Khám phá không gian mới mẻ trong “Truyện dân gian Do Thái"

Nếu độc giả đã quen thuộc với những đặc trưng của các tác phẩm văn học dân gian Việt Nam như hình tượng những người anh hùng trong sử thi, yếu tố lịch sử và kỳ ảo trong truyền thuyết,... thì đến với cốt truyện dân gian Do Thái, ta sẽ thấy thêm những nhân vật hoàn toàn mới - người có trí tuệ, minh triết trong lối sống như vua Solomon; những người mang tới phép màu và niềm hy vọng như đại ngôn sứ Elijah; thầy cả - hiện thân của sự uyên bác, khôn ngoan - đại diện cho cộng đoàn Do Thái giáo,… Những nhân vật cơ bản, xuất hiện nhiều lần nhưng luôn được lồng ghép khéo léo vào các câu chuyện trong kho tàng văn học dân gian, đã thể hiện rõ những nét văn hóa đặc trưng cùng niềm tin tôn giáo của người Do Thái.

Bạn có thể bắt gặp nhiều nét tương đồng khi đọc Truyện ngụ ngôn Aesop so sánh với Thơ ngụ ngôn La Fontaine hay Truyện cổ nước Nam như cuộc chạy đua giữa Rùa và Thỏ hay thậm chí là câu chuyện tưởng chừng thuần Việt như chuyện về bó đũa. Thế nhưng, để tìm được một truyện na ná quen thuộc như vậy trong Truyện dân gian Do Thái, có lẽ là không có.

Đọc Truyện dân gian Do Thái, bạn sẽ có cảm giác tương đối dễ chịu bởi thông điệp qua từng truyện luôn rõ ràng và dễ tiếp thu. Trời luôn đền đáp cho những người xứng đáng, chỉ cần họ giữ vững tâm sáng và luôn có niềm tin hướng thiện. Một anh thợ học làm bánh nhờ tự tay thắp nến, dắt một thầy cả đi xin lửa về nhà trong đêm tối, chẳng bao lâu trở thành người giàu có và có ảnh hưởng nhất một vùng rộng lớn. Một người nghèo giữ đúng lời hứa với vị ngôn sứ rằng sẽ dùng bảo bối của ngài để tạo phúc cho dân chúng trong thành, được hưởng cuộc sống ấm no đến cuối đời, trong khi người trước anh ta, chỉ vì chút lòng tham mà mất đi bảo bối đã được trao rồi ngậm ngùi trở lại với kiếp sống bần hàn. Trí tuệ của người Do Thái cũng được thể hiện rất rõ qua những câu chuyện xử án tài tình của vua Solomon, những màn đấu trí tại tòa của người dân - trong đó có cả các bà nội trợ khôn ngoan hay những mẩu truyện cười tinh tế, đầy ẩn ý.

Bên cạnh văn học dân gian mang nặng mẫu thức của Kinh thánh, ta còn thấy một dân tộc Do Thái phát triển rất tốt truyền thống trào phúng. Sự mỉa mai, châm biếm được đưa vào những câu chuyện nhỏ thể hiện trí tuệ, ước mơ ấp ủ về sự bình đẳng, tự do và no đủ của người dân nơi đây. Đối với một dân tộc phải trải qua nhiều lam lũ, tha hương, lời hứa về một thế giới lý tưởng cùng sự xuất hiện của Đấng Cứu thế được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong những câu chuyện dân gian được nhìn nhận như một sự nuôi dưỡng niềm hy vọng, quyết tâm chịu đựng, vượt qua gian khổ với một tâm tư nhẹ nhàng và một “người bạn đồng hành biết kể chuyện vui”.

Giống như hầu hết văn học dân gian của các dân tộc khác, điểm đặc trưng trong bút pháp nghệ thuật của truyện dân gian Do Thái là tính truyền miệng, tính tập thể và do nội dung của các câu chuyện cổ tập trung nhiều vào yếu tố giáo dục, răn dạy về tôn giáo, đạo đức, lối sống, vì thế, cách dẫn dắt cốt truyện luôn ngắn gọn, trực tiếp hướng tới những vấn đề chung của cả cộng đồng, dân tộc. Câu chuyện sử dụng nhiều đoạn đối thoại với ngôn từ giản dị, gợi mở ra những nét văn hóa cội nguồn.

Khám phá không gian mới mẻ trong “Truyện dân gian Do Thái”, bạn sẽ thấy tinh thần mình như được thanh lọc một phần, có thêm nhiều cảm hứng hơn, nhiều niềm tin hơn và những phép màu ẩn giấu trong đời sống thường nhật. Cuốn sách này rất phù hợp với bạn đọc nhỏ tuổi yêu thích sự ly kỳ, hấp dẫn, mới lạ lẫn người đọc lớn tuổi ưa chiêm nghiệm về các lớp lang thông điệp. Những ai yêu thích, mến mộ văn hóa lẫn trí tuệ của dân tộc Do Thái đều nên đọc qua kho tàng truyện cổ dân gian kết tinh trí tuệ cũng như văn hóa đặc sắc của họ.

TRÍCH ĐOẠN HAY

• Đọc truyện dân gian của các dân tộc khác ta cảm thấy như vang bên tai tiếng cười khinh khoái, nhưng trong truyện dân gian của người Do Thái, ta còn thấy lấp lánh ý nghĩa đạo đức, cổ vũ việc tuân giữ lề luật, ghi sắc nét dấu vết của phong tục tập quán và tâm tính của dân tộc. Về mặt luân lý, nội dung của truyện dân gian Do Thái có cứu cánh dùng ngôn từ để chuyển chở đạo lý, như chủ trương “văn dĩ tải đạo” của các nhà nho nước ta. Về mặt văn học, có thể xem một số truyện như tiên phong cho vài hình thức sáng tác của văn chương bác học, kể cả các phong trào văn chương hiện đại và hậu hiện đại.

• Nếu chủ trương “Văn dĩ tải đạo” của nho gia Việt Nam đặt trọng tâm vào văn chương bác học thì người Do Thái mở rộng đối tượng của nó lên cả văn chương bình dân cùng đưa chúng vào quy điển như sách Talmud, với một thể loại riêng dành cho chúng gọi là midrash. Trên đường luân lạc, người Do Thai mang theo truyện dân gian, vừa trân trọng bảo tồn vừa phát triển thêm để giữ vững bản sắc của dân tộc mình. Và tùy theo loại truyện mà tiềm ẩn các vấn đề mang tính thông điệp khác nhau.

• Suốt mấy ngàn năm luân lạc đó, hành trang người Do Thái mang theo trong tâm hồn là tín ngưỡng và hành lý bên mình là kinh điển và văn học. Cốt lõi là đức tin và lòng kính sợ Thượng đế của họ, tuân giữ nghiêm ngặt lề luật và niềm lạc quan vào tương lai tươi sáng của dân tộc.

Câu trích dẫn hay 

• Bản sắc dân tộc cùng ảnh hưởng bản địa được ghi đậm nét trong văn học bình dân Do Thái, rồi tới lượt phần văn học ấy, mà chủ yếu là hàng chục ngàn truyện dân gian, từ đời này sang đời nọ, thể hiện xuất sắc chức năng của nó.

• Cốt lõi là đức tin và lòng kính sợ Thượng đế của họ, tuân giữ nghiêm ngặt lề luật và niềm lạc quan vào tương lai tươi sáng của dân tộc.

• Với truyện của người Do Thái, khi tiếng cười lắng xuống, nó để lại đám mây lãng đãng trên tâm hồn người thưởng ngoạn.

• Mục đích chính của tác giả nguyên thủy hay người kể lại thường không phải là chỉ là giúp tiêu khiển mà còn để giảng huấn, và gần như không truyện nào thiếu một vài câu rao giảng.

• Người Do Thái tin rằng sở dĩ họ tồn tại là nhờ giữ vững niềm tin vào Thượng đế và vào vận mệnh được Thương đế dành cho dân tộc mình.