Tương lai con hiếu thảo hay bất hiếu được âm thầm gieo từ 3 hành vi của bố mẹ

Trong giáo dục gia đình, hiếu thảo nuôi dưỡng từ những điều nhỏ trong cách bố mẹ nói năng, cư xử và đồng hành cùng con mỗi ngày.

Giáo sư Lý Mỹ Kim (Đại học Công an Nhân dân Trung Quốc), người có nhiều năm nghiên cứu về tâm lý và giáo dục gia đình từng chia sẻ rằng: Việc một đứa trẻ sau này có biết ơn, hiếu thảo hay không, không phụ thuộc vào cách bố mẹ giáo dưỡng.

Điều quyết định nằm ở ba hành vi tưởng chừng đơn giản từ bố mẹ, bởi có thể tạo nên “nhiệt độ tình cảm” trong gia đình, yếu tố âm thầm định hình nhân cách và thái độ sống của trẻ.

Nhìn thấy nhu cầu tình cảm của con

Nhiều bậc bố mẹ thường nói “Mẹ làm vậy vì con”, nhưng thực chất là cách che giấu mong muốn và lo lắng của chính mình. Họ kín lịch con bằng vô số lớp học thêm dù con thở dài vì mệt, ép con ăn những món “bổ dưỡng” theo tiêu chuẩn của người lớn, nhưng lại bỏ qua tiếng nói: “Con mệt quá”, “Con không thích ăn”.

Giáo sư Lý Mỹ Kim từng kể một câu chuyện, một người mẹ cố gắng mua cho con những loại trái cây nhập khẩu đắt đỏ với hy vọng bồi bổ thật tốt. Nhưng sau này bà mới phát hiện con thường chia sẻ phần trái cây ấy với bạn bè. Lý do là đứa trẻ cần không phải là “tủ lạnh đầy ắp thức ăn”, mà khi mẹ chịu ngồi xuống, lắng nghe con kể vài câu chuyện nhỏ ở trường.

Tình yêu đích thực dành cho con nằm ở khả năng nhìn thấy nhu cầu tình cảm:

- Đặt điện thoại xuống để lắng nghe con thật sự.

- Hỏi con “Hôm nay con cảm thấy thế nào?”

- Ở bên cạnh lắng nghe, chia sẻ.

Cảm giác an toàn khi được thấu hiểu sẽ nuôi dưỡng con biết ơn và lòng hiếu thảo.

Thiết lập quy tắc tôn trọng lẫn nhau trong gia đình 

Nhiều phụ huynh giữ quan niệm rằng “con cái phải nghe lời”, nên thường dùng mệnh lệnh: “Đừng khóc”,“Làm bài tập ngay”,“Bố mẹ đã nói không là không”.

Thế nhưng, theo Giáo sư Lý Mỹ Kim, những quy tắc trong gia đình chỉ thật sự có giá trị khi mang tính hai chiều. Nghĩa là bố mẹ đặt ra quy tắc cho con, nhưng bản thân mình cũng phải làm gương bằng cách tôn trọng những ranh giới và cảm xúc của con.

Ví dụ: trẻ không được tự ý chạm vào đồ trong phòng nếu chưa được phép, khi trẻ mắc lỗi, bố mẹ cần tìm hiểu nguyên nhân trước khi phê bình, và trong nhiều việc nhỏ như đi đâu cuối tuần hay chọn món đồ cần mua, bố mẹ hoàn toàn có thể trao đổi và thương lượng bình đẳng với con.

Khi được lớn lên trong môi trường mà tiếng nói của mình được lắng nghe, trẻ sẽ hiểu rằng tôn trọng là con đường hai chiều. Và khi trưởng thành, con sẽ không xem nhẹ công sức của bố mẹ, đồng thời biết quan tâm đến cảm xúc, chủ động mang nước, mang thuốc khi thấy cha bố mệt, luôn nói “Con đi đây ạ” trước khi ra ngoài, hay đơn giản là bước nhẹ hơn khi biết bố mẹ đang nghỉ ngơi.

Đó chính là nền tảng của sự gắn kết – và cũng là cội nguồn của lòng hiếu thảo sau này.

Trẻ biết quan tâm đến cảm xúc, chủ động mang nước, mang thuốc, giúp đỡ người trong nhà.

Trao cho trẻ cơ hội thể hiện tình yêu thương

Trong cuộc sống hàng ngày, có những tình huống tưởng nhỏ nhưng lại tạo ảnh hưởng lớn đến tâm lý của trẻ.

Ví dụ, bé muốn giúp mẹ rửa bát nhưng bị ngăn lại: “Để đó, con làm bẩn quần áo mất.” Hay khi bé muốn xoa lưng cho bố nhưng bố vội xua tay: “Thôi, không cần đâu, con lo học đi.”

Theo Giáo sư Lý Mỹ Kim, những hành động “tốt bụng nhưng can thiệp quá mức” này vô tình tước đi cơ hội để trẻ bộc lộ tình yêu và lòng biết ơn. Trẻ dễ cảm thấy rằng “bố mẹ không cần mình”, và dần quen với việc chỉ nhận mà không biết cách cho đi.

Giáo dục đúng đắn là tạo cơ hội để trẻ chịu trách nhiệm và đóng góp từ những điều rất nhỏ: để trẻ cùng dọn bàn ăn, hướng dẫn gắp thức ăn cho ông bà, hay khuyến khích hỗ trợ việc nhà dù có thể làm chưa tốt.

Khi được nuôi dưỡng trong môi tốt, trẻ lớn lên sẽ tự nhiên biết quan tâm và chủ động chăm sóc người thân.

Nếu trẻ lỡ làm rơi chiếc bát khi rửa lần đầu, hãy nhẹ nhàng nói: “Không sao, lần sau con chú ý hơn nhé.” Chính những trải nghiệm “được phép thử” này giúp trẻ hiểu giá trị của câu hỏi: “Con có thể làm gì cho gia đình?”

Khi được nuôi dưỡng trong môi trường này, trẻ lớn lên sẽ tự nhiên biết quan tâm và chủ động chăm sóc bố mẹ: nhớ sinh nhật của bố mẹ, nhắc bố mẹ mặc ấm khi trời trở lạnh, hay ở bên khi ốm đau, giống như cách bố mẹ từng chăm sóc mình.

Giáo sư Lý Mỹ Kim từng nói: “Hiếu không phải là một yêu cầu, mà là một sự truyền dạy.” Khi bố mẹ công nhận, tôn trọng và trao cơ hội để con thể hiện yêu thương, có nghĩa đang gieo vào lòng trẻ hạt mầm của sự tử tế và biết ơn. Hạt mầm ấy, khi lớn lên, sẽ nở thành sự ấm áp và hiếu thuận một cách tự nhiên, không phải vì bị yêu cầu, mà vì con thật lòng muốn làm điều đó cho bố mẹ.