Trẻ nói "Con không muốn nói chuyện với bố mẹ", xử lý theo cách này con sẽ hiểu chuyện

Sự phát triển của công nghệ, áp lực học tập và những thay đổi trong cách sống đã làm cho thời gian trò chuyện giữa bố mẹ và con cái trở nên hạn hẹp hơn. 

Một trong những nguyên nhân chính gây ra khoảng cách giao tiếp là sự khác biệt về thế hệ. Bố mẹ thường có những quan điểm, giá trị và phong cách sống khác biệt so với con cái, đặc biệt trong bối cảnh xã hội thay đổi nhanh chóng. Điều này dẫn đến việc khó khăn trong việc hiểu nhau và tạo ra những cuộc tranh cãi không cần thiết.

Áp lực từ học tập và công việc cũng góp phần làm gia tăng khoảng cách giữa bố mẹ và con cái. Bố mẹ thường bận rộn với công việc, trong khi trẻ em cũng phải đối mặt với áp lực học tập. Thời gian dành cho nhau trở nên hạn chế, khiến cho việc giao tiếp trở nên khó khăn.

Ảnh minh họa.

Sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông đã tạo ra những phương tiện giao tiếp mới, nhưng cũng làm gia tăng khoảng cách giữa các thế hệ. Trẻ em thường sử dụng mạng xã hội và các ứng dụng nhắn tin để giao tiếp, trong khi một số phụ huynh có thể không quen thuộc với những nền tảng này, dẫn đến sự thiếu hiểu biết và khó khăn trong việc kết nối.

Khi trẻ không cảm thấy được lắng nghe hoặc hiểu biết, có thể phát triển cảm giác cô đơn, tự ti, hay tìm kiếm sự chấp nhận từ bên ngoài.

Khoảng cách giao tiếp làm giảm chất lượng mối quan hệ gia đình. Những cuộc cãi vã, sự bất đồng quan điểm và sự thiếu thông cảm có thể tạo ra những căng thẳng trong gia đình. Nếu không được giải quyết, khoảng cách này có thể dẫn đến việc trẻ trở nên xa cách, ngại giao tiếp bố mẹ. 

Chuyên gia tâm lý Quang Thị Mộng Chi.

Thưa chuyên gia, khi trẻ nói “Con chẳng muốn kể với mẹ nữa” "Con không muốn nói chuyện với bố mẹ" có phải trước đó, con đã nhiều lần muốn chia sẻ nhưng bị ngắt lời, bị phán xét, bị phủ nhận? 

Đúng vậy. Khi một đứa trẻ thốt lên câu “Con chẳng muốn kể với mẹ nữa”, thường đằng sau đó là cả một quá trình nỗ lực chia sẻ nhưng không được đón nhận trọn vẹn.

Trẻ có thể đã nhiều lần tìm cách kể chuyện trường lớp, bạn bè hay cảm xúc của mình, nhưng thay vì được lắng nghe, chúng lại bị ngắt lời, bị đánh giá là “chuyện nhỏ thôi”, hoặc bị cha mẹ phủ nhận cảm xúc. Trải nghiệm lặp lại này khiến trẻ hình thành cảm giác: “Mình không được tôn trọng”, “Mình nói cũng chẳng ai nghe”.

Trong quá trình phát triển tâm lý, cảm giác được lắng nghe và công nhận là nhu cầu cơ bản để trẻ xây dựng sự tin cậy và kết nối an toàn với cha mẹ.

Khi nhu cầu này không được đáp ứng, trẻ sẽ dần thu mình, hạn chế bộc lộ cảm xúc, hoặc chọn tìm kiếm sự đồng cảm ở bên ngoài gia đình. Do đó, câu nói của trẻ không đơn thuần là lời từ chối trò chuyện, mà còn là tín hiệu cảnh báo cho cha mẹ rằng sự gắn kết trong giao tiếp đang bị rạn nứt, cần được quan tâm và điều chỉnh kịp thời.

Khi trẻ không muốn trò chuyện với bố mẹ, đặc biệt ở giai đoạn dậy thì, điều này ảnh hưởng đến nhận thức của trẻ về mối quan hệ trong gia đình như thế nào? 

Ở giai đoạn dậy thì, trẻ đang trải qua nhiều thay đổi về thể chất, cảm xúc và nhận thức. Đây là thời điểm các em vừa khao khát được độc lập, vừa cần sự nâng đỡ tinh thần từ cha mẹ.

Khi trẻ không muốn trò chuyện với bố mẹ, đặc biệt là khi cảm thấy mình không được thấu hiểu, điều đó có thể tác động sâu sắc đến cách trẻ nhìn nhận mối quan hệ gia đình.Thứ nhất, trẻ dễ hình thành niềm tin rằng gia đình không phải là nơi an toàn để bộc lộ cảm xúc.

Thay vì xem cha mẹ là chỗ dựa, trẻ có thể cảm thấy xa cách, thiếu sự đồng hành và trở nên dè dặt hơn trong việc chia sẻ. Niềm tin này nếu kéo dài sẽ làm giảm sự gắn kết gia đình, thậm chí khiến trẻ tìm kiếm sự đồng cảm ở bạn bè hoặc môi trường bên ngoài.

Thứ hai, sự im lặng trong giao tiếp có thể khiến trẻ cảm thấy “mình không đủ quan trọng” trong mắt cha mẹ. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lòng tự trọng và cảm giác giá trị bản thân của trẻ. Khi không được lắng nghe, trẻ có thể nghĩ rằng suy nghĩ và cảm xúc của mình không đáng để ai quan tâm.

Cuối cùng, khoảng cách giao tiếp kéo dài có thể khiến trẻ nhận thức rằng trong gia đình tồn tại sự “xa lạ” – tức là cùng sống dưới một mái nhà nhưng ít gắn bó về mặt tình cảm. Đây là yếu tố làm suy yếu niềm tin, giảm khả năng hợp tác và chia sẻ trong các giai đoạn trưởng thành sau này.

Vậy khi trẻ nói “Con chẳng muốn kể với mẹ nữa”, mẹ nên phản hồi thế nào để khắc phục khoảng cách và tạo ra một môi trường giao tiếp cởi mở hơn với con? 

Trong tình huống trẻ nói “Con chẳng muốn kể với mẹ nữa”, phản ứng của cha mẹ có ý nghĩa quyết định đến việc hàn gắn hay nới rộng khoảng cách. Nếu cha mẹ phản ứng vội vàng, trách móc hoặc cố gắng “dạy dỗ” ngay lúc đó, trẻ sẽ càng khép mình hơn. Ngược lại, một phản hồi bình tĩnh, tôn trọng sẽ giúp trẻ cảm thấy được công nhận và khuyến khích con mở lòng trở lại.

Một số gợi ý thực tế:

Thừa nhận cảm xúc của con: Thay vì vội vàng biện minh hay giải thích, cha mẹ có thể nói: “Mẹ xin lỗi nếu trước đây mẹ đã làm con thấy không thoải mái khi chia sẻ.” Câu nói này thể hiện sự khiêm tốn và sẵn sàng thay đổi.

Bày tỏ sự quan tâm chân thành: Cha mẹ có thể tiếp tục bằng: “Mẹ thật sự muốn hiểu con hơn, con quan trọng với mẹ. Khi nào con sẵn sàng, mẹ rất muốn được nghe con chia sẻ.” Điều này giúp trẻ thấy mình có giá trị và được tôn trọng.

Tạo không gian thoải mái: Đôi khi trẻ cần thời gian để hạ bớt cảm xúc. Cha mẹ nên kiên nhẫn, đừng ép buộc, mà thay vào đó tạo những khoảnh khắc tự nhiên (cùng nấu ăn, đi dạo, làm việc nhà chung…) để trẻ dễ mở lời.

Điều chỉnh cách giao tiếp về lâu dài: Quan trọng hơn cả là cha mẹ học cách lắng nghe mà không phán xét, tránh ngắt lời, và thay vì đưa ra lời khuyên ngay lập tức, hãy đặt những câu hỏi gợi mở, như: “Con cảm thấy thế nào khi chuyện đó xảy ra?” hoặc “Điều gì làm con lo lắng nhất?”

Như vậy, phản hồi đúng không chỉ là một câu nói, mà là thái độ nhất quán thể hiện sự tôn trọng và đồng hành. Đây chính là chìa khóa để khắc phục khoảng cách và xây dựng môi trường giao tiếp cởi mở, nơi trẻ tin rằng tiếng nói của mình luôn được lắng nghe.

Thời gian chất lượng giữa bố mẹ và con cái có vai trò như thế nào trong việc xây dựng mối quan hệ gần gũi và tin cậy?

Rất nhiều nghiên cứu trong tâm lý học phát triển và gắn bó cho thấy thời gian chất lượng giữa bố mẹ và con cái là yếu tố quyết định trong việc xây dựng một mối quan hệ gần gũi, tin cậy và bền vững. Điều quan trọng ở đây không nằm ở số lượng thời gian mà cha mẹ dành cho con nhiều hay ít, mà ở chất lượng trải nghiệm trong những khoảnh khắc chung.

Trước hết, khi cha mẹ thực sự hiện diện trong những phút giây bên con, nghĩa là gác lại điện thoại, công việc hay những mối bận tâm khác để chú tâm lắng nghe và tương tác, điều này sẽ giúp trẻ sẽ cảm thấy mình được coi trọng. Trẻ hiểu rằng mình quan trọng và xứng đáng với sự chú ý của cha mẹ.

Điều này nuôi dưỡng cảm giác an toàn cảm xúc, một nền tảng quan trọng để trẻ tin rằng gia đình là nơi con có thể tìm đến khi vui vẻ, buồn bã hay gặp khó khăn.

Thứ hai, thời gian chất lượng là cơ hội để cha mẹ và con cái chia sẻ những trải nghiệm tích cực, từ đó tạo nên những ký ức đẹp và bền lâu. Những buổi ăn tối trò chuyện vui vẻ, cùng nhau nấu ăn, chơi thể thao, đọc sách, hoặc đơn giản là cùng ngồi uống trà và hỏi han nhau về một ngày đã qua, đều góp phần làm giàu thêm “ngân hàng ký ức tích cực” của trẻ. Những ký ức này trở thành nền tảng củng cố tình cảm gắn bó, giúp mối quan hệ gia đình vững chắc hơn ngay cả khi có xung đột xảy ra.

Thứ ba, thời gian chất lượng giúp cha mẹ có điều kiện quan sát, thấu hiểu và đồng hành với con ở mức sâu hơn. Thông qua những hoạt động chung, cha mẹ có thể nhận ra những tín hiệu cảm xúc tinh tế mà con chưa diễn đạt bằng lời – sự căng thẳng, lo lắng, niềm vui hay sự hào hứng.

Việc kịp thời phản hồi, chia sẻ và đồng hành trong những tình huống này giúp trẻ học được rằng cha mẹ là “người bạn đồng hành tin cậy”, từ đó thúc đẩy con cởi mở hơn trong giao tiếp.Ngoài ra, dành thời gian chất lượng còn gửi đến con thông điệp về giá trị và sự ưu tiên: “Con quan trọng đối với bố mẹ”. Thông điệp này trực tiếp nuôi dưỡng lòng tự trọng và sự tự tin của trẻ.

Khi cảm thấy mình có giá trị, trẻ sẽ dễ dàng xây dựng những mối quan hệ xã hội lành mạnh hơn và có khả năng ứng phó tích cực với áp lực, thử thách trong cuộc sống.

Ví dụ, một bữa cơm tối không bị gián đoạn bởi điện thoại, nơi cả gia đình chia sẻ về những chuyện nhỏ trong ngày, có thể giúp trẻ cảm thấy gần gũi hơn nhiều so với việc ngồi ăn trong im lặng hay mỗi người một thiết bị. Hoặc những buổi cha mẹ cùng con đi dạo, chơi thể thao, hay đơn giản là 10-15 phút trước giờ đi ngủ để trò chuyện, đều có tác dụng xây dựng niềm tin và sự kết nối sâu sắc.

Tóm lại, thời gian chất lượng không nhất thiết phải dài, nhưng cần sự hiện diện trọn vẹn, thái độ chân thành và sự lặp lại nhất quán. Đó chính là “chất keo” gắn kết gia đình, giúp trẻ tin tưởng vào cha mẹ, mở lòng giao tiếp và hình thành nền tảng tâm lý vững vàng cho sự phát triển sau này.