Nguyễn Tư Nghiêm – dòng chảy, mạch nối bất tận

Ngày nay, những chu kỳ bùng phát… chìm… lại bùng phát của vô vàn phong cách - trường phái - bố cục cấu trúc mở… minh chứng cho quy luật thị hiếu vòng xoắn đa thụ cảm - giao thoa - xung chấn… không vì thể lu mờ những đóng góp năng động - thâm dày nhiều bình diện lạ kỳ sáng tạo đi trước - khác biệt độc đáo - không lẫn - không thể giải thích - kể cả những đối thủ rất ít - (bạn bè ông trong nhóm) - cùng thời vẻ vang cội gạo! Tài lực tay nghề rất riêng - thân phận đặc quyền ảnh hưởng.

Phải lịch lãm trải sống - sống khiêm nhường… tránh ồn ào náo nhiệt - không mê chấp vụ lợi - không cầu toàn nhiêu khê… có “gu” đúng, “gu lạ” - với trí nhận thông tuệ - quảng giao (dân giã tri thức) mới tiếp cận gần tâm hồn ông - hiểu lòng ông - đời ông - nghệ thuật trong tranh - ông cống hiến cả đời!

Danh họa Nguyễn Tư Nghiêm.

Danh họa Nguyễn Tư Nghiêm xa đi gần 10 năm - đánh giá đúng- nhiều tác phẩm không “dễ hiểu lý do huyền mê”- “con mắt để đời” - duy lý đi trước -  áp giao “phương ngôn ngữ nghĩa” bởi hình thái “mê cung” đa “khô cứng” không cầu toàn diễn hình bề mặt tỉ mẩn - mỹ nghệ… không bắt nhại mô típ (những gì thích - khai thác - sự nghiệp) rất riêng để đời - thậm chí gần như cô độc hơn nữa đời người sống thầm lặng - trằn trọc suy tư sáng tác miệt mài của ông.

Tranh Nguyễn Tư Nghiêm có năm điểm mạch lạc - huyền nhất: Mạch lạc bất khả thi ở cái nhìn bước ngoặt - tuyệt đối không dừng lại - có vẻ không phức tạp - vì những gì truyền cảm - giao diện đối thoại nẩy bung cảm xúc - điểm nhìn lan tỏa-  tích diện nội hàm - tư duy đông đăng giao kết - giao kết ngầm định thức dụ - thời gian ủ dày mặt tranh chồng lớp vô vàn mảng, nét phơi diễn “biên”, “mút”, “o tướng” diễn hình chồng: (Lớp bóc lớp - trung tâm hộp hình quy chiếu kết “nan” - đa quạt - phô diễn tính đồng tính thông điệp trách nhiệm)!

Chủ đề truyền thống - đương đại cởi mở “tang hoang” mặt tranh, diễn phối tranh, trượt biên ngoài đai khung giới tuyến - trượt biên giới khu biệt mặt tranh - thông nối - cộng phôi hướng nội - cộng hưởng (thiên ý thụ cảm - trường cách cảm - trường sinh điện nội sinh) với bề dày khối lượng, chất lượng khổng lồ tranh để lại - áp quyền - khởi công… đưa mọi thứ truyền dẫn đúng hướng - tạo dựng ngôi nhà chung (Nghệ thuật tạo hình Việt Nam đương đại).

Một: Vào những năm 60, 90 của thế kỷ trước ở Việt Nam - cấu trúc mở chồng lớp đa diện, đa chiều trong bố cục tạo hình rất mới - Ông là người tiên phong tự tạo dựng cho mình đa hướng cách tân “Lập đồ hóa trang trí”- “biểu mô khoảng trống bóc tách”! Nghĩa là: Sau giai đoạn khởi đầu - rất ngắn phong cách hiện thực! Ông khai thác cấu trúc mở -  cấu trúc phơi diễn các mặt hình không theo nguyên tắc diễn hình diễn nét chu vi trực đối - tả thực - Ông bóc lớp bề mặt kỷ hà tinh giản chọn lọc - chồng lớp “vỏ bọc”, “vây cá”, “tầng mây”, “vỏ tráng”, “bung lụa”, “long kính”, “chân lông”, “long đỉnh”, “cuộn ngọc”, “áng thừng” đa lập thể… xiết bóc - tách đóng - không phụ thuộc mô phỏng hình hài chân tả… cô quả chọc thủng lõi bản chất hàm nghĩa tinh thần theo thủ thức tượng trưng quy chiếu ước lệ.

Hai: Ông khai thác triệt để vốn văn hóa cấu hình huyền bí Đông Sơn; Mô típ thô mộc - huyền trang uyến chuyển - thụ cảm tinh thần Phật giáo Lý, Trần; Chất ngây ngô dân giả cộm ngộn “vô phương”, “vô thể”, “vô tổ chức” nhưng có nghề giàu năng động yêu thật, yêu hết mình “quấy quả” trong điêu khắc đình làng thế kỷ XIII, XIV, XV, XVI, XVII, XVIII… hay chọn lọc các mạng chạm tinh xảo đồ thờ - kiến trúc trang trí chính điện tâm linh… áo thêu - nghi tượng… cùng hoa văn thổ cẩm vùng cao - chất diễn nôm truyền thống “phả lả” tuồng, chèo, bài chòi… dân giã…

Ba: Màu trong tranh ông không giàu sắc độ, thậm chí không quan tâm diễn khối đậm nhạt - không khoa trương phù du - thậm chí không ngạc nhiên khi rất nhiều tranh của ông có gam màu bình di, thậm chí khiến băn khoăn hòa sắc không đa lớp - không giàu diễn sắc… bảng màu phối hoàn toàn tinh mộc - đồng gam duy lý - ấn tượng lạ hóa mà xung năng - trải rộng nghi ẩn biểu cảm tinh thần thông điệp - tinh thần định cư - nhất quán chủ nghĩa hoàn hảo nhân văn - bản thể tự nhiên - con mắt cấu trúc truyền cảm sinh học nhân thể - bản năng tiêu chuẩn trải dài văn minh hữu dụng…tính huyền thoại sử thi - nén chặt ắp đầy… nhiều chắt lọc nguồn cơn dâng trào sống động mô thức Hàng Trống, Đông Hồ, hay trong tranh thờ người Mán - đối thoại nguyên bản trụ cột sắc thâm trầm thổ mộc các dân tộc vùng cao Bắc -Trung - Bộ.

Bốn: Phức hợp đồ giải trang trí phi tuyến tính - được coi đồng nhất - khi quy mô hàng nghìn tranh khổ trung… tính bóng tối - “hố đen màu mỡ” trỗi dậy nhờ cung thăng thống trị phần lớn số tranh có cấu trúc lập hình - lập trình (trang trí tùy cảm - thiên biến) các mã tự tương đồng đồ giải - đồ hóa cấu trúc lập “thô”, chủ động “hóa thô” mô típ hình người, hình con vật, hình hoa lá, công cụ sản xuất như tinh thần hồn nhiên, hồn hậu điêu khắc đình làng thế kỷ XVII, hình hoa văn đồ đồng Đông Sơn, giải đồ gốm Lý - Trần… khi lập trình phiên bản cho bố cục tam giác, bát giác, hình tròn, hình vuông, chữ nhật- những “nội phiên” giàu yếu tố duy lý bác học - đơn giản hóa khoảng khắc tức thời phát hiện “vô thức - lên đồng” tia sáng phát quang năng lực sáng tạo “vụt hiện” thơ trẻ.

Năm: Thông điệp đồng nhất - nhất nhất: Dân tộc - truyền thống - đương đại - thì tương lai… kích thích trí tò mò của người yêu tranh ông… ông khiêm nhường trốn tránh nơi hội tụ đông người… nhưng coi trọng nghiêm khắc những điều luật nhân văn chữ tín, tính nguyêt tắc trách nhiệm cống hiến qua lao động, thái độ tôn trọng bạn bè… tình yêu trọn ven thủy chung… nguyên tắc kiến tạo hàng nghìn tác phẩm liên tục không ngừng nghỉ gần 70 năm: Có nội hàm - có chủ đề - thông điệp tình yêu thương quê hương đất nước.

Tác phẩm "Điệu múa cổ", chất liệu sơn mài được Nguyễn Tư Nghiêm vẽ năm 1970.

Ngỡ ngàng khó lý giải, khi không thể sự dụng vốn văn tự ghi chép do ông tự viết và tuyên ngôn ông phát ngôn - (bởi chính ông kiệm lời, đồng gần như ít - không ghi chép văn bản) phức hợp giá trị duy nhất chính kiến - thông điệp ông để lại - thái độ nhất quán mẫu mực tôn trọng văn hiến - văn hóa truyền thống người Việt - toàn thế nội dung thế tục cùng vô vàn mã đồ cấu hình truyền mã 12 con giáp… cùng hình tượng các anh hùng huyền thoại giữ nước - mẫu mực người họa sĩ yêu nước – yêu - ngợi ca văn hóa cổ truyền - hùng ca dân tộc - những liên tương kỳ lạ gây sốc mang tính triết gia hành sử - tuyến tính không cố hữu nhưng đóng đinh không cần cố gắng nhận thức thái độ sống - trách nhiệm thế sự.

Kho tàng vô giá của ông - di sản nghệ thuật ông để lại - tuyệt đại bộ phận - giới nghiên cứu văn hóa hiển nhiên thừa nhận - dòng sông phúc đồ ước lệ hồn hiện - sinh thái sống tự nhiên như nhiên - tâm tư sâu kín - hệ thống - thế mạnh - mạch tranh ưa thích - đồng hướng - đồng nguyên tắc - không giới hạn - đa phần thanh thoát hài hòa - đa nghĩa - phức hợp - thuộc mẫu mực bậc thầy - tiền bối!

Quê hương yêu ông! Đất nước trọng vọng lưu danh! Đồng nghiệp biết ơn! Học trò - thế hệ tương lai nhớ ông - học ông: Bởi những cống hiến tích hợp giá trị Đông- Tây - mang tính dân chủ xuyên suốt! Thành quả - nguyên nhân sâu xa - kéo dài nhiều thập niên… tài năng và bản tính chân thành, khiêm nhường luôn học hỏi! Luôn coi trọng tri thức - văn hiến - đồng nghĩa lẽ sống - hòa đồng liên minh nghề nghiệp - coi thường chủ nghĩa vị kỷ! Không thỏa hiệp - đồng nghĩa thao túng - đòi hỏi phân chia quyền lợi… không thị trường dễ giãi “thương trường”! Khung kích tinh thần - bình nguyên giá trị muôn đời.

Ngô Xuân Bính

Nguyễn Tư Nghiêm: Người đem giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc vào hội họa

"Nói đến Nguyễn Tư Nghiêm là nói đến cuộc đời sáng tạo miệt mài không ngừng nghỉ, là nói tới sự kiên định một...