Phát hiện trẻ lấy trộm đồ, cách mẹ trò chuyện định hình tính cách con khi trưởng thành

Khi phát hiện con cái lấy trộm đồ, phản ứng của phụ huynh có thể khác nhau rất nhiều, tùy thuộc vào cách hiểu và xử lý tình huống. 

Một số phụ huynh có thể phản ứng bằng cách tức giận và trừng phạt trẻ, la mắng hoặc thậm chí sử dụng hình phạt thể xác. Ngược lại, bố mẹ khác chọn cách tiếp cận thấu hiểu hơn. Họ sẽ ngồi xuống nói chuyện với trẻ, hỏi lý do tại sao trẻ lại làm như vậy. 

Khi trẻ nhận được phản ứng tiêu cực từ phụ huynh, dễ phát triển tâm lý tội lỗi hoặc cảm giác không được chấp nhận. Điều này dẫn đến những vấn đề về tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu trong tương lai. 

Ảnh minh họa.

Trong khi đó, khi trẻ nhận được sự thấu hiểu và hỗ trợ, sẽ cảm thấy được yêu thương và chấp nhận. Trẻ học cách nhận trách nhiệm cho hành động của mình và tìm kiếm giải pháp thay vì lảng tránh. 

Vì vậy, giao tiếp là yếu tố then chốt trong việc xử lý tình huống này. Bố mẹ nên tạo cơ hội cho trẻ chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ.

Phát hiện trẻ lấy trộm đồ là một tình huống nhạy cảm mà phụ huynh cần xử lý một cách khéo léo. Phản ứng của bố mẹ có thể ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi của trẻ trong tương lai.

Việc lựa chọn giữa trừng phạt hay thấu hiểu sẽ quyết định con đường phát triển và tính cách của trẻ. Do đó, nuôi dạy trẻ không chỉ là giáo dục về hành vi đúng sai, mà còn là hành trình phát triển tâm lý và xã hội, giúp trẻ trở thành những người lớn có trách nhiệm và tự tin trong cuộc sống.

Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi.

Phát hiện con lấy trộm đồ, mẹ nên la mắng, trách phạt trẻ ngay lập tức khi, hay nên chờ đến khi trẻ bình tĩnh lại để thảo luận?

Khi phát hiện con lấy trộm đồ, bố mẹ không nên la mắng hay trách phạt trẻ ngay lập tức, mà nên chờ đến khi trẻ bình tĩnh lại để thảo luận. Việc phản ứng ngay trong lúc cả bố mẹ và trẻ đang bị chi phối bởi cảm xúc có thể khiến trẻ sợ hãi, xấu hổ hoặc phản ứng chống đối, từ đó làm giảm khả năng lắng nghe và tiếp thu.

Thay vì chỉ khiến trẻ sợ bị phạt, bố mẹ nên giúp trẻ hiểu vì sao hành vi lấy trộm là sai và khuyến khích trẻ nhận trách nhiệm. Một cuộc trò chuyện nhẹ nhàng, kiên định khi cả hai đã bình tĩnh sẽ giúp trẻ tiếp nhận thông điệp rõ ràng hơn và góp phần xây dựng lòng tin giữa bố mẹ và con cái.

Bố mẹ có thể phản ứng theo ba bước. Đầu tiên, cần nhẹ nhàng dừng hành vi nhưng không la mắng, ví dụ: “Mẹ thấy con lấy món đồ này mà chưa xin phép. Mình sẽ để nó lại đây đã.” Sau đó, đợi trẻ bình tĩnh lại trước khi bắt đầu trò chuyện.

Cuối cùng, thảo luận cùng trẻ và đặt ra giới hạn rõ ràng: “Con có thể nói cho mẹ biết điều gì khiến con làm vậy không?” hoặc “Việc lấy đồ mà không xin phép là sai, vì điều đó xâm phạm quyền của người khác. Lần sau con nên làm gì khác?” Cách tiếp cận này không chỉ giúp trẻ hiểu được hậu quả của hành vi, mà còn góp phần định hình nhân cách và giá trị đạo đức một cách tích cực.

Những hệ quả tâm lý nào có thể xảy ra nếu mẹ chọn cách phớt lờ hành vi lấy trộm của con?

Nếu người mẹ chọn cách phớt lờ hành vi lấy trộm của con, trẻ có thể gặp phải nhiều hậu quả tiêu cực về mặt tâm lý và hành vi. Trước hết, trẻ có thể mất khả năng phân biệt đúng – sai, bởi khi không ai chỉ ra ranh giới đạo đức, trẻ sẽ không hiểu rằng hành vi lấy trộm là sai.

Lâu dần, trẻ dễ hình thành suy nghĩ rằng việc chiếm đoạt tài sản người khác là điều có thể chấp nhận nếu không bị phát hiện hay ngăn cản. Bên cạnh đó, trẻ cũng thiếu cơ hội để học cách nhận lỗi, chịu trách nhiệm và sửa chữa sai lầm, từ đó ảnh hưởng đến quá trình phát triển nhân cách và ý thức tự kiểm soát hành vi.

Ngoài ra, việc không phản hồi hoặc điều chỉnh hành vi có thể khiến trẻ tiếp tục tái phạm và dần chuyển sang các hành vi vi phạm nghiêm trọng hơn.

Về mặt cảm xúc, một số trẻ có thể cảm thấy bối rối, tội lỗi hoặc lo lắng vì không hiểu tại sao hành vi của mình lại không được người lớn quan tâm. Điều này dễ ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tự trọng và sự ổn định tâm lý của trẻ.

Cuối cùng, nếu không được dạy về quyền sở hữu và sự tôn trọng người khác, trẻ có thể trở nên ích kỷ, thiếu lòng đồng cảm và gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ xã hội. Như vậy, việc phớt lờ hành vi sai của trẻ không chỉ không hiệu quả mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển đạo đức và cảm xúc của trẻ.

Khi nào là thời điểm thích hợp để nói chuyện với trẻ về việc lấy trộm, và nên đề cập đến các giá trị đạo đức như thế nào?

Thời điểm thích hợp để nói chuyện với trẻ về hành vi lấy trộm là khi cả trẻ và bố mẹ đã bình tĩnh, không còn bị chi phối bởi cảm xúc giận dữ, xấu hổ hay lo lắng.

Điều này giúp cuộc trò chuyện diễn ra trong không khí nhẹ nhàng, cởi mở, tạo điều kiện để trẻ lắng nghe, hiểu và phản hồi một cách chân thành. Thông thường, nên để qua vài phút hoặc đợi đến khi về nhà – khi không còn người lạ hoặc yếu tố gây căng thẳng – rồi mới bắt đầu cuộc trò chuyện nghiêm túc nhưng không đe dọa.

Khi nói chuyện, bố mẹ nên đề cập đến các giá trị đạo đức một cách cụ thể, gần gũi và phù hợp với độ tuổi của trẻ. Thay vì chỉ nói rằng “lấy trộm là xấu”, hãy giúp trẻ hiểu vì sao hành vi đó là sai: vì nó xâm phạm đến quyền sở hữu và cảm xúc của người khác.

Có thể hỏi trẻ: “Con sẽ cảm thấy thế nào nếu ai đó lấy món đồ con yêu thích mà không xin phép?” Qua đó, trẻ học được cách đặt mình vào vị trí người khác – bước đầu của sự hình thành lòng đồng cảm và ý thức đạo đức.

Bố mẹ cũng nên nhấn mạnh rằng ai cũng có thể mắc lỗi, nhưng điều quan trọng là biết nhận lỗi và sửa sai. Việc hướng dẫn trẻ trả lại món đồ, xin lỗi, hoặc tìm cách bù đắp là cách thiết thực để dạy trẻ về trách nhiệm và hậu quả hành vi. Ngoài ra, bố mẹ có thể chia sẻ những giá trị gia đình như sự trung thực, tôn trọng, và tin cậy – những điều sẽ giúp trẻ định hướng hành vi trong tương lai.

Tóm lại, cuộc trò chuyện nên diễn ra trong bầu không khí bình tĩnh, yêu thương và mang tính xây dựng, tập trung vào việc giúp trẻ hiểu đúng sai, phát triển giá trị đạo đức và học cách chịu trách nhiệm.

Mẹ nên làm gì nếu trẻ không nhận ra hành vi của mình là sai trái, và làm thế nào để hướng dẫn trẻ hiểu điều này?

Nếu trẻ không nhận ra hành vi lấy trộm là sai trái, người mẹ cần kiên nhẫn và chủ động hướng dẫn, thay vì chỉ trích hay ép buộc trẻ phải thừa nhận lỗi lầm. Trẻ em, đặc biệt là ở lứa tuổi nhỏ, có thể chưa hiểu đầy đủ về khái niệm quyền sở hữu, hậu quả hành vi, hay đạo đức xã hội. Do đó, nhiệm vụ của bố mẹ là giúp trẻ nhận thức dần dần thông qua đối thoại, trải nghiệm và hướng dẫn cụ thể.

Trước tiên, mẹ có thể bắt đầu bằng cách hỏi những câu nhẹ nhàng, gợi mở như: “Con nghĩ người đó sẽ cảm thấy thế nào khi mất món đồ của mình?” hoặc “Nếu có người lấy món đồ con yêu thích mà không xin, con sẽ thấy sao?” Những câu hỏi này giúp trẻ đặt mình vào vị trí của người khác, từ đó phát triển sự đồng cảm – một yếu tố quan trọng để nhận ra điều gì là đúng, điều gì là sai.

Tiếp theo, mẹ nên giải thích rõ ràng, ngắn gọn về việc tại sao hành vi lấy trộm lại không đúng, chẳng hạn: “Khi mình lấy đồ của người khác mà không hỏi, điều đó làm họ buồn và mất lòng tin. Điều đó không công bằng, và nó có thể khiến người khác tổn thương.” Lưu ý sử dụng ngôn ngữ phù hợp với độ tuổi và khả năng hiểu biết của trẻ, tránh phán xét nặng nề hoặc khiến trẻ cảm thấy bị gán mác “xấu”.

Ngoài lời nói, hành động cụ thể như hướng dẫn trẻ trả lại món đồ, xin lỗi, hoặc giải quyết hậu quả cũng là cách thực tế để trẻ hiểu trách nhiệm đi kèm với hành vi. Đây không chỉ là hình thức kỷ luật mang tính giáo dục, mà còn là cơ hội để trẻ học cách sửa sai.

Quan trọng nhất, người mẹ cần duy trì sự bình tĩnh, kiên định nhưng đầy yêu thương. Khi trẻ cảm thấy an toàn và được chấp nhận ngay cả khi mắc lỗi, trẻ sẽ dễ dàng học hỏi và thay đổi. Việc giáo dục đạo đức là một quá trình, không phải là một lần trò chuyện duy nhất. Mỗi lần xảy ra tình huống như vậy là một cơ hội để nuôi dưỡng nhận thức và giá trị sống cho trẻ.