Sứ mệnh bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống của văn học

Tọa đàm “Vai trò của văn học trong quá trình bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống” diễn ra chiều 11/8 tại trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam (Số 9, Nguyễn Đình Chiểu, Hà Nội). Ảnh: Huyền Thương

Phát biểu tại tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho biết, tọa đàm nhằm thảo luận về sứ mệnh của văn học trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa của một dân tộc.

“Dân tộc Việt Nam có thể chiến thắng những kẻ ngoại xâm được cho là hùng mạnh nhất thế giới và sức mạnh giúp cho người Việt Nam không bao giờ khuất phục đó chính là văn hóa. Trên thế giới, đã có những quốc gia xác định cho mình một ‘lãnh thổ văn hóa’, khi xác lập được lãnh thổ văn hóa thì nghĩa là đã xác lập được các lãnh thổ chủ quyền khác”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nhấn mạnh.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam phát biểu khai mạc tọa đàm. Ảnh: Huyền Thương

Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cũng cho rằng, có một “lãnh thổ văn hóa” trong văn chương. Với sứ mệnh cao cả của mình, văn chương đã níu con người ta với ký ức và đó chính là các giá trị văn hóa. Tuy lãnh thổ ấy không được vẽ trên bản đồ với những đường biên giới nhưng lãnh thổ ấy được kiến tạo trong ký ức, trái tim và trí tuệ của nhân dân. Chính vì vậy, cần nhìn nhận và xác định rõ ràng “lãnh thổ văn hóa” của dân tộc và gìn giữ, bảo vệ, làm giàu có lãnh thổ ấy, bởi nếu mất nó, chúng ta sẽ mất đi điều sâu thẳm nhất khiến mình là chính mình.

Tiếp nối những gợi mở của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, nhà văn Hoàng Quốc Hải đã kể những câu chuyện giàu ý nghĩa trong lịch sử dân tộc về việc gìn giữ, bảo vệ và tôn trọng văn hóa truyền thống. Ông nhấn mạnh, nhờ có nền văn hóa truyền thống lâu đời mà dân tộc Việt Nam, trong suốt mấy nghìn năm vẫn đứng vững trước mọi thử thách và tồn tại một cách đàng hoàng.

Các nhà văn chia sẻ tại tọa đàm. Ảnh: Huyền Thương

“Văn hóa là gì? Văn hóa là những cái thiết thân trong đời sống của chúng ta, nó do còn người làm ra chứ nó không từ trên trời rơi xuống, nó không đóng gói từ cơ quan cấp trên gửi về cấp dưới. Nó là sản phẩm của chính con người. Văn hóa là ăn, mặc, ở, giao tiếp và tất cả những gì thuộc về sinh hoạt của con người.

Các dân tộc cần giữ gìn lấy bản sắc văn hóa của chính mình. Giá trị văn hóa truyền thống nó to lớn lắm, đến nỗi sinh mệnh quốc gia gắn liền với nó, nếu mất nó chúng ta cũng không còn”, nhà văn Hoàng Quốc Hải bày tỏ.

Nhấn mạnh việc giữ gìn giá trị văn hóa truyền thống trong văn chương, nhà văn Hoàng Quốc Hải mong muốn các nhà văn luôn luôn ý thức được vấn đề văn hóa trong mỗi tác phẩm của mình. Bởi theo ông, nếu nhà văn rời xa, thậm chí lìa bỏ các giá trị văn hóa truyền thống, chúng ta sẽ đánh mất gốc rễ và không còn nguồn mạch nào để viết.

Tọa đàm góp phần khẳng định sứ mệnh của văn học trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa của một dân tộc. Ảnh: Huyền Thương

Nhà văn Nguyễn Quang Hưng cũng cho rằng, văn học không thể tách rời văn hóa mà văn học phải sử dụng ngôn ngữ - thành tố quan trọng của văn hóa. Bên cạnh yếu tố ngôn ngữ, thì tri thức, vốn sống, kinh nghiệm, phong tục, nếp sống… cũng đã đi vào tâm thức của các thế hệ nhà văn, trở thành chất liệu để làm nên tác phẩm. Vậy nên, ngay cả trong những tác phẩm không có mục tiêu trực tiếp nói về văn hóa, thì chất văn hóa vẫn tiềm ẩn sâu sắc bên trong đó.

Nhấn mạnh vai trò của văn học như một chiếc cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, nhà văn Thùy Dương cho rằng, mỗi nhà văn, nhà thơ đều mang trên vai trách nhiệm chuyển tải những giá trị văn hóa tinh túy nhất của dân tộc tới các thế hệ mai sau thông qua tác phẩm của mình. Các tác phẩm văn học, dù là thơ, truyện hay tiểu thuyết, đều cần bắt nguồn từ cội rễ văn hóa, để khi đến tay bạn đọc hôm nay và mai sau, vẫn còn nguyên hơi thở của truyền thống và sức sống của thời đại.

Các ý kiến chia sẻ tại tọa đàm đã góp phần khẳng định vai trò quan trọng và không thể thiếu của văn học trong quá trình bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống. Đồng thời bày tỏ mong muốn, mỗi nhà văn trước khi cầm bút, cần soi lại mình trong tấm gương văn hóa dân tộc – nơi lưu giữ tiếng nói tổ tiên, phong tục, lối sống và tâm hồn người Việt. Các nhà văn, nhà thơ cũng cho rằng, với sức lan tỏa vượt qua mọi biên giới, văn học còn là nhịp cầu đưa hình ảnh, tâm hồn và bản sắc Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, vai trò ấy càng trở nên quan trọng và cấp thiết, đòi hỏi thế hệ các nhà văn Việt Nam phải tiếp tục sáng tạo với ý thức trách nhiệm cao, để văn học vừa giữ được hồn cốt dân tộc, vừa vững vàng hội nhập với thế giới.

Huyền Thương

Góp thêm cách nhìn về một nửa thế kỷ văn học (30/4/1975 - 30/4/2025)

Trong 50 năm qua, văn học ta đã làm được hai việc. Một là trả nợ quá khứ, hai là nhập cuộc đổi mới. Sau đây là lời...