Muốn con lớn lên giỏi giang và thành công, chỉ cần thay đổi 3 điều nhỏ trong cách bố mẹ dạy

Một cậu bé bốn tuổi đang kiên trì xây “lâu đài mơ ước” trong hố cát của mình. Cậu xúc cát, vun lên, chỉnh lại… nhưng mỗi lần vừa dựng được hình hài thì lâu đài lại sụp xuống. Cậu thử lần nữa, rồi thêm nhiều lần nữa, nhưng cát vẫn không chịu “hợp tác”.

Trong khoảnh khắc này, bố mẹ nên làm gì?

Có cần chạy đến, cầm tay chỉ từng bước đặt khối cát? Hay nên mất kiên nhẫn và thúc con: “Thôi, dừng lại, về nhà đi!”

Thực ra, đôi khi điều trẻ cần không phải là hướng dẫn, cũng không phải sự can thiệp. Mà có bố mẹ lặng lẽ đứng gần bên, để khi trẻ ngẩng lên tìm kiếm sự hiện diện, trẻ thấy ánh mắt khích lệ. Và nếu trẻ chạy đến trong sự thất vọng, ôm con để được tựa vào cảm xúc an toàn đó.

Những hành động tưởng chừng bình thường, khi được lặp lại mỗi ngày, sẽ tạo nên một kiểu phát triển não bộ hoàn toàn khác: trẻ học cách tự khám phá, điều chỉnh cảm xúc và thử lại khi gặp khó.

Là bố mẹ, ai cũng mong con thông minh, sáng dạ. Nhưng “bí quyết nuôi dưỡng trí tuệ” thực sự nằm trong những tương tác nhỏ hàng ngày giữa bố mẹ và con.

Và để giúp con phát triển não bộ tốt hơn, các chuyên gia chia sẻ ba bí quyết dựa trên khoa học.

Cảm giác an toàn

Tình yêu vô điều kiện, sự đáp ứng kịp thời và đồng hành bền bỉ là ba điều kiện nền tảng để xây dựng cảm giác an toàn cho trẻ.

Khi tâm trí trẻ bị lấp đầy bởi lo lắng, sợ hãi hay cảm giác bất an, phần lớn “năng lượng xử lý” của não sẽ bị hút vào những xung đột nội tâm. Khi đó, trẻ không còn đủ nguồn lực để tò mò, khám phá hay học hỏi.

Hãy tưởng tượng não bộ giống như một chiếc máy tính. Nếu được trang bị tường lửa mạnh, có thể vận hành nhiều chương trình cùng lúc một cách mượt mà. Nhưng khi bị nhiễm virus, các phần mềm độc hại âm thầm chiếm dụng CPU, khiến hệ thống nóng lên, chậm chạp, thậm chí treo máy.

Cảm giác an toàn chính là tường lửa của não bộ trẻ. Nó cho phép những "ứng dụng" tốt như học tập, sáng tạo và vui chơi chạy trơn tru, đồng thời ngăn chặn những “mã độc” như nỗi sợ, sự cô đơn hay lo âu. Khi tường lửa mạnh, trẻ có đủ năng lượng tâm trí để phát triển toàn diện.

Việc tạo cảm giác an toàn thật ra rất đơn giản. Quan trọng nhất là để trẻ cảm nhận rõ ràng rằng: “Con đang ở đây, con được nhìn thấy và con có giá trị.”

Một vài cách nhỏ nhưng vô cùng hiệu quả:

Khi trẻ sợ hãi, hãy bước lại gần và ôm con. Không cần lời khuyên dài dòng, chính hành động ấy đã nói rằng: “Mẹ ở đây với con. Cảm xúc của con rất đáng được lắng nghe.”

Nếu bố bận việc, hãy giao tiếp rõ ràng: “Bố cần khoảng 15 phút để làm xong việc. Sau đó bố sẽ chơi cùng con”. Lời thông báo nhỏ giúp trẻ không cảm thấy bị bỏ quên.

Mỗi ngày 15 phút kết nối, để trẻ ngồi trong lòng, kể về một khoảnh khắc vui trong ngày, hoặc đơn giản là ôm nhau im lặng. Những phút giây đó chính là những “hạt giống hạnh phúc” nuôi dưỡng cảm xúc và sự tự tin của trẻ.

Sự tò mò

Sự tò mò được xây dựng từ nghiệm mới lạ, môi trường đa dạng, khám phá có hỗ trợ.

Tại sao trẻ em lại có vô số câu hỏi và thích thú mỗi khi được ra ngoài trời?

Bởi vì thế giới bên ngoài tràn ngập những điều “lần đầu tiên”: một con ốc sên bò chậm rãi, chiếc lá có họa tiết lạ, hay con đom đóm phát sáng trong đêm…Tất cả đều là những kích thích hoàn toàn mới đối với não bộ trẻ.

Những trải nghiệm mới lạ này thường kéo theo cảm xúc mạnh mẽ “Dễ thương quá!”, “Sao nó phát sáng nhỉ?”, “Ôi, hơi sợ!”. Chính những cảm xúc này hoạt hóa vòng lặp phần thưởng của não (VTA), giúp trẻ tự nhiên trở nên hứng thú, tập trung và chủ động học hỏi mà không cần ai nhắc nhở.

Vì vậy, nếu muốn con có một bộ não linh hoạt và tò mò, hãy đưa con đến với thiên nhiên và những môi trường phong phú hơn. Thế giới thật là một “kho tài liệu sống” vô hạn, nơi mỗi chi tiết nhỏ đều có thể trở thành mồi lửa cho trí tò mò của trẻ. Khi VTA được kích thích bởi điều mới lạ, các tế bào thần kinh liên tục kết nối, làm bừng sáng toàn bộ hệ thống não bộ.

Tất nhiên, không thể chỉ đưa con đến công viên gần nhà mãi. Trẻ cần những thay đổi môi trường thường xuyên để não tiếp tục mở rộng bản đồ nhận thức: chợ nông sản, bảo tàng khoa học, công viên rừng, sở thú, vườn bách thảo, một phố cổ yên bình hay một khu chợ đêm náo nhiệt… Mỗi nơi là mảnh ghép kiến thức mới.

Khoan dung với lỗi của con

Để khoan dung với lỗi của con, bố mẹ cần buông bỏ đúng lúc, kiên nhẫn đồng hành và động viên.

Nhiều bố mẹ mong con thành công, nhưng lại vô thức “che chắn” để con không bao giờ thất bại. Thế nhưng, không có thành công nào mà không đi qua những lần vấp ngã.

Chính nhờ thất bại, trẻ mới bắt đầu tự hỏi: “Con nên làm gì tiếp theo?” “Liệu có cách nào khác tốt hơn không?” Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản là nền tảng của tư duy linh hoạt, trí tưởng tượng và khả năng lập chiến lược. Trẻ học cách quan sát, phân tích, điều chỉnh và thử lại, cuối cùng tự mình tìm ra đáp án.

Về mặt khoa học thần kinh, mỗi lần trẻ thử sai rồi điều chỉnh chính là lúc các mạch thần kinh được tinh chỉnh và củng cố. Khi “đường mòn xử lý vấn đề” này phát triển đầy đủ, trẻ có khả năng biến khó khăn thành cơ hội, không dễ dàng gục ngã trước thử thách.

Vì vậy, khi con gặp khó khăn, hãy chậm lại trước khi can thiệp. Đừng trách móc khi con làm chưa tốt; hãy khích lệ nỗ lực và sự kiên trì của con. Những câu như: “Lần này con tiến bộ hơn rồi đấy”, hay “Con đã cố thử nhiều cách khác nhau, mẹ rất trân trọng điều đó” sẽ góp phần nuôi dưỡng sự bền bỉ và tinh thần ham thử thách.

Khen ngợi cũng cần đúng cách. Nếu chỉ khen “con thông minh”, trẻ sẽ hiểu rằng thành công đến từ tài năng có sẵn, và từ đó trẻ sẽ sợ thất bại vì không muốn mất đi hình ảnh “giỏi giang” của mình.

Lời khen hiệu quả nhất là nhấn mạnh nỗ lực, chiến lược và sự tiến bộ, ví dụ:

“Con đã thử ba cách khác nhau, sự kiên trì này rất đáng tự hào.”

“Hôm nay con hoàn thành sớm hơn hôm qua 20 phút, có tiến bộ hơn rồi.”

Ba nguyên tắc tưởng như đơn giản: buông bỏ, kiên nhẫn và động viên được xem là “chất dinh dưỡng” nuôi dưỡng tâm hồn, bảo vệ sự tò mò và giúp trẻ lớn lên thành một con người tự tin, quyết đoán và bền bỉ.