Trẻ tuổi mới lớn dễ xúc động, bố mẹ giận đến mấy tuyệt đối không nên nói 4 câu này

Khoa học thần kinh cho thấy vỏ não trước trán (chịu trách nhiệm về tư duy lý trí) của trẻ dậy thì vẫn chưa phát triển đầy đủ và không hoàn thiện cho đến năm 25 tuổi, trong khi hạch hạnh nhân chịu trách nhiệm về cảm xúc hoạt động gấp đôi so với người lớn.

Sự thay đổi nồng độ dopamine khiến trẻ có xu hướng tìm kiếm những kích thích mới, trong khi dao động nồng độ hormone sinh dục ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định về mặt cảm xúc.

Khi trẻ bộc phát cảm xúc, vỏ não trước trán chịu trách nhiệm giao tiếp lý trí sẽ tạm thời "ngừng hoạt động" và việc thuyết giảng vào lúc này sẽ chỉ được hiểu là một "cuộc tấn công".

Vì vậy, bằng cách hiểu những nền tảng sinh lý này, bố mẹ có thể tránh được những rắc rối trong giao tiếp. Vì vậy, đối với trẻ tuổi dậy thì có tính cách nhạy cảm, bố mẹ nên hạn chế nói một số câu. 

"Con lúc nào cũng ngốc thế!" (Lời buộc tội khi nhắc lại chuyện cũ)

Khi bố mẹ nói "Lần trước con cũng làm điều ngốc như vậy" hay "Từ nhỏ con đã không biết vâng lời", trẻ sẽ cảm thấy bố mẹ thiếu thấu hiểu.

Việc khơi lại những vấn đề cũ sẽ kích hoạt các trung tâm điều khiển cơn đau của não, gây ra cơn đau tương tự như chấn thương thực thể.

Tín hiệu mà trẻ nhận được là: Con không bao giờ có thể thay đổi được quan điểm của bố mẹ về con.

Chuyên gia gợi ý thay thế: Tập trung vào các sự kiện hiện tại cụ thể.

"Mẹ thấy lần này con chưa làm xong bài tập toán (nêu một sự thật). Mẹ lo điều này sẽ ảnh hưởng đến tiến độ học tập (nêu cảm xúc). Chúng ta có thể cân nhắc điều chỉnh lịch học được không? (cùng nhau giải quyết)"

"Xem bạn A kìa, làm gì cũng giỏi hơn con" (Kích thích so sánh)

"Nhìn xem bạn A nhà xóm kia khôn ngoan thế nào kìa" Lời so sánh vô tình làm giảm sự tự tin, kích thích tính ghen tị bên trong trẻ

Thuyết so sánh xã hội trong tâm lý học chỉ ra rằng việc so sánh theo chiều ngang thường xuyên có thể làm giảm nghiêm trọng mức độ tự trọng. Trẻ dễ rơi vào trạng thái tự chối bỏ hoặc phát triển tâm lý "bình vỡ", sử dụng sức kháng cự mạnh mẽ hơn để duy trì phẩm giá của mình.

Chuyên gia gợi ý thay thế: Tìm kiếm điểm sáng độc đáo

"Mẹ thấy tuần này con đã chủ động dọn dẹp bàn làm việc 3 lần (thực tế cụ thể). Khả năng tự quản lý của con rất đáng khen (khẳng định chất lượng). Con có muốn trở thành chuyên gia chăm sóc cho gia đình mình không? (giao nhiệm vụ giá trị)"

"Con còn nhỏ, phải nghe lời bố mẹ" (Mệnh lệnh)

"Tắt điện thoại ngay lập tức!" "Con phải về nhà trước 9 giờ!" - những mệnh lệnh kiểu này sẽ ngay lập tức kích hoạt bản năng "tự kháng cự" của trẻ.

Trẻ tuổi dậy thì nhạy cảm với sự kiểm soát và bộ lọc mối quan hệ quyền lực xuất hiện trong não sẽ tự động chặn mọi chỉ dẫn được xem là "kiểm soát". Vì vậy, khi bố mẹ càng bị ép buộc, trẻ càng muốn làm điều ngược lại.

Chuyên gia gợi ý thay thế: Cung cấp các tùy chọn hạn chế.

"Về việc đi chơi vào cuối tuần, con muốn về nhà lúc 9:00 hay 9:30? (Chọn thời gian)"

"Con nghĩ sửa dụng điện thoại di động 1 giờ hay 1,5 giờ là lý hơn ? (Tự quyết định)"

"Có gì đáng khóc chứ?" (Phủ nhận cảm xúc)

Khi trẻ khóc vì món đồ yêu thích bị mất hay một điều ngẫu nhiên nào đó không như ý muốn xảy ra, việc nói rằng "Chỉ là chuyện nhỏ thôi" giống như phủ nhận toàn bộ thế giới cảm xúc của trẻ.

Theo một nghiên cứu, cảm xúc của trẻ dậy thì mạnh mẽ gấp ba lần so với người lớn. Những điều có vẻ là vấn đề nhỏ đối với người lớn nhưng sẽ thảm họa đối với trẻ .

Khi cảm xúc bị phủ nhận, trẻ có xu hướng khép kín hoặc dùng những biện pháp mạnh hơn để chứng minh rằng "vấn đề này thực sự nghiêm trọng.

Chuyên gia gợi ý thay thế: Trở thành người phiên dịch tâm trạng.

"Có vẻ như điều này thực sự làm con khó chịu (xác nhận cảm xúc). Con có muốn chia sẻ cảm xúc của mình không? (Dạy trẻ biểu lộ cảm xúc)".

"Mẹ đã từng bị suy sụp khi còn trẻ (sự đồng cảm). Con cần một cái ôm không? (sự hỗ trợ về mặt tinh thần)"

Trẻ ở tuổi dậy thì cần trải qua một quá trình thay đổi nhanh chóng để trưởng thành, về mặt thể chất, tinh thần và cảm xúc. Trong giai đoạn nhạy cảm này, điều quan trọng là bố mẹ dạy trẻ cách thể hiện cảm xúc, điều chỉnh hành vi, học hỏi từ sai lầm và sửa chữa bản thân. 

Theo nhà tâm lý học Josh Sipe, "Mỗi đứa trẻ chỉ cách thành công một bước chân: Một người lớn biết quan tâm." Điều này nhấn mạnh rằng sự hỗ trợ và quan tâm từ bố mẹ có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong hành trình phát triển của trẻ. Hãy dành thời gian để lắng nghe trẻ, thấu hiểu những lo lắng và mong muốn, để từ đó, dẫn dắt trẻ vượt qua những thử thách một cách nhẹ nhàng.

Bởi vì sự giáo dục thực sự diễn ra trong cái ôm sau khi cảm xúc đã lắng xuống. Đó là khoảnh khắc mà trẻ cảm nhận được sự an toàn và yêu thương, bố mẹ là người hướng dẫn, chỗ dựa vững chắc cho trẻ.