Khách hàng qua đời, ngân hàng xử lý tiền trong tài khoản thế nào?

Khi một người thân qua đời, gia đình không chỉ đối mặt với nỗi mất mát về tình cảm mà còn phải giải quyết nhiều vấn đề thực tế, trong đó có việc xử lý tài sản, đặc biệt là tiền trong tài khoản ngân hàng của người đã mất.

Đây là một quy trình không đơn giản, liên quan đến cả pháp luật lẫn các chính sách riêng của từng ngân hàng. Vậy, ngân hàng sẽ xử lý số tiền này như thế nào? Người thân cần làm gì để tiếp cận tài sản một cách hợp pháp?

Tiền trong tài khoản ngân hàng của một cá nhân sau khi qua đời được coi là một phần của di sản thừa kế

Tài khoản ngân hàng là di sản thừa kế

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 tại Việt Nam, tiền trong tài khoản ngân hàng của một cá nhân sau khi qua đời được coi là một phần của di sản thừa kế. Điều này có nghĩa là ngân hàng không thể tự ý phân phối số tiền này mà phải tuân theo các quy định pháp luật về thừa kế. Tùy thuộc vào việc người quá cố có để lại di chúc hay không, quá trình xử lý sẽ diễn ra theo hai hướng khác nhau.

Nếu người đã mất để lại di chúc hợp pháp, trong đó chỉ rõ người thụ hưởng tài sản trong tài khoản ngân hàng, ngân hàng sẽ phối hợp với cơ quan công chứng hoặc tòa án để thực hiện theo nội dung di chúc. Di chúc cần được công chứng hợp lệ và không có tranh chấp từ các bên liên quan. Trong trường hợp không có di chúc, số tiền sẽ được phân chia theo quy định của pháp luật về thừa kế không di chúc. Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 quy định thứ tự thừa kế bao gồm: hàng thừa kế thứ nhất (vợ/chồng, cha mẹ, con cái), hàng thừa kế thứ hai (ông bà, anh chị em ruột) và tiếp theo. Các đồng thừa kế sẽ cần thỏa thuận với nhau hoặc nhờ đến phán quyết của tòa án để xác định phần tài sản mỗi người được nhận.

Quy trình ngân hàng xử lý tài khoản

Khi một khách hàng qua đời, ngân hàng thường không tự động biết được thông tin này trừ khi gia đình chủ động thông báo. Người thân cần liên hệ ngân hàng nơi người quá cố mở tài khoản và cung cấp các giấy tờ cần thiết, bao gồm: giấy chứng tử (bản sao công chứng), giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân (sổ hộ khẩu, giấy khai sinh, chứng minh nhân dân/hộ chiếu) và các tài liệu liên quan đến thừa kế như di chúc hoặc quyết định phân chia di sản từ tòa án.

Ngay sau khi nhận được thông báo và xác minh, nhiều ngân hàng sẽ tạm khóa tài khoản để đảm bảo an toàn, tránh các giao dịch trái phép. Tuy nhiên, việc tiếp cận số tiền không phải lúc nào cũng nhanh chóng. Nếu tài khoản có liên quan đến các nghĩa vụ tài chính chưa hoàn thành, chẳng hạn như khoản vay, thẻ tín dụng hoặc các hợp đồng bảo lãnh, ngân hàng có quyền ưu tiên khấu trừ số tiền nợ từ tài khoản trước khi chuyển giao phần còn lại cho người thừa kế. Điều này dựa trên nguyên tắc "di sản dùng để thanh toán nghĩa vụ tài chính" theo quy định pháp luật.

Một số ngân hàng tại Việt Nam, như Vietcombank, BIDV hay Techcombank... có thể áp dụng các quy trình nội bộ khác nhau, nhưng tất cả đều phải tuân thủ khung pháp lý chung. Ví dụ, nếu tài khoản là tài khoản chung (đồng sở hữu với người khác), phần tài sản của người còn sống có thể được tách ra, nhưng phần của người đã mất vẫn phải xử lý theo luật thừa kế.

Những lưu ý quan trọng cho gia đình

Để quá trình xử lý tài khoản diễn ra suôn sẻ, gia đình cần lưu ý một số điểm quan trọng. Thứ nhất, hãy liên hệ ngân hàng càng sớm càng tốt sau khi có giấy chứng tử. Việc chậm trễ có thể dẫn đến các vấn đề như tài khoản bị "bỏ quên" hoặc phát sinh tranh chấp giữa các bên thừa kế. Thứ hai, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ pháp lý là yếu tố then chốt. Nếu gia đình không chắc chắn về giấy tờ cần thiết, có thể tham khảo ý kiến từ luật sư hoặc phòng công chứng để được hướng dẫn cụ thể.

Ngoài ra, trong trường hợp tài khoản có số dư lớn hoặc liên quan đến nhiều bên thừa kế, tranh chấp có thể xảy ra. Khi đó, vai trò của tòa án trở nên quan trọng để phân xử công bằng. Điều này thường mất nhiều thời gian và chi phí, vì vậy các chuyên gia khuyên rằng mỗi cá nhân nên chủ động lập kế hoạch tài sản từ trước khi qua đời.

Lời khuyên để tránh rắc rối

Để giảm bớt gánh nặng cho người thân, một số ngân hàng tại Việt Nam hiện nay cung cấp dịch vụ chỉ định người thụ hưởng cho tài khoản tiết kiệm hoặc tài sản tài chính. Đây là cách đơn giản để đảm bảo tiền được chuyển giao trực tiếp mà không cần qua quy trình thừa kế phức tạp. Ngoài ra, việc lập di chúc rõ ràng, được công chứng hợp pháp, cũng là giải pháp hiệu quả giúp gia đình tránh tranh chấp và xử lý tài sản nhanh chóng.

Xử lý tiền trong tài khoản ngân hàng của người đã qua đời không chỉ là vấn đề tài chính mà còn liên quan đến pháp lý và tình cảm gia đình. Hiểu rõ quy trình, chuẩn bị kỹ lưỡng và chủ động lập kế hoạch tài sản từ trước là cách tốt nhất để đảm bảo mọi việc diễn ra suôn sẻ. Trong những lúc khó khăn, sự minh bạch và hợp tác giữa gia đình và ngân hàng sẽ giúp giảm bớt áp lực, để lại không gian cho việc tưởng nhớ người đã khuất thay vì lo lắng về thủ tục.