Trẻ bị bạn bắt nạt nên đánh lại hay bỏ chạy? Chuyên gia nói đây mới là cách xử lý toàn vẹn

Bắt nạt là một hiện tượng phổ biến trong môi trường học đường và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với tâm lý và hành vi của trẻ  Việc hiểu rõ về vấn đề này là rất cần thiết để giúp trẻ vượt qua khó khăn và phát triển một cách khỏe mạnh.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc trẻ bị bắt nạt. Một trong những nguyên nhân chính là sự thiếu hiểu biết và đồng cảm. Trẻ có thể bắt nạt người khác để khẳng định bản thân hoặc do áp lực từ bạn bè.

Ảnh minh họa.

Ngoài ra, môi trường gia đình cũng đóng vai trò quan trọng, trẻ sống trong gia đình có xung đột hoặc thiếu sự quan tâm có thể dễ dàng trở thành nạn nhân hoặc thủ phạm của bắt nạt.

Trẻ bị bắt nạt thường cảm thấy cô đơn, lo lắng và tự ti, gặp khó khăn trong việc xây dựng mối quan hệ xã hội, ảnh hưởng đến kết quả học tập, dễ dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm và lo âu. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể cảm thấy tuyệt vọng và gặp nguy hiểm.

Vì vậy, bố mẹ cần chú ý đến những dấu hiệu cho thấy trẻ có thể bị bắt nạt. Ví dụ, trẻ thay đổi trong hành vi, trở nên khép mình, mất hứng thú với các hoạt động trước đây, hoặc có những vết thương không giải thích được. Khi phát hiện trẻ bị bắt nạt, bố mẹ nên can thiệp kịp thờ.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui.

Vì sao nhiều trẻ có xu hướng im lặng, chịu đựng không muốn nói với người lớn khi bị bắt nạt

Về vấn đề này thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Đầu tiên, đa phần trẻ nghĩ rằng mình ''thấp cổ bé họng'', không có địa vị quyền thế gì nên tiếng nói không có tác dụng, khi bị oan ức thì có kêu ca cũng vô ích. 

Thứ hai, trẻ có xu hướng nghĩ rằng tiếng nói của mình không quan trọng, vì học hỏi từ gia đình (Ví dụ, bố thường xuyên chỉ trích mẹ, trong khi người mẹ im lặng chịu đựng).

Thứ ba, trẻ không được dạy cách phản kháng đúng (Ví dụ, bố mẹ đánh mắng khi trẻ khóc, càng khóc thì đòn roi càng mạnh hơn). Vì vậy, trẻ vô thức học cách im lặng khi bị bắt nạt hay trong một số tình huống xung đột. Đặc biệt, theo nền văn hóa Việt, cái tôi cá nhân của trẻ ít được quan tâm.

Trường hợp trẻ bị bạn bắt nạt (cụ thể là bị đánh) nên bỏ chạy hay đánh lại?

Về trường hợp này, trước đây đã có nhiều ý kiến tranh cãi, có người cho rằng tốt nhất trẻ nên tìm cách rời đi để đảm bảo an toàn, trong khi số khác nghĩ trẻ nên phản kháng, đánh lại để không bị bắt nạt lần tới.

Tuy nhiên, việc bỏ chạy hay đánh lại cũng cần tùy thuộc vào trường hợp cụ thể. Vì vây, không phải ở trong hoàn cảnh nào cũng hiệu quả. Do đó, điều an toàn hơn là bố mẹ dạy trẻ cách tự bảo vệ mình.

Ví dụ, khi trẻ bị bắt nạt công khai trong lớp học, trẻ có thể nhận được sự bảo vệ từ người lớn, giáo viên, nhân viên nhà trường kịp thời. Nhưng nếu sự việc xảy ra ở nơi hẻo lánh, ít người... sẽ khó khăn để trẻ cầu cứu sự giúp đỡ, vì vậy nếu trẻ bỏ chạy trong trường hợp này cũng khó giải quyết vấn đề triệt để.

Do đó, dạy trẻ cách tự bảo vệ chính mình là rất quan trọng. Ví dụ, bắt đầu từ việc thể hiện thái độ ''Tôi không dễ bị bắt nạt'', hay thể hiện chính kiến, uy nghim của bản thân. 

Cách nào để bố mẹ có thể trò chuyện mở lòng với trẻ về cách phản ứng an toàn khi bị bắt nạt?

Bố mẹ cần đảm bảo môi trường và không khí thoải mái, an toàn cho trẻ. Một không gian như vậy giúp trẻ cảm thấy yên tâm, khuyến khích bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc.

Trẻ cần hiểu rõ mục đích cuộc trò chuyện là giúp trẻ phát triển, giải quyết những vấn đề mà chúng đang gặp phải. Khi trẻ nhận thấy rằng bố mẹ luôn sẵn sàng lắng nghe và chia sẻ.

Ví dụ, bố mẹ chọn thời điểm yên tĩnh, khi cả hai có thể trò chuyện mà không bị phân tâm. Bố mẹ có thể hỏi trẻ cảm thấy như thế nào khi nghe về vấn đề bắt nạt hoặc nếu trẻ đã từng trải qua điều này. Lắng nghe mà không ngắt lời, sẽ giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng và muốn chia sẻ nhiều hơn.

Đứa trẻ cần rèn luyện những kỹ năng nào để phòng việc bị bạn bắt nạt?

Hiện nay, môi trường giáo dục mới đã đưa vào giảng dạy các kỹ năng mềm cùng với những khóa học nâng cao thể lực.

Ví dụ, trẻ có thể học võ (cần cho trẻ biết rằng học võ để bảo vệ bản thân trong trường hợp bắt nạt, nâng cao sức khỏe)

Ngoài ra, việc giáo dục trẻ kỹ năng nhận biết và tránh rơi vào tình huống nguy hiểm là rất quan trọng. Trẻ cần được nhắc nhở về những mối nguy hiểm như không đi theo người lạ, không đến nơi vắng vẻ một mình, hay không gây sự với các anh chị khóa trên. 

Tùy vào đối tượng, vùng miền, và loại hình trường học (trường công, trường quốc tế), trẻ đều cần học các kỹ năng bảo vệ bản thân. Mỗi môi trường giáo dục có thể cung cấp những chương trình và phương pháp khác nhau, nhưng mục tiêu chung vẫn là trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình.