ngẫu nhiên, mọi thứ sẽ trở nên hỗn loạn, đặc biệt là về mặt phép tắc.

Trẻ nhỏ không thể tự nhiên hiểu thế nào là “lịch sự”, “tôn trọng” hay “cảm ơn” bởi đây không phải chức năng trẻ sinh ra đã có, mà những điều cần được dạy, thể hiện và phát triển dần bởi bố mẹ qua từng hành động nhỏ.

Bố mẹ chính là tấm gương đầu tiên mà con nhìn vào mỗi ngày. Cách bố mẹ nói lời cảm ơn, xin lỗi, cư xử với người khác chính là bài học sống động nhất mà con đang học theo từng phút giây.

Nếu muốn trẻ trở thành người có phép lịch sự, bố mẹ cần kiên trì dạy con ba năng lực quan trọng. Khi những năng lực này được vun bồi, trẻ hiểu rằng phép lịch sự không phải lời nói xã giao, mà là biểu hiện của lòng nhân ái, sự thấu hiểu và tôn trọng.

Khả năng phân biệt đúng sai

Nhận thức đúng – sai của trẻ không phải là chiếc radar bẩm sinh, mà giống như một chiếc thước mềm, uốn theo cách người lớn dạy dỗ. Nếu bố mẹ quá nuông chiều, chiếc thước ấy sẽ dần trở nên cong vẹo,  trẻ khó phân biệt ranh giới giữa điều nên và không nên.

Nhiều đứa trẻ, khi quen được thỏa mãn mọi yêu cầu, dần học cách nghĩ rằng “Chỉ cần mình khóc, la hét hay ăn vạ, người lớn sẽ nhượng bộ.” Một khi “chiêu” ấy có tác dụng, trẻ sẽ tin rằng quy tắc có thể bị thương lượng, thay vì tuân thủ.

Thực tế, trẻ không cần bị kiểm soát bằng sự quát mắng, mà nên được hướng dẫn nhất quán, nhẹ nhàng để hiểu được giới hạn hành vi của mình.

Bài học về đúng – sai không nằm trong sách giáo khoa, mà được khắc sâu trong từng hành vi, lời nói.

Bố mẹ hãy giúp con phân biệt đúng sai qua những tình huống giản dị mỗi ngày:

“Nếu con thích món đồ chơi của bạn, hãy hỏi: ‘Tớ có thể mượn chơi một chút được không?’ – thay vì giật lấy.”

“Khi thấy ai đó làm sai, con có thể dũng cảm nói ‘Không’, đó là cách bảo vệ điều đúng.”

“Chúng ta đã hứa xem TV sau khi làm xong bài tập, vậy giờ phải giữ lời đã nhé.”

Bài học về đúng – sai không nằm trong sách giáo khoa, mà được khắc sâu trong từng hành vi, lời nói, và cách bố mẹ ứng xử hàng ngày. Chính sự kiên định, nhất quán và công bằng của bố mẹ là chiếc la bàn giúp con định hướng nhân cách cả đời.

Tinh thần trách nhiệm

Trong nhiều gia đình hiện nay, trẻ được đối xử như "trung tâm vũ trụ". Đồ chơi vứt lung tung sẽ được mẹ dọn. Hay quên bài tập có bố mang đến trường. Trong khi đó trẻ vô thức nghĩ rằng “Sẽ có người lo mà.”

Lâu dần, trẻ bỏ qua việc học cách giải quyết vấn đề. Thói quen này khiến trẻ lớn lên phụ thuộc, thiếu tư duy phản biện và khó tự lập.

Ý thức trách nhiệm cần được rèn từ nhỏ. Trẻ bốn tuổi nên tự biết cất đồ chơi, phụ bố mẹ dọn dẹp sau bữa ăn, thời gian đầu có thể vụng về, nhưng sự “chậm chạp” đó là nền tảng cho sự trưởng thành.

Bố mẹ đừng vội làm thay, hãy để trẻ cảm nhận hậu quả của hành động, nếu quên bình nước thì sẽ khát, làm mất đồ chơi phải tự tìm lại.

Thực tế, tinh thần trách nhiệm không phải bẩm sinh, mà là “cơ bắp” được rèn luyện qua từng việc nhỏ và thất bại mỗi ngày.

Ý thức trách nhiệm cần được rèn từ nhỏ.

Kỹ năng quản lý cảm xúc

Một người mẹ tốt là người đặc biệt giỏi trong việc quản lý cảm xúc của con. Khi con trai khóc òa lên vì những khối lego gỗ đổ xuống, chị không mắng ngay mà ngồi xổm xuống, nhẹ nhàng chạm vào vai "Con thất vọng lắm phải không? Con đã vất vả xây dựng, giờ nó lại đổ sập. Chắc con buồn lắm." Đứa trẻ im lặng một lúc, tiếng khóc cũng dịu xuống.

Sau đó, chị nói "Con có muốn mẹ xây lại cùng con không?" Đứa trẻ gật đầu và lại cầm những khối gỗ lên.

Cảm xúc là thứ chúng ta không thể kìm nén, nhưng có thể hướng dẫn con bộc lộ một cách thích hợp. Bố mẹ có thể xem xét 3 bước giúp trẻ cải thiện kỹ năng quản lý cảm xúc.

Bố mẹ trước tiên nên giúp con nhận diện cảm xúc của mình

Bố mẹ trước tiên nên giúp con nhận diện cảm xúc của chính mình, vì đây là bước đầu tiên để con hiểu và điều khiển cảm xúc sau này.

Khi trẻ nổi giận, sợ hãi hay buồn bã, con thường không biết đó là cảm xúc gì, chỉ biết khóc, hét hoặc bỏ chạy. Nếu bố mẹ nhẹ nhàng đặt tên cho cảm xúc ấy “Con đang tức giận phải không?”, “Con có hơi sợ không?”... trẻ sẽ bắt đầu nhận ra điều mình đang cảm thấy.

Khi cảm xúc được “gọi tên”, con không còn bị cuốn vào nó nữa, mà dần học cách quan sát bản thân. Đây chính là bước đầu tiên để trẻ hình thành trí tuệ cảm xúc (EQ) – nền tảng quan trọng giúp con sống hạnh phúc và hòa đồng.

Bố mẹ có thể giúp con nhận diện cảm xúc qua những tình huống đơn giản:

Khi con thất vọng vì thua trò chơi: “Con thấy buồn vì mình thua đúng không?”

Khi con lo lắng trước giờ biểu diễn: “Con thấy hơi hồi hộp à? Mẹ cũng từng như thế.”

Khi con vui vì được khen: “Con đang rất vui vì được cô giáo khen đúng không?”

Bố mẹ trước tiên nên giúp con nhận diện cảm xúc của mình.

Sau đó chấp nhận cảm xúc của trẻ

Bố mẹ dạy trẻ con hiểu rằng mọi cảm xúc đều có lý do để tồn tại như vui, buồn, tức giận hay sợ hãi đều là một phần tự nhiên của con người.

Vì vậy, hãy giúp con phân biệt rõ ràng:

“Chúng ta có thể khóc, nhưng không được đánh người khác.”

“Con có thể tức giận, nhưng không được ném đồ hay hét vào mặt người khác.”

Giúp con hiểu rằng cảm xúc không xấu, nhưng cách thể hiện cảm xúc cần được điều chỉnh.

Khi bố mẹ bình tĩnh lắng nghe, trẻ học được rằng “Mình có thể buồn, tức giận, nhưng mình vẫn được yêu thương.” Và chính cảm giác được chấp nhận vô điều kiện sẽ giúp trẻ hình thành nội lực và sự tự tin cảm xúc, nền tảng tự điều hòa bản thân khi lớn lên.

Giúp trẻ nhận ra ''Mình có thể tự điều chỉnh bản thân''

Những đứa trẻ quản lý cảm xúc tốt thường lớn lên với tinh thần tự tin hơn vì nhận ra rằng, thế giới không hoàn hảo, nhưng mình có thể tự điều chỉnh bản thân.

Nhiều bậc bố mẹ nói rằng "Con còn nhỏ, biết gì chứ?" Tuy nhiên khi lớn lên, những thói quen xấu đã ăn sâu vào tiềm thức.

Vì vậy, phép lịch sự không phải tự nhiên có, mà ẩn chứa trong những lựa chọn bố mẹ đưa ra mỗi ngày.