Vay ngân hàng rồi qua đời, khoản nợ có được ngân hàng xóa bỏ?

Khoản nợ không tự động được xóa bỏ

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, cụ thể là Bộ luật Dân sự 2015, khoản vay ngân hàng là nghĩa vụ tài chính của người vay và nghĩa vụ này không tự động chấm dứt khi người vay qua đời. Điều 615 của Bộ luật Dân sự nêu rõ: Khi một cá nhân qua đời, các nghĩa vụ tài sản của họ sẽ được chuyển giao cho người thừa kế, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác hoặc các bên có thỏa thuận khác.

Khoản nợ ngân hàng không tự động được xóa bỏ. Ảnh minh họa

Điều này có nghĩa là nếu người vay qua đời, khoản nợ sẽ được xử lý dựa trên tài sản thừa kế hoặc các điều khoản trong hợp đồng vay. Ngân hàng có quyền yêu cầu người thừa kế hoặc người quản lý di sản thanh toán khoản vay, trong phạm vi giá trị tài sản được thừa kế.

Các trường hợp cụ thể

1. Có tài sản thừa kế

Nếu người vay để lại tài sản (nhà cửa, đất đai, tiền tiết kiệm...), ngân hàng có thể yêu cầu thanh toán khoản nợ từ tài sản này. Theo Điều 615 và Điều 635 Bộ luật Dân sự, người thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi tài sản được nhận. 

Ví dụ: Một người vay 500 triệu đồng từ ngân hàng và qua đời, để lại căn nhà trị giá 2 tỷ đồng. Người thừa kế (con cái, vợ/chồng) sẽ phải dùng tài sản thừa kế để thanh toán khoản nợ 500 triệu đồng trước khi nhận phần tài sản còn lại.

Nếu tài sản thừa kế không đủ để trả nợ, ngân hàng có thể chịu thiệt phần còn lại, trừ khi có thỏa thuận khác.

2. Không có tài sản thừa kế

Trong trường hợp người vay không để lại tài sản hoặc tài sản không đủ để thanh toán, khoản nợ có thể được coi là không thể thu hồi. Khi đó, ngân hàng thường sẽ xử lý như khoản nợ xấu và có thể xóa sổ khoản vay sau một thời gian, theo quy định nội bộ và Luật Các tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là ngân hàng tự động xóa nợ ngay lập tức, mà phải qua quy trình thẩm định và phê duyệt.

3. Có bảo hiểm khoản vay

Nhiều ngân hàng yêu cầu người vay mua bảo hiểm khoản vay (credit life insurance) khi ký hợp đồng, đặc biệt với các khoản vay lớn như vay mua nhà, mua ô tô. Nếu người vay qua đời, công ty bảo hiểm sẽ chi trả toàn bộ hoặc một phần khoản nợ còn lại, tùy thuộc vào điều khoản hợp đồng bảo hiểm. Trong trường hợp này, khoản nợ có thể được xóa bỏ mà không ảnh hưởng đến người thừa kế.

Ví dụ: Anh A vay 1 tỷ đồng để mua nhà, có mua bảo hiểm khoản vay. Khi anh qua đời, công ty bảo hiểm thanh toán 1 tỷ đồng cho ngân hàng và khoản nợ được xóa.

4. Hợp đồng vay có đồng vay hoặc bảo lãnh

Nếu khoản vay có người đồng vay hoặc người bảo lãnh, họ sẽ chịu trách nhiệm thanh toán khoản nợ khi người vay chính qua đời.

Ví dụ: Vợ chồng cùng vay ngân hàng 300 triệu đồng, khi một người qua đời, người còn lại phải tiếp tục trả nợ.

Nếu có người bảo lãnh, ngân hàng có thể yêu cầu người bảo lãnh thanh toán thay.

Ngân hàng có quyền xóa nợ không?

Trong một số trường hợp đặc biệt, ngân hàng có thể quyết định xóa nợ như một biện pháp xử lý nợ xấu nhưng điều này hiếm khi xảy ra và không phải là nghĩa vụ pháp lý.

Quyết định xóa nợ thường dựa trên:

Tình hình tài chính: Nếu không còn khả năng thu hồi (không có tài sản thừa kế, không có người bảo lãnh).

Chính sách nội bộ: Một số ngân hàng có thể xóa nợ để làm sạch bảng cân đối kế toán.

Tính nhân văn: Trong một số trường hợp hiếm hoi, ngân hàng có thể xem xét xóa nợ vì lý do nhân đạo, nhưng cần được hội đồng quản trị phê duyệt.

Tuy nhiên, người thừa kế hoặc gia đình không nên kỳ vọng ngân hàng sẽ tự động xóa nợ vì đây không phải thông lệ phổ biến.

Làm gì khi người vay qua đời?

Nếu người thân vay ngân hàng qua đời, gia đình cần:

Kiểm tra hợp đồng vay: Xem có bảo hiểm khoản vay, người đồng vay hoặc người bảo lãnh hay không.

Thông báo cho ngân hàng: Cung cấp giấy chứng tử và các giấy tờ liên quan để ngân hàng cập nhật tình trạng khoản vay.

Tham khảo luật sư: Nếu có tranh chấp về tài sản thừa kế hoặc nghĩa vụ trả nợ, luật sư sẽ giúp làm rõ trách nhiệm pháp lý.

Đàm phán với ngân hàng: Trong một số trường hợp, ngân hàng có thể cơ cấu lại nợ hoặc gia hạn thời gian trả nợ nếu gia đình gặp khó khăn.

Khi một người vay ngân hàng qua đời, khoản nợ không tự động được xóa bỏ mà sẽ được xử lý dựa trên tài sản thừa kế, bảo hiểm khoản vay hoặc trách nhiệm của người đồng vay/bảo lãnh. Trong một số trường hợp hiếm hoi, ngân hàng có thể xóa nợ, nhưng đây không phải nghĩa vụ bắt buộc. Vì vậy, gia đình cần nắm rõ hợp đồng vay và các quy định pháp luật để xử lý đúng cách, tránh phát sinh tranh chấp hoặc gánh nặng tài chính.