Từ chuyện một hoa hậu Việt nhờ bà đỡ xoay ngôi thai và góc nhìn y khoa: Hiểu đúng vì sự an toàn của mẹ và bé

Vừa qua, câu chuyện một nàng hậu xoay ngôi thai ở quê dưới bàn tay của bà đỡ nhiều kinh nghiệm thu hút sự quan tâm của cư dân mạng. Theo y khoa, đây là phương pháp ngoại xoay thai, được áp dụng để đưa thai nhi về đúng ngôi, hỗ trợ quá trình sinh nở của sản phụ. Trên các diễn đàn, hàng loạt bình luận thể hiện sự tò mò và cả những thắc mắc liên quan đến phương pháp này.

Xoay ngôi thai là gì, có nên áp dụng không và cách nào là an toàn nhất cho mẹ và bé?

Vì sao thai nhi ngôi ngược và những nguyên nhân thường gặp

Ngôi thai là cách gọi tư thế thai nhi nằm trong tử cung mẹ. Ở tuần thai càng cao, thai nhi càng ít thay đổi vị trí do không gian tử cung thu hẹp. Theo thống kê, khoảng 3 - 4% thai nhi sẽ duy trì ngôi ngược vào gần ngày sinh, tức là mông hoặc chân quay xuống dưới thay vì đầu.

Trong các trường hợp này, để tăng khả năng sinh thường, bác sĩ có thể chỉ định một kỹ thuật gọi là ngoại xoay thai - một thủ thuật dùng tay xoay thai từ bên ngoài bụng mẹ, đưa thai về ngôi đầu. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng có thể xoay và việc thực hiện cần được đánh giá kỹ lưỡng.

Thai nhi chưa về đúng ngôi là nỗi lo của nhiều sản phụ.

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến khiến thai khó quay đầu:

- Sinh non: Thai nhi chưa đủ thời gian để tự điều chỉnh tư thế. Rất nhiều trường hợp ngôi ngược ở tuần 30 - 33 sẽ tự xoay về ngôi đầu ở tuần 36 - 38.

- Đa ối (nhiều nước ối) hoặc thiểu ối (ít nước ối): Khi lượng nước ối không phù hợp, thai nhi có thể gặp khó khăn trong việc xoay đầu hoặc bị kẹt ở vị trí bất lợi.

- Tử cung bất thường: Những mẹ bầu có tử cung đôi, tử cung vách ngăn, tử cung hình dạng khác biệt bẩm sinh có thể làm hạn chế không gian di chuyển của thai.

- Nhau thai bám thấp hoặc tiền đạo: Nhau nằm gần cổ tử cung có thể cản trở đường xoay đầu của bé.

- Thai dị dạng hoặc rối loạn phát triển thần kinh cơ (rất hiếm): Những vấn đề về cơ xương hoặc thần kinh có thể khiến thai ít vận động và không quay đầu.

- Mẹ từng sinh mổ hoặc có sẹo mổ ở tử cung: Thành tử cung kém đàn hồi khiến thai nhi khó xoay.

- Đa thai: Khi có hai hoặc nhiều thai cùng lúc, không gian bị hạn chế, làm việc xoay đầu khó khăn hơn.

Trong nhiều trường hợp, ngôi ngược không có nguyên nhân rõ ràng và bé hoàn toàn khỏe mạnh. Việc phát hiện ngôi thai sớm và theo dõi sát từ tuần 32 trở đi sẽ giúp bác sĩ có hướng tư vấn phù hợp cho từng mẹ bầu.

Bác sĩ giải đáp: Có nên thực hiện ngoại xoay thai và các nguy cơ cần nắm?

Ngoại xoay thai - External Cephalic Version (ECV) là thủ thuật được bác sĩ chỉ định khi thai vẫn chưa về ngôi đầu ở giai đoạn đủ tháng (thường từ 37 đến 38 tuần). Đây là một kỹ thuật sử dụng tay để xoay thai nhi từ bên ngoài bụng mẹ, đưa em bé từ ngôi ngược về ngôi thuận, nhằm tăng khả năng sinh thường.

Trong những tuần cuối thai kỳ, tư thế nằm của thai nhi, hay còn gọi là ngôi thai trở thành yếu tố quan trọng để bác sĩ đánh giá khả năng sinh thường của mẹ bầu. Thai ở ngôi thuận (đầu quay xuống dưới) thường dễ sinh thường hơn, trong khi các tư thế khác như ngôi ngược hoặc ngôi ngang có thể dẫn tới chỉ định sinh mổ để đảm bảo an toàn.

Khi thai chưa xoay về ngôi đầu đúng thời điểm, nhiều mẹ bầu tỏ ra lo lắng. Tuy nhiên, theo các bác sĩ sản khoa, điều này không có nghĩa là nguy hiểm hay bất thường. Trong nhiều trường hợp, thai nhi tự xoay đầu vào đúng ngôi thuận ở những tuần cuối, thậm chí ngay trước khi chuyển dạ. Việc quan trọng là cần theo dõi sát ngôi thai trong các lần khám định kỳ, và không nên vội vàng can thiệp nếu chưa cần thiết.

Bác sĩ Đàm Quang Chính - người có 9 năm kinh nghiệm ở lĩnh vực sản phụ khoa, hiện công tác tại Bệnh viện Ninh Thuận, cho biết: “Đến cuối thai kỳ, ngôi thai chỉ là điều kiện để xem sản phụ có thể sinh thường được hay không. Có nhiều chị em dù thai đã về ngôi thuận rồi vẫn không sinh thường được, phải mổ vì một số điều kiện khác, nên ngôi thai cũng mang tính tương đối thôi”.

Bác sĩ Chính cũng nhấn mạnh chị em không nên thực hiện ngoại xoay thai tại nhà, bởi có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho mẹ và bé “Phương pháp này thường được thực hiện tại bệnh viện để đảm bảo an toàn. Nếu có bất trắc xảy ra như suy thai hay nhau bong non, có thể mổ lấy thai khẩn cấp ngay. Việc thực hiện xoay thai ngoài cơ sở y tế chuyên môn tiềm ẩn nhiều rủi ro như gây ra cơn gò tử cung, dọa sinh non, suy thai do chèn ép dây rốn, thậm chí dọa vỡ tử cung trong một số trường hợp”.

ThS.BS Hồ Minh Tuấn - giảng viên Trường Đại học Khoa học Sức khỏe - Đại học Quốc gia TPHCM cho biết, phương pháp ngoại xoay thai tuy được áp dụng ở một số quốc gia, nhưng luôn đi kèm sự giám sát y tế nghiêm ngặt. Việc xoay thai cần được thực hiện ở bệnh viện khi em bé đã đủ tháng, trong tình trạng phòng mổ sẵn sàng. Như vậy, nếu có bất kỳ vấn đề gì xảy ra, đội ngũ y tế sẽ tiến hành mổ lấy thai ngay.

"Ở nước ngoài, ngoại xoay thai lúc nào cũng được thực hiện ở bệnh viện hoặc ở phòng khám thai có đủ điều kiện để chuyển phòng mổ một cách nhanh nhất. Sau thủ thuật thường sẽ phải siêu âm kiểm tra lại ngôi thai đã thuận hay chưa và đo lại tim thai - cơn gò. Khi tiến hành xoay từ ngôi mông thành ngôi đầu mà có vấn đề gì xảy ra sẽ đẩy sản phụ đi mổ luôn. Và chỉ nên thực hiện thủ thuật này khi thai nhi đã đủ trưởng thành. Với em bé chưa đủ tháng, biết đâu để vài tuần nữa, bé tự xoay ngôi thai lại thì sao. Bên cạnh đó, việc thực hiện ngoại xoay thai ở nhà cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhỡ bị nhau bong non phải đưa đến bệnh viện, thì phải mất thời gian di chuyển, em bé sẽ bị thiếu oxy", bác sĩ Tuấn chia sẻ.

Chia sẻ về mức độ phổ biến và an toàn của phương pháp này tại Việt Nam, bác sĩ Tuấn cho biết thêm: "Ở Việt Nam, hầu như không thực hiện ngoại xoay thai vì những nguy hiểm có thể xảy ra. Bên cạnh đó, phẫu thuật mổ lấy thai hiện nay đã có nhiều tiến bộ so với ngày xưa. Khi đặt cả hai lên cán cân xem có nên làm hay không thì đa số thai ngôi mông bây giờ việc lựa chọn đi mổ sẽ an toàn hơn”.

Bác sĩ thực hiện ngoại xoay thai ở bệnh viện.

Trong thực hành lâm sàng hiện đại, ngoại xoay thai chỉ được tiến hành khi đủ điều kiện như thai đơn, nước ối vừa đủ, nhau thai không bám thấp hay tiền đạo, mẹ không có sẹo mổ tử cung, tim thai ổn định và bác sĩ đánh giá rằng lợi ích lớn hơn nguy cơ. Quy trình thực hiện luôn có sự theo dõi bằng siêu âm, đo tim thai liên tục và chuẩn bị phương tiện phẫu thuật dự phòng. Trước khi tiến hành, bác sĩ sẽ giải thích rõ cho mẹ bầu về tỷ lệ thành công (khoảng 50 - 65%), những rủi ro có thể gặp, và yêu cầu sự đồng thuận từ phía sản phụ.

Ngày nay, với sự phát triển của y học hiện đại, thủ thuật này gần như chỉ được thực hiện trong môi trường bệnh viện, nơi có đầy đủ trang thiết bị cấp cứu và đội ngũ chuyên môn hỗ trợ. Điều này không có nghĩa phủ nhận hoàn toàn kinh nghiệm dân gian, nhưng cần hiểu rằng mỗi phương pháp đều nên được áp dụng đúng hoàn cảnh để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả.

Do đó, thay vì tự ý hoặc nghe theo lời truyền miệng, mẹ bầu nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa, theo dõi ngôi thai sát sao từ tuần 32 trở đi và cùng bác sĩ cân nhắc các phương án nếu thai vẫn ngôi ngược ở gần ngày sinh.

Một số động tác được dân gian truyền tai mẹ bầu có thể áp dụng để hỗ trợ thai xoay đầu

Trong một số trường hợp, nếu thai chưa xoay đầu ở tuần 30 - 35, mẹ bầu vẫn có thể áp dụng một số bài tập nhẹ nhàng tại nhà để hỗ trợ bé tự xoay, tất nhiên phải có sự cho phép và hướng dẫn từ bác sĩ:

1. Nằm kê gối nâng mông

Mẹ bầu nằm ngửa trên mặt phẳng, gập đầu gối và đặt một chiếc gối mỏng dưới vùng hông sao cho phần mông cao hơn đầu khoảng 20 - 30 cm. Tư thế này có thể giúp thay đổi lực hấp dẫn bên trong tử cung, tạo điều kiện để thai tự điều chỉnh về vị trí đầu quay xuống dưới.

Thời gian khuyến nghị: 10 - 15 phút/lần, thực hiện 1 - 2 lần mỗi ngày.

Lưu ý: Không áp dụng nếu mẹ bị chóng mặt, đau đầu, cao huyết áp hoặc có nguy cơ sinh non.

2. Tư thế quỳ gối chống tay

Mẹ quỳ gối trên sàn nhà, hai tay chống xuống đất để giữ thăng bằng. Có thể kết hợp nhẹ nhàng với động tác võng lưng và gồng lưng luân phiên. Ngoài ra, biến thể khác là hạ thấp phần ngực xuống gần mặt sàn, trong khi mông vẫn giữ cao hơn đầu.

Tác dụng: Làm mềm cơ chậu, tăng khoảng trống trong tử cung, có thể giúp bé xoay đầu.

Thời gian thực hiện: Mỗi lần khoảng 10 phút, nên tập đều đặn mỗi ngày nếu được bác sĩ đồng ý.

3. Bơi lội nhẹ nhàng

Vận động trong nước là phương pháp an toàn cho nhiều thai phụ ở giai đoạn cuối thai kỳ. Các động tác bơi chậm rãi, nhẹ nhàng giúp giảm áp lực lên vùng lưng và khung chậu, cải thiện tuần hoàn, đồng thời có thể hỗ trợ bé xoay về tư thế đầu quay xuống.

Lưu ý: Chỉ nên bơi ở nơi sạch sẽ, có người theo dõi, và không nên thực hiện nếu có rỉ ối, đau bụng hoặc dọa sinh non.

4. Ngồi trên bóng tập dành cho bà bầu

Mẹ ngồi thẳng lưng trên bóng chuyên dụng, thực hiện các chuyển động nhẹ nhàng như xoay hông theo vòng tròn hoặc lắc hông qua lại.

Tác dụng: Tăng độ linh hoạt vùng chậu, giúp bé có điều kiện thuận lợi để di chuyển về ngôi thuận.

Khuyến nghị: Nên thực hiện từ tuần 32 trở đi, trong không gian an toàn, có người hỗ trợ bên cạnh.

5. Mẹo chườm nóng - lạnh vùng bụng

Một số mẹo dân gian truyền lại rằng, có thể dùng khăn ấm đặt ở vùng bụng trên, nơi đầu bé đang nằm, và khăn mát ở vùng bụng dưới gần vị trí mong muốn bé xoay đầu về. Tuy nhiên, phương pháp này chưa có cơ sở khoa học rõ ràng và cần thực hiện hết sức thận trọng. Tránh chườm nóng quá lâu hoặc sử dụng nhiệt độ cao gây co bóp tử cung.

6. Kích thích bé bằng âm thanh

Từ khoảng tuần thứ 28, thai nhi có thể cảm nhận âm thanh. Nhiều mẹ sử dụng loa nhỏ đặt gần bụng dưới để bật những bản nhạc nhẹ nhàng với hy vọng bé sẽ xoay đầu về hướng âm thanh. Đây là phương pháp mang tính cảm xúc và thư giãn, chưa được khẳng định hiệu quả về mặt y học trong việc xoay ngôi thai.

Lưu ý, những bài tập này không thay thế cho y khoa và chỉ nên áp dụng khi không có chỉ định cấm vận động từ bác sĩ. Việc theo dõi ngôi thai cần thực hiện qua siêu âm định kỳ. Dù nhiều mẹ mong muốn sinh thường, nhưng hướng xử trí cuối cùng nên dựa trên đánh giá y khoa toàn diện để đảm bảo an toàn tối đa cho mẹ và bé.