Thảm họa vỡ đập ở Ấn Độ: Cơn lũ cuồng nộ nuốt chửng thành phố, 25.000 người thiệt mạng

Người dân đứng trên cầu Waghji ở thành phố Morbi (bang Gujarat, Ấn Độ) sau sự cố vỡ đập. Ảnh: Daily Pioneer

Cơn lũ tử thần đến sau 10 ngày mưa liên tiếp

Đập Machchhu-II, hoàn thành năm 1978 trên sông Machchhu, được xây dựng nhằm cung cấp nước tưới cho vùng khô hạn Saurashtra. Đây là đập đất dài khoảng 3,2 km, cao gần 16 m, với 18 cửa xả lớn và có sức chứa khoảng 70 triệu m3 nước. Ngay phía hạ lưu, cách đập chỉ 5 km là thành phố Morbi của bang Gujarat, miền Tây Ấn Độ – nơi có khoảng 60.000 dân, nổi tiếng với nghề gốm sứ và gạch ngói.

Đầu tháng 8/1979, những cơn mưa lớn không ngừng trút xuống suốt 10 ngày liên tiếp khiến lượng nước từ thượng nguồn dồn về đập vượt xa mức cho phép. Machchhu-II chỉ được thiết kế để xả tối đa khoảng 5.600 m³ nước mỗi giây, nhưng ngày 11/8, dòng nước đổ về đạt hơn 16.000 m³/giây – gấp khoảng ba lần khả năng an toàn.

Khoảng đầu giờ chiều 11/8, thân đập Machchhu-II bắt đầu chịu sức ép khủng khiếp do lượng nước khổng lồ dồn về từ thượng nguồn. Các mảng đất đắp ở hai bên thân đập rạn nứt rồi sụp xuống.

Trong vòng chưa đầy 20 phút, toàn bộ đập vỡ tung, giải phóng hàng triệu mét khối nước đổ ập xuống vùng hạ lưu. Theo trang VibesofIndia, khi khối nước khổng lồ ấy lao xuống, những khu vực trũng bên dưới bị ngập chỉ trong chớp mắt, mực nước có chỗ dâng lên tới 4–9 mét, cuốn phăng mọi thứ trên đường đi.

Cảnh đổ nát, tan hoang ở thành phố Morbi sau một trong những thảm họa vỡ đập tồi tệ nhất ở Ấn Độ. Ảnh: Utpal Sandesara

Theo The Quint, trưa 11/8, trận lũ dữ đã tràn vào thị trấn Lilapar (gần thành phố , nhấn chìm nhà cửa và đường phố Morbi. Chỉ ít phút sau, nước lan sang làng Vajepar lân cận, nơi hàng trăm người dân chạy vào trú ẩn trong đền Vajepar Ram Mandir và một trong những bi kịch tang thương nhất trong thảm họa vỡ đập đã xảy ra ở đây.

Dòng lũ ập đến quá nhanh, nhấn chìm toàn bộ ngôi đền cùng những người bên trong. Các bản tin sau này của India Today và Times of India cho biết hơn 100 người đã thiệt mạng tại đây.

Sau khi quét qua Lilapar và Vajepar, dòng nước dữ tiếp tục tràn về phía hạ lưu. Theo trang VibesofIndia, khoảng 15h30 cùng ngày, lũ đã ập thẳng vào thành phố Morbi. Những con sóng cao tràn vào phố xá, cuốn phăng nhà cửa, cầu cống, và hàng nghìn người dân không kịp chạy thoát. Chỉ trong vòng vài chục phút, thành phố vốn đông đúc và sầm uất biến thành biển nước mênh mông.

Theo Washington Post, nhiều người cố bám vào mái nhà hay leo lên cây để thoát thân, song dòng nước cuộn xoáy quá mạnh đã cuốn họ đi trong chớp mắt.

Một nhân chứng tên Bhagvanji kể lại: "Toàn bộ thị trấn bị nhấn chìm. Và chúng tôi nghĩ, 'Thị trấn của chúng tôi đã biến mất, bị san phẳng. Gia súc, tài sản, mọi thứ đều biến mất. Không một viên gạch nào còn lại’”.

Tờ Washington Post năm đó mô tả, thi thể người và xác gia súc nằm la liệt trên phố, mái nhà, đền chùa, với mùi tử khí nồng nặc.

Một người sống sót tên Haribhai Bhoora kể rằng anh và em trai đập thủng mái nhà của mình để cứu sáu người thân đang mắc kẹt ở bên dưới, nhưng chỉ kéo được hai người ra ngoài khi nước dâng quá nhanh.

Hậu quả khôn lường

Thi thể các nạn nhân thảm họa vỡ đập Machchhu-II được đưa tới nơi an táng. Ảnh: AD

Cả thành phố Morbi, cùng hàng chục ngôi làng xung quanh, với tổng dân số khoảng 153.000 người bị thiệt hại nặng nề. Theo Washington Post, các quan chức Ấn Độ ước tính số người chết trong khoảng 10.000 tới 25.000 người.

Giới chức địa phương thừa nhận con số 1.000 người chết ban đầu là “vô lý”, vì ngay trong vài ngày đầu họ đã thu hồi được hàng nghìn tử thi. Những người sống sót kể lại mùi tử khí nồng nặc khiến ai cũng sợ hãi và lo ngại.

Nhà cửa, đồ đạc, lều trại, gia súc đều bị cuốn trôi, gây thiệt hại kinh tế lớn cho khu vực. Nhiều gia đình mất sạch nhà cửa, người thân.

Sau khi nước rút, lực lượng cứu hộ – gồm quân đội, cảnh sát, y tế – lao vào chiến dịch khẩn cấp. Họ khử trùng, chôn cất và tiêm phòng dịch cho dân. Đội ngũ y tế phải tiêm phòng 1.000 người mỗi giờ để ngăn dịch bệnh bùng phát.

Vì sao sự cố gây thương vong lớn?

Số người thiệt mạng trong thảm họa vỡ đập Machchhu-II được cho là có thể lên tới 25.000 người. Ảnh: India Today

Trong báo cáo chính thức, thảm họa được gọi là “thiên tai”. Song điều tra độc lập sau đó đã vạch trần lỗi kỹ thuật nghiêm trọng.

Theo nghiên cứu của hai nhà sử học Utpal Sandesara và Tom Wooten (ĐH Harvard, Mỹ), đập Machchhu-II rõ ràng đã quá yếu khi khu vực hứng mưa kỷ lục.

Cụ thể, đập Machchhu-II được xây dựng hoàn toàn từ vật liệu tự nhiên: phần lõi giữa là đất sét nén chặt để chống thấm, hai sườn đập được đắp bằng đất và đá rời, chứ không sử dụng bê tông cốt thép như các công trình hiện đại. Kết cấu này giúp tiết kiệm chi phí, nhưng cũng khiến đập dễ bị xói mòn khi nước tràn qua đỉnh. Trong đợt mưa lớn kéo dài, mực nước dâng cao tràn qua phần đỉnh đắp đất, làm lớp vật liệu này nhanh chóng bị rửa trôi, phơi lộ lõi sét bên trong và khiến thân đập sụp xuống.

Ngoài ra, việc tính toán lưu lượng xả lũ của công trình cũng sai lệch nghiêm trọng. Mười ngày mưa liên tiếp đã khiến lượng nước dồn về đập vượt xa khả năng của 18 cửa xả được thiết kế ban đầu, lên tới gấp ba lần dự tính. Khi dòng nước khổng lồ này không thể thoát đi, áp lực dồn vào thân đập tăng vọt – và chỉ trong thời gian ngắn, toàn bộ công trình bị phá vỡ.

Nhà sử học Wooten ví von, “giống một cái bồn tắm bị nghẽn ống xả, trong khi đầu vòi vẫn xả nước vào bồn – cuối cùng nước sẽ tràn ra bên ngoài. Đáng tiếc, trong trường hợp này, bề mặt bồn được làm bằng đất”.

Đáng lưu ý, truyền thông Ấn Độ cho biết chính quyền địa phương trước đó đã nhận được cảnh báo từ cấp cao hơn về lượng mưa kỷ lục có thể gây ra lũ vượt thiết kế tối đa, nhưng những khuyến cáo này đã bị phớt lờ.

Bên cạnh đó, hệ thống truyền thông lúc đó đã gặp sự cố. Theo trang Gujarattilesinfo, Đài phát thanh toàn Ấn Độ đã cảnh báo qua radio, nhưng hệ thống liên lạc đứt đoạn khiến nhiều người ở hạ lưu không kịp biết tin để sơ tán.

----------------------------

Đêm 9/10/1963, cả thung lũng Piave ở đông bắc nước Ý bị xé toang bởi một “quả bom nước” khổng lồ. Khối đá - có diện tích bằng một thị trấn nhỏ - từ sườn núi Monte Toc đổ ập xuống hồ chứa của đập Vajont, khối nước bị ép dữ dội, bắn vọt lên thành cơn “sóng thần trên núi” cao hơn 200 mét. BBC mô tả, túi khí nén bị đẩy đi trước con sóng ấy còn mạnh hơn cả quả bom hạt nhân thả xuống Hiroshima, gây ra thảm họa cho hàng nghìn cư dân dưới hạ lưu. Mời độc giả đón đọc bài kỳ tới đăng tối 8/11 để nhìn lại thảm họa này.