Họa sĩ Trần Duy với tranh lụa

Năm 1939 - 1940, Trần Duy đời thứ 9 thi đỗ tú tài, gia đình mong muốn ông học chữ Nho để ra làm quan. Khi ấy, ông đã bỏ ra Hà Nội, chưa biết mình sẽ học trường nào. Số phận sắp đặt, ông gặp lại hai người bạn là anh Mai Văn Nam và anh Võ Lăng đều đang theo học trường Mỹ thuật Đông Dương, cuối cùng duyên số đã đưa ông đến quyết định theo đuổi con đường nghệ thuật. Ông đã chính thức thi đỗ và theo học khóa 17 Trường Mỹ Thuật Đông Dương năm 1943 - 1945.

Họa sĩ Trần Duy

Trong thời gian ông tham gia cách mạng với tư cách thư ký tòa soạn báo, ông vẽ tranh trào phúng, sáng tác truyện ngắn và viết nghị luận chính trị. Tác phẩm của ông để lại đa dạng thể loại từ truyện ngắn, tiểu luận, bút ký, tranh sơn dầu... nhưng nhiều hơn cả vẫn là tranh lụa. Ông đã sáng tác hàng ngàn bức tranh lụa. Ông cũng là tác giả cuốn Cảm nhận nghệ thuật (Nhà xuất bản Mỹ thuật - 2001). 

Trần Duy sinh được 4 người con trai, 2 người con gái với vợ Lê Bạch Tuyết - người ông cảm mến khi đang thi hành nhiệm vụ cho mặt trận Việt Minh - trong đó có ông Trần Quang Trung là tổ đời thứ 10. Sau những năm 1975 đất nước giải phóng, dân vào chiếm hết đất trong phủ, Phủ Chúa không còn lại gì, một dòng họ 10 đời đi từ con vua, cháu chúa, sau cũng lụi tàn không còn gì ngoài những mảnh giấy kỷ niệm.

Trần Duy là một trong những người đi đầu trong mặt trận Việt Minh, thế nhưng mãi sau này mới nghe ông kể lại về ngày cách mạng lúc ấy, ông tham gia mặt trận khi không có chút ý thức gì về cách mạng là gì hay Phát xít là gì, tất cả suy nghĩ khi ấy của thanh niên trẻ là làm việc gì đó có ích.

Một lần, ông được anh Lê Hữu Kiều - một tráng sinh trong hướng đạo, dắt lên đồn điền Hiệp Hòa ở Bắc Giang, tại đây ông mới thấy tất thảy sinh viên nơi đây đều ở trong Việt Minh. Sau ông nhận lời mời gia nhập từ anh Lê Hữu Kiều và bắt đầu hoạt động trong mặt trận Việt Minh từ truyền đơn truyền báo về Hà Nội cùng với bà Lê Bạch Tuyết - người vợ hiện tại của ông. Lúc ấy, ông mới 23 tuổi, Lê Bạch Tuyết 15 tuổi cứ như vậy hoạt động hết mình dù không biết mức độ nguy hiểm của những nhiệm vụ ấy.

Chủ đề trong tranh Trần Duy là phong cảnh hiện thực, tuy đa dạng nhưng tranh ông thường tập trung vào những nơi ông yêu thích và gắn bó, ví như Tràng An, Ninh Bình, Tam Cốc - Bích Động hay những con phố Hà Nội như đường Yên Phụ, như làng Thúy Lĩnh - Thanh Trì - 1 trong những nơi họa sĩ từng sống. Tranh của họa sĩ thường tả cảnh mùa đông, đó là cách ông khắc họa nội tâm cảm xúc cô đơn, nỗi buồn của bản thân.

Tác phẩm Tháp Rùa cuối thu (1987) - Chất liệu lụa, kích thước 43,3x32,5cm, đã đấu giá 4200 eur tại nhà Bonhams năm 2023, họa sĩ Trần Duy.

Bức tranh Tháp Rùa cuối thu được tư nhân châu Âu mua trực tiếp từ họa sĩ năm 1987 tại Hà Nội. Cuối những năm 1960.

Trần Duy chuyển sang vẽ phong cảnh trên lụa, ông thích vẽ cây cối, chùa chiền cổ kính, nhà cửa ngày xưa. Tranh của ông nhẹ nhàng, trang nhã, mang một gam màu nhạt đặc trưng, rất nhạt nhưng hài hòa và cảm xúc, nét vẽ trong tranh bao phủ bởi hệ thống nét mỏng, đậm đầy tinh tế.

Tranh lụa chiếm phần đa trong các sáng tác của Trần Duy. Ông mang một sắc thái riêng và là tổng hòa cân bằng của vẽ lụa truyền thống, có ảnh hưởng của tranh lụa lối Tàu, thời kỳ thuỷ mặc. Tranh lụa của ông mang đến cho người xem một sự thu hút rất nhẹ nhàng và sâu lắng. Thoạt nhìn thì rất mơ hồ, càng nhìn kỹ càng thấy những kỹ thuật đầy tinh tế mà ông đã đem vào những bức tranh với phong cách nhẹ nhàng, khiêm tốn, lịch lãm, thanh tao.

Tác phẩm Chùa Trầm tỉnh Hà Tây, chất liệu lụa (1984) kích thước 34x43cm, đã đấu giá 4200 eur tại nhà đấu giá Lynda Trouve năm 2021, họa sĩ Trần Duy.

Tác phẩm về ngôi Chùa Trầm được miêu tả với một cảnh vật đầy huyền bí và thanh tao. Cảnh vật thiên nhiên được vẽ rất đẹp, với những tán cây lớn bao phủ, tạo nên không gian mát mẻ và dịu nhẹ. Những chiếc lá xanh tươi lấp lánh được vẽ rất tinh tế, tạo nên một không gian thơ mộng, tự nhiên và thanh thoát. Những cô gái mặc áo dài trên bức tranh được vẽ rất tinh tế, với những đường nét mảnh mai, thanh thoát và tươi sáng. Họ đi lên ngôi chùa trầm với tư thế trang nghiêm, tạo nên một bức tranh vừa thanh tao, vừa trang nghiêm và đặc biệt là vô cùng dịu dàng.

Tác phẩm chùa Hồ Gươm nhỏ (1985), tranh mực và màu trên lụa, kích thước 32x43cm, đã đấu giá 5000 eur tại nhà đấu giá Lynda Trouve năm 2021, họa sĩ Trần Duy.

Tác phẩm tranh lụa Hồ Gươm của hoạ sĩ Trần Duy là một tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn của ông, đem lại cho người xem cảm giác rất sống động về một trong những điểm đến nổi tiếng của Hà Nội. Miêu tả Hồ Gươm trong một góc nhìn rộng lớn, với những tán cây lớn, những bông hoa đua nở. Màu xanh lá cây được sử dụng rất linh hoạt trong bức tranh, tạo nên một không gian rộng lớn và thanh tao. Những đường nét mảnh mai và tinh tế cùng với kỹ thuật vẽ lụa nhẹ nhàng đã tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo.

Tác phẩm này truyền tải những giá trị lịch sử và văn hoá của Thủ đô Hà Nội đến với mọi người. Nó cũng cho thấy tài năng và tầm nhìn nghệ thuật của hoạ sĩ Trần Duy, góp phần làm nên sự phát triển của nghệ thuật vẽ lụa Việt Nam. Nó là một trong những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, đem lại cho người xem không chỉ cảm giác thẩm mỹ mà còn là sự cảm nhận về tinh thần và văn hóa của đất nước.

Tác phẩm Chùa Hương dưới góc nhìn từ thuyền trên Chùa Tuyết (1992), chất liệu màu trên lụa, kích thước 30x47cm, đã đấu giá 3200 eur tại nhà đấu giá Lynda Trouve năm 2020, họa sĩ Trần Duy.

Bức tranh này được vẽ tại Bến Chùa Tuyết, một trong những địa điểm của Chùa Hương. Bức tranh được vẽ trên nền lụa mềm mại. Trong bức tranh, chùa được tọa trên một ngọn núi cao, có con đường đá và nhìn thấy 2 cổng. Các cổng và lối đường đi được vẽ rất khéo léo mềm mại, tạo nên một không gian đầy huyền bí và tuyệt đẹp bên bến nước thấp thoáng những con thuyền chèo nhỏ thơ mộng.

Toàn bộ bức tranh được vẽ với những màu sắc nhẹ nhàng, tạo nên một không gian mộc mạc và trang nghiêm. Bức tranh này là một tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời, mang lại cho người xem cảm giác như đang được lạc vào một thế giới tuyết phủ trắng xóa và yên bình của Bến Chùa Tuyết tại Chùa Hương.

Tác phẩm Ngọ Môn, Cung Đình Huế, chất liệu mực và màu trên lụa, kích thước 55,5x86cm, đã đấu giá 7000 eur tại nhà đấu giá  Azurencheres năm 2019, họa sĩ Trần Duy.

Bức tranh lụa Ngọ Môn, Cung Đình Huế của hoạ sĩ Trần Duy là một tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời, thể hiện rõ nét sự tinh tế và tài hoa của họa sĩ. Trong bức tranh, người ta có thể thấy rõ hình ảnh của cổng Ngọ Môn - một trong những công trình kiến trúc đặc sắc nhất của Cung Đình Huế. Cổng Ngọ Môn được vẽ với những đường nét tinh tế, tỉ mỉ và chi tiết, tạo nên một không gian trang nghiêm và bề thế.

Ngoài ra, bức tranh còn thể hiện rõ những đặc điểm kiến trúc của Cung Đình Huế như cầu Thanh Toàn, những bức tường rêu phong và những chiếc cây cổ kính già cỗi. Tất cả các chi tiết đều được vẽ rất tinh xảo, phản ánh sức sống và vẻ đẹp của di sản văn hóa Huế. Màu sắc trong bức tranh được lựa chọn rất kỹ lưỡng, tạo nên một không gian tươi đẹp trầm ấm, thanh tịnh và trang nghiêm. Bức tranh này không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đẹp mắt, mà còn là một tấm gương tuyệt vời cho sự kết hợp giữa nghệ thuật và văn hóa trong lịch sử của miền Trung Việt Nam.

Tác phẩm Làng Chài, chất liệu mực và màu trên lụa, kích thước 49x75cm, đã đấu giá 4500 eur tại nhà đấu giá Azurencheres năm 2019, họa sĩ Trần Duy.

Tác phẩm Làng Chài của hoạ sĩ Trần Duy là một bức tranh lụa đẹp mắt, thể hiện rõ nét sự tài hoa và tinh tế của nghệ sĩ. Tranh vẽ một cảnh làng chài bên bờ biển, với những chiếc thuyền đánh cá, những ngôi nhà ven biển và những người dân đang làm việc. Tất cả các chi tiết trong tranh được vẽ rất tinh xảo, từ những đường nét đơn giản nhưng chính xác cho tới những chi tiết phức tạp hơn như những chiếc thuyền, những núi đá ven biển hay những đám mây trên bầu trời nhẹ nhàng mờ ảo.

Màu sắc trong tranh rất tươi sáng, phản ánh rõ nét bầu không khí và bầu không gian của làng chài. Những tông màu xanh, xám, trắng và màu nắng chói của biển cùng những màu nắng vàng, màu mặt trời lên đầu người dân tạo nên một bức tranh rực rỡ và sống động.

Bức tranh Làng Chài của hoạ sĩ Trần Duy không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đẹp mắt mà còn mang trong mình ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống của người dân ven biển. Nó thể hiện rõ nét sự đa dạng và phong phú của văn hóa và đời sống của người dân Việt Nam, đặc biệt là những người sống gần biển. Tác phẩm này là một minh chứng cho sự kết hợp giữa nghệ thuật và văn hóa trong nghệ thuật truyền thống của Việt Nam.

Tác phẩm Cảnh Quan Chùa Thầy (tỉnh Hà Tây) (1981), chất liệu mực và bột màu trên lụa, kích thước 33x34cm, đã đấu giá 112 triệu đồng tại nhà đấu giá Sotheby năm 2016, họa sĩ Trần Duy.

Tác phẩm Cảnh quan Chùa Thầy của hoạ sĩ Trần Duy là một bức tranh lụa tuyệt đẹp, thể hiện rõ sự tinh tế và tài hoa của nghệ sĩ. Tranh vẽ cảnh quan của Chùa Thầy, một trong những địa điểm nổi tiếng và linh thiêng của thủ đô Hà Nội. Được vẽ rất chi tiết với những đường nét tinh tế, tỉ mỉ và chính xác, tạo nên một không gian trang nghiêm và thanh tịnh xung quanh ngôi chùa.

Ngoài ra, bức tranh còn thể hiện rõ những cảnh quan và kiến trúc xung quanh Chùa Thầy, như đền Cô Tiên, những đường cong lối đi của những con đường xung quanh, và những cây cối xanh tươi bao quanh. Tất cả các chi tiết đều được vẽ rất tinh xảo, tạo nên một không gian thanh tịnh và huyền bí của nơi đây.

Màu sắc trong bức tranh được lựa chọn rất kỹ lưỡng, tạo nên một không gian tươi đẹp, thanh tịnh và trang nghiêm. Bức tranh này không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đẹp mắt, mà còn là một tấm gương tuyệt vời cho sự kết hợp giữa nghệ thuật và tâm linh trong nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Tác phẩm này thể hiện rõ vẻ đẹp và giá trị tinh thần của nền văn hóa và tôn giáo của người Việt.

Trần Duy mất năm 2014, ông là họa sĩ đi theo trường phái hiện thực - lãng mạn, sinh ra trong gia đình hoàng phái phong kiến nhưng lại rơi vào thời điểm phong kiến lụi tàn nên trong ông luôn mang nỗi buồn thời thế. Ông giỏi tiếng Pháp, cũng theo học trường Pháp, ông tham gia hoạt động cách mạng từ sớm, cũng đã vấp phải điều tiếng về mặt tư tưởng. Có lẽ những điều đó gộp lại ta mới thấy một Trần Duy với phong thái làm việc ôn hòa, tinh tế trầm lặng mà lãng mạn toát lên qua hàng ngàn bức tranh lụa phong cảnh mà ông đã ghi dấu.

Khánh Linh

Danh họa Lê Bá Đảng

Lebadang (Lê là họ; Bá là tên đệm và Đảng là tên) là một danh họa, nghệ sĩ điêu khắc lừng danh người Pháp gốc Việt,...