Làn sóng sa thải lan rộng: Vì sao hàng loạt tập đoàn lớn đang cắt giảm nhân sự?

Điều gì đang khiến thị trường lao động Mỹ trở nên căng thẳng?

Trong nhiều tháng qua, các doanh nghiệp rơi vào trạng thái “không tuyển – nhưng vẫn sa thải”, một vòng kìm kẹp kép khiến thị trường việc làm trở nên ngột ngạt. Nhiều công ty hạn chế tuyển dụng mới, chỉ mở một số vị trí thiết yếu, thậm chí tạm dừng toàn bộ. Song song, các đợt cắt giảm nhân sự tiếp tục gia tăng, làm tăng lo lắng của người lao động ở mọi ngành nghề.

Một phần áp lực đến từ chi phí vận hành leo thang sau loạt thuế quan mới dưới thời Tổng thống Donald Trump và sự thay đổi hành vi tiêu dùng. Không ít doanh nghiệp cho biết họ phải tái cơ cấu sâu rộng hoặc chuyển ngân sách sang phát triển công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI).

Khu vực công cũng ngập trong bất ổn: ngay khi Tổng thống Trump trở lại Nhà Trắng đầu năm nay, hàng nghìn nhân viên liên bang bị cắt giảm. Đợt đóng cửa chính phủ kéo dài 43 ngày khiến hàng loạt lao động không có lương và làm gián đoạn các báo cáo kinh tế quan trọng, khiến đánh giá thị trường lao động bị “mù thông tin” tạm thời.

Những tập đoàn nào đang tiến hành sa thải quy mô lớn nhất gần đây?

Danh sách doanh nghiệp cắt giảm nhân sự ngày một dài, trải khắp nhiều lĩnh vực:

HP: dự kiến sa thải 4.000–6.000 người từ nay đến năm tài khóa 2028 để tinh gọn vận hành và ứng dụng AI.

Verizon: loại bỏ hơn 13.000 việc làm nhằm “tái định hướng” công ty.

General Motors: cắt 1.700 vị trí tại các nhà máy ở Michigan và Ohio do nhu cầu xe điện giảm tốc.

Paramount: sau thương vụ sáp nhập 8 tỷ USD, công ty sa thải khoảng 2.000 người; một phần đến từ bán tài sản ở Chile và Argentina.

Amazon: cắt khoảng 14.000 vị trí khối văn phòng để dồn nguồn lực cho AI.

UPS: công bố 48.000 việc làm bị loại bỏ trong nỗ lực tái cấu trúc.

Target: giảm 1.800 vị trí văn phòng.

Nestlé: dự kiến cắt 16.000 việc làm toàn cầu trong hai năm tới.

Lufthansa: tinh giản 4.000 nhân sự đến năm 2030 thông qua tự động hóa và số hóa.

Novo Nordisk: cắt 9.000 việc làm (11% lực lượng lao động).

ConocoPhillips: dự định giảm tới 1/4 nhân sự, tương đương hơn 3.000 người.

Intel: giảm sâu nhân sự từ 99.500 xuống còn 75.000, thông qua sa thải và tinh giản.

Microsoft: hai đợt sa thải liên tiếp, tổng cộng 15.000 người.

Procter & Gamble: kế hoạch cắt 7.000 việc làm trong 2 năm.

Sự đồng loạt của các tập đoàn cho thấy một xu hướng rõ ràng: thu hẹp nhân sự để dịch chuyển nguồn lực sang công nghệ và AI.

Vì sao cắt giảm nhân sự lại diễn ra đồng loạt trên diện rộng như vậy?

Bên cạnh chi phí tăng và thuế quan mới, làn sóng AI đang trở thành nguyên nhân lớn nhất. Nhiều doanh nghiệp kỳ vọng tự động hóa sẽ giúp tiết kiệm hàng tỷ USD trong những năm tới và quá trình đó bắt đầu từ việc cắt giảm lực lượng lao động hiện hữu.

Ngoài ra, nhu cầu tiêu dùng thay đổi sau đại dịch khiến một số ngành như bán lẻ, vận tải hay giải trí phải điều chỉnh mạnh. Trong ngành ô tô, tốc độ tăng trưởng của xe điện chậm lại khiến các hãng như GM phải thắt chặt.

Ở lĩnh vực giải trí và truyền thông, áp lực cạnh tranh và doanh thu giảm buộc các công ty như Paramount hay Amazon cắt giảm nhân sự để xoay chuyển chiến lược. Tại những công ty đa quốc gia như Nestlé hay P&G, chi phí hàng hóa tăng và môi trường thuế quan mới khiến kế hoạch cắt giảm trở thành bước đi buộc phải thực hiện để duy trì biên lợi nhuận.

Báo cáo việc làm bị trễ thời hạn do đóng cửa chính phủ, nhưng dữ liệu mới của Bộ Lao động Mỹ cho thấy tháng 9 có thêm 119.000 việc làm bất ngờ cao hơn dự báo. Tuy vậy, tỷ lệ thất nghiệp lại tăng lên 4,4%, và các số liệu được điều chỉnh cho thấy nền kinh tế thực chất mất 4.000 việc làm trong tháng 8.

Việc thiếu dữ liệu tháng 10 khiến bức tranh thị trường lao động bị che mờ, trong khi tâm lý người lao động bị tổn thương bởi sa thải liên tục và sự bất định trong khu vực công.

Xu hướng sa thải hiện nay sẽ kéo dài bao lâu?

Nhiều chuyên gia cho rằng xu hướng này sẽ tiếp tục ít nhất đến năm sau, đặc biệt khi các công ty đang “tái cấu trúc cho kỷ nguyên AI”. Khoảng trống thông tin do chính phủ tạm ngưng hoạt động, cộng với sự thận trọng của doanh nghiệp trước các chính sách mới, khiến thị trường việc làm khó có dấu hiệu khởi sắc trong ngắn hạn.

Trong dài hạn, tốc độ triển khai AI và tự động hóa tại doanh nghiệp sẽ là yếu tố then chốt quyết định hình thái lực lượng lao động và các ngành lao động văn phòng, hành chính, hỗ trợ kỹ thuật sẽ chịu nhiều ảnh hưởng nhất.