Văn hóa “lên ngôi” - Khi sáng tạo trở thành sức mạnh kinh tế

NSND - Họa sĩ Vương Duy Biên.

Phóng viên: Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển của các quốc gia ngày càng ảnh hưởng lẫn nhau, công nghiệp văn hóa hiện đang là “con gà đẻ trứng vàng” của nhiều nền kinh tế trên thế giới. Vậy ở Việt Nam, công nghiệp văn hóa đóng vai trò như thế nào thưa ông?

NSND - Họa sĩ Vương Duy Biên: Nói về công nghiệp văn hóa là đề cập đến ngành công nghiệp sản xuất ra các sản phẩm mang tính nghệ thuật và sáng tạo, khác với các ngành công nghiệp sản xuất hàng hóa thông thường, mỗi sản của nó là đơn chiếc, chứa đựng bản sắc riêng. Công nghiệp văn hóa là thành quả của nghệ sĩ, của những nhà làm văn hóa thông qua quá trình sáng tạo, khai thác những giá trị văn hóa cùng những sản phẩm và dịch vụ có tính trí tuệ, có ý nghĩa xã hội và văn hoá để thu về những nguồn lợi kinh tế. Nhưng không chỉ trong lĩnh vực kinh tế, công nghiệp văn hóa còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển văn hóa, quảng bá hình ảnh đất nước và tăng cường “sức mạnh mềm” quốc gia.

Dù là lĩnh vực còn khá mới mẻ, nhưng tại Việt Nam những năm gần đây đã có nhiều chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật về phát triển công nghiệp văn hóa được ban hành, giúp thị trường công nghiệp văn hóa có những bước phát triển mới, có sự đóng góp nhất định vào sự phát triển của kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, so với một số lĩnh vực khác thì các ngành công nghiệp văn hóa nước ta vẫn chưa phát huy được hết tiềm năng, lợi thế. Có thể chỉ ra một số nguyên nhân dẫn tới những hạn chế này như: khung pháp lý chưa hoàn thiện, thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, thiếu nguồn vốn và đầu tư, thiếu chiến lược truyền thông và phát triển thị trường,…

MV “Bắc Bling” của ca sĩ Hòa Minzy thu hút khán giả ở cả trong nước và thế giới bởi sự gần gũi của những hình ảnh làng quê Bắc Bộ giản dị nhưng rực rỡ trong sắc màu của thời đại mới. 

Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về tiềm năng phát triển các ngành công nghiệp văn hoá ở Việt Nam hiện nay?

NSND - Họa sĩ Vương Duy Biên: Việt Nam hiện đang sở hữu nhiều tiềm năng lớn để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Việc có bề dày lịch sử văn hóa lâu đời là động lực quan trọng cho sự phát triển của ngành công nghiệp văn hóa. Việt Nam có hàng nghìn di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia và cấp tỉnh, là nền tảng để phát triển du lịch văn hóa và giáo dục truyền thống. Các các lễ hội truyền thống, các trò chơi dân gian, cùng một nền văn học nghệ thuật lâu đời với nhiều thành tựu là chất liệu quý cho phát triển phim ảnh, hoạt hình, trò chơi điện tử, truyện tranh…

Việt Nam có một nguồn lực văn hóa đa dạng, đây là một trong những lợi thế quan trọng để phát triển công nghiệp văn hóa và thúc đẩy phát triển bền vững. Chúng ta có thiên nhiên phong phú với nhiều phong cảnh đẹp, sự đa dạng vùng miền, nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể được UNESCO công nhận. Chúng ta có 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc đều có ngôn ngữ, lễ hội, phong tục, âm nhạc, nghệ thuật và trang phục riêng, đây là kho tàng văn hóa quý giá, có thể chuyển hóa thành các sản phẩm sáng tạo độc đáo. Chúng ta còn có nguồn nhân lực trẻ dồi dào và sáng tạo, đang ngày ngày tiếp nối truyền thống, góp phần phát triển và làm phong phú nền nghệ thuật đương đại.

Các nghệ sĩ trẻ ngày càng đề cao tinh thần hội nhập và sáng tạo, góp phần tạo ra những sản phẩm văn hóa mới mẻ, hấp dẫn.

Phóng viên: Với những tiềm năng để phát triển công nghiệp văn hóa của Việt Nam trong bối cảnh hiện nay, Hiệp hội Phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam ra đời có ý nghĩa như thế nào thưa ông?

NSND - Họa sĩ Vương Duy Biên: Hiệp hội Phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam được thành lập sẽ góp sức mình cùng với các bộ ngành, các tỉnh thành, địa phương trong cả nước tạo dựng một không gian để những sáng tạo, những sản phẩm đặc biệt về văn hóa được lan tỏa, giúp cho hình ảnh của Việt Nam hấp dẫn hơn trước con mắt của thế giới. Từ đó, góp phần tạo được sự quan tâm, thu hút nhiều hơn nữa lượng khách quốc tế đến với Việt Nam.

Đồng thời, Việt Nam chúng ta có những sản phẩm văn hóa xuất sắc để “xuất khẩu” ra quốc tế, không chỉ đơn thuần là giới thiệu hình ảnh, chúng ta còn cần suy nghĩ tới việc thu nguồn lợi về kinh tế giống như một số quốc gia đã thành công trong công nghiệp văn hóa.

Hiệp hội Phát triển công nghiệp văn hoá Việt Nam cùng lúc có thể thực hiện nhiều vai trò, chúng tôi sẽ xây dựng chi tiết chương trình hoạt động của từng năm, và định hướng chuẩn bị, chia ra các lộ trình hoạt động của toàn khóa trên cơ sở huy động các nguồn lực xã hội hóa để góp phần thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Hiệp hội là nơi gặp gỡ, giao lưu, tập hợp các nhà quản lý, các chuyên gia, cố vấn, nghệ sĩ sáng tạo văn hoá, kết nối các tổ chức, cá nhân có uy tín, có kinh nghiệm và năng lực, nhất là sự đồng hành của các tập đoàn kinh tế, du lịch, giải trí để chung tay phát triển công nghiệp văn hoá.

Bên cạnh đó, kiến nghị xây dựng chính sách, đào tạo bồi dưỡng kiến thức về phát triển công nghiệp văn hoá, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của hội viên, tổ chức các hội nghị, hội thảo, các sự kiện văn hoá có chất lượng cao, vươn tầm quốc tế.

Là một chương trình truyền hình thực tế nổi bật tại Việt Nam trong năm 2024, "Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai" không chỉ thu hút khán giả bằng tính giải trí mà còn khéo léo đưa yếu tố văn hóa truyền thống vào từng tiết mục biểu diễn. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã gợi ý nhân rộng mô hình concert "Anh trai vượt ngàn chông gai" góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp văn hóa.

Phóng viên: Công nghiệp văn hóa là một ngành rộng bao gồm 12 lĩnh vực, vậy trước mắt, Hiệp hội Phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam sẽ ưu tiên kết nối, thúc đẩy phát triển các lĩnh vực nào?

NSND - Họa sĩ Vương Duy Biên: Là một tổ chức xã hội – nghề nghiệp mới được thành lập, sẽ có rất nhiều việc chúng tôi phải khẩn trương bắt tay vào làm, trước mắt, chúng tôi muốn tập trung vào lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật mà đối tượng đầu tiên là các nghệ sĩ. Hiệp hội Phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam mong muốn sẽ tạo được những cú hích để giúp nghệ sĩ say mê sáng tạo hơn, tạo được những tác phẩm có giá trị, vừa mang tính cống hiến cho xã hội, vừa khẳng định được thương hiệu của cá nhân nghệ sĩ và của các tổ chức hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Hiệp hội cũng sẽ chú trọng triển khai các hoạt động đang nhận được sự quan tâm của đông đảo công chúng yêu nghệ thuật cả trong và ngoài nước. Đặc biệt là góp phần xây dựng một thị trường nghệ thuật đúng nghĩa – nền tảng quan trọng để thúc đẩy công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo phát triển.

Ví dụ như thị trường mỹ thuật, cần tạo dựng một thị trường bao gồm chuỗi giá trị: sáng tạo, trưng bày, định giá, giao dịch, sưu tầm. Phải có những sàn đấu giá mang tính chuyên nghiệp, có được hệ thống bảo tàng tư nhân để cho các nhà sưu tập trong nước và quốc tế tìm đến, đồng thời, khẳng định giá trị của tác phẩm mỹ thuật Việt Nam.

Một thị trường nghệ thuật đúng nghĩa là nền tảng quan trọng để thúc đẩy công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo phát triển.

Phóng viên: Để khai thác các nguồn lực của ngành công nghiệp văn hóa, chúng ta có thể học tập được gì từ những quốc gia đã thành công trong việc phát triển lĩnh vực này?

NSND - Họa sĩ Vương Duy Biên: Có thể thấy, trên thế giới, phát triển công nghiệp văn hóa đang diễn ra mạnh mẽ, là xu thế và dần trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội của các quốc gia. Tại nhiều nước như: Mỹ, Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc,… công nghiệp văn hóa đã trở thành ngành thu nhập lớn và xuất khẩu sang các nước khác để thu ngoại tệ.

Chúng ta có thể tham khảo các mô hình chiến lược, bài học kinh nghiệm từ các quốc gia đã thành công trong lĩnh vực này. Ví dụ, từ các liên hoan phim nổi tiếng thế giới, được công nhận về uy tín, ảnh hưởng và quy mô quốc tế như Liên hoan phim Cannes (Pháp), Liên hoan phim quốc tế Busan (Hàn Quốc), Liên hoan phim quốc tế Tokyo (Nhật Bản),… chúng ta thấy được đây là những “sân chơi” quan trọng cho các đạo diễn, nhà sản xuất, diễn viên, và các tác phẩm điện ảnh được đánh giá cao về cả nghệ thuật lẫn thương mại.

Học tập nhiều nước đã thành công, chúng ta cần phải có những triển lãm, những liên hoan, những festival mang tính quốc tế, thu hút được các văn nghệ sĩ, đoàn nghệ thuật quốc tế đến Việt Nam. Nếu chúng ta gặt hái được thành công qua những hoạt động đó, tổ chức được định kỳ thì sẽ mang một lượng khách quốc tế lớn đến với Việt Nam.

Chúng ta cũng cần học hỏi các nước cách xây dựng thương hiệu quốc gia gắn với văn hóa, xây dựng chính sách rõ ràng về sở hữu trí tuệ và bản quyền, xây dựng mạng lưới khu sáng tạo, giáo dục nghệ thuật từ sớm, phối hợp giữa chính phủ – doanh nghiệp – nghệ sĩ trong các dự án quảng bá, cách làm truyền thông,… Cần khẳng định rằng, một số lĩnh vực chúng ta có thể làm tốt hơn nếu như chúng ta chịu khó học hỏi và biết cách làm.

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!

Huyền Thương (thực hiện)

Thành lập Hiệp hội Phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam

Bộ Nội vụ vừa ban hành Quyết định số 541/QĐ – BNV ngày 30/5/2025 về việc cho phép thành lập Hiệp hội Phát triển công...