Tầm vóc Nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong lịch sử văn học Việt Nam và thế giới

Hội thảo có sự tham dự của: TS. Hoàng Đạo Cương - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Ông Christian Manhart - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam. PGS.TS Biện Minh Điền - Giảng viên cao cấp Trường Đại học Vinh; PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn - Nguyên Phó Viện trưởng Viện Văn học, Viện Hàn lâm KHXH. Lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương; lãnh đạo tỉnh Nghệ An.

Các đại biểu dự hội thảo. (Ảnh: SGGP online)

Tại hội thảo, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu đã tham luận, làm rõ những vấn đề về vị thế, tầm vóc và lịch sử tiếp nhận, chuyển ngữ (dịch thuật) Hồ Xuân Hương; vấn đề thân thế, quê hương và thời đại Hồ Xuân Hương; Hồ Xuân Hương trong các mối liên hệ với văn hóa dân tộc, văn hóa khu vực và văn hóa nhân loại; đặc sắc hiện tượng văn hóa Hồ Xuân Hương; những vấn đề về thi pháp, phong cách nghệ thuật và sức hấp dẫn, lan toả của thơ Hồ Xuân Hương; vấn đề tiếp nhận và phát huy giá trị di sản của Danh nhân Hồ Xuân Hương trong bối cảnh hiện nay.

Toàn cảnh Hội thảo khoa học quốc tế: Nữ sĩ Hồ Xuân Hương (1772-1822) - Danh nhân văn hoá và giá trị di sản. Ảnh: Báo Nghệ An

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Đức Trung nhấn mạnh, Nghị quyết 41C/15 ngày 23/11/2021của Đại hội đồng UNESCO thống nhất vinh danh và cùng tham gia kỷ niệm 250 năm năm sinh và 200 năm mất của Nữ sĩ Hồ Xuân Hương (1772 - 1822) - “Bà chúa thơ Nôm” của Việt Nam đã khẳng định sự đánh giá cao của quốc tế đối với những giá trị về văn học nghệ thuật và đặc biệt là tư tưởng về bình đẳng giới, giải phóng phụ nữ của Nữ sĩ Hồ Xuân Hương, xứng tầm là một Danh nhân văn hóa mang tầm vóc nhân loại, nhà thơ mang tầm vóc một Thi hào.

Cũng từ đây, Nữ sĩ Hồ Xuân Hương được UNESCO trao sứ mệnh vinh quang: sứ mệnh truyền cảm hứng và lan tỏa ảnh hưởng tích cực đến mọi người trên thế giới.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương cho rằng, trải qua hơn 200 năm xuất hiện trên văn đàn, nữ sĩ Hồ Xuân Hương vẫn là một hiện tượng văn học tài năng nhưng ẩn chứa rất nhiều bí ẩn chưa có lời giải đáp. Phong cách với cá tính sáng tạo độc đáo của Hồ Xuân Hương chắc chắn sẽ còn là vấn đề hấp dẫn cho những công trình nghiên cứu trong tương lai.

Tượng nữ sĩ Hồ Xuân Hương tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ảnh: Trang thông tin điện tử xã Quỳnh Đôi

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Biện Minh Điền, giảng viên cao cấp Trường Đại học Vinh cho rằng, Hồ Xuân Hương qua các thi tập đa dạng, độc đáo, tài hoa của bà như “Thơ nôm truyền tụng” (mảng thơ viết bằng chữ Nôm, được truyền tụng phổ biến trong dân gian, khoảng trên 100 bài), “Lưu hương ký” (gồm 24 bài thơ chữ hán và 28 bài thơ Nôm), “Hương đình cổ nguyệt thi tập” (gồm 9 bài thơ chữ Hán), “Đồ Sơn bát vịnh” (gồm 8 bài thơ chữ Hán), “Đề Vịnh Hạ Long” (gồm 5 bài thơ chữ Hán)… đã khẳng định tài năng thơ ca và cái tôi rất riêng của nữ sĩ.

Cho đến năm 2021, thơ Hồ Xuân Hương đã được dịch ra 13 thứ tiếng khác nhau trên thế giới, trong đó Tiếng Việt qua thơ Hồ Xuân Hương là một thứ ngôn ngữ nghệ thuật đa nghĩa, nhiều hàm ý, sắc sảo, độc đáo và tài hoa, đầy thách thức đối với các “tài tử”, “văn nhân” đương đại khi chuyển ngữ, dịch thơ bà sang tiếng nước mình.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Biện Minh Điền, thơ Hồ Xuân Hương thể hiện một tư tưởng nhân văn, nhân bản mang tính nhân loại sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống, quyền yêu đương, hạnh phúc cho con người, trước hết là người phụ nữ. Con người trong thơ bà là con người với tư cách là những thực thể tồn tại trên mặt đất với mọi nhu cầu trần thế, nhu cầu hiện sinh chính đáng.

Giáo sư, Tiến sỹ Trần Đình Sử (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội) cho rằng, thơ Hồ Xuân Hương rất đa dạng, nhiều loại, mà thơ truyền tụng chỉ là một loại trong đó. Thơ Hồ Xuân Hương trong tập “Lưu hương ký” rõ ràng là thơ trữ tình đặc sắc cả chữ Hán và chữ Nôm thể hiện một tư tưởng nhân văn, nhân bản mang tính nhân loại sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống cho con người, một quan niệm văn hóa, thẩm mỹ độc đáo chưa từng có về các nhu cầu cơ bản của con người như tính dục, đời sống bản năng, trần tục dưới chế độ phong kiến với tư tưởng Nho giáo kiềm tỏa nặng nề.

Đặc sắc nghệ thuật của thơ Hồ Xuân Hương dù là vịnh người, vịnh vật, vịnh phong cảnh, vịnh hoạt động làm ăn, đều là vừa ẩn dụ, vừa biểu tượng, vừa có chút tả thực.

Bà Lady Borton – học giả, nhà nghiên cứu Hoa Kỳ, người nghiên cứu văn hóa Việt Nam hơn 40 năm qua, cho rằng, Hồ Xuân Hương là một hiện tượng khác thường, phi thường. Bà là một hiện tượng "độc nhất vô nhị", nhưng bà không đơn độc vì cuộc đời và sự nghiệp của bà đã neo vào dòng phả hệ những nữ thi sĩ Việt Nam như là một bậc thầy.

Học giả người Mỹ Lady Borton trình bày tham luận tại hội thảo.

Với tấm lòng yêu mến Nữ sĩ Hồ Xuân Hương, tâm huyết với việc tôn vinh và bảo vệ, phát huy di sản văn hóa gắn với Nữ sĩ, hội thảo được kỳ vọng sẽ tổng hợp, đánh giá một cách toàn diện, sâu sắc về tầm vóc Nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong lịch sử văn học Việt Nam và thế giới, đồng thời có thêm nhiều phát hiện mới, có giá trị về cuộc đời, sự nghiệp của danh nhân, cũng như đề xuất thêm nhiều ý tưởng, sáng kiến hay giúp tỉnh Nghệ An bảo tồn và phát huy di sản văn hóa về Nữ sĩ Hồ Xuân Hương trên quê hương bà.

Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Đức Trung khẳng định, Nghệ An vinh dự và tự hào là quê hương của hai danh nhân đã được UNESCO vinh danh, là Chủ tịch Hồ Chí Minh và nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Nghệ An sẽ làm tốt việc gìn giữ, phát huy các di sản văn hóa mà Danh nhân văn hóa thế giới để lại.

Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Đức Trung phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Báo Nghệ An

Theo ông Nguyễn Đức Trung, Nghị quyết 41C/15 của UNESCO được Đại Hội đồng UNESCO thông qua, đã xác định các điểm cốt lõi về nữ sỹ Hồ Xuân Hương: Hồ Xuân Hương có tư tưởng nhân văn mang tính nhân loại sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống cho con người, con người với tư cách là những thực thể tồn tại trên mặt đất với mọi nhu cầu, khát vọng sống trần thế; thơ Hồ Xuân Hương là một hiện tượng văn hóa - thẩm mỹ đặc biệt với cả một hệ thống quan niệm độc đáo qua các tác phẩm thi ca; có đóng góp lớn cho nữ quyền, cho sự bình đẳng của phụ nữ.

Các đồng chí lãnh đạo tỉnh tham quan trưng bày các tác phẩm của Nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Ảnh: Báo Nghệ An

Bên cạnh đó, Di sản của Hồ Xuân không chỉ là thơ ca, mà còn là hệ ứng xử, tinh thần, ý thức vì một sự tiến bộ tốt đẹp. Hồ Xuân Hương không chỉ có đấu tranh, bảo vệ mà còn có ý thức cảnh báo, phê phán, chống lại, phủ định những gì ngăn cản sự tiến bộ của con người. Di sản của bà để lại có một sức sống mãnh liệt, lan tỏa, truyền cảm hứng đến nhiều dân tộc, nhiều quốc gia.

Huyền Thương

Tiếng nói giễu cợt phê phán chế độ phong kiến thơ Hồ Xuân Hương

Chế độ phong kiến trọng nam khinh nữ miệt thị người phụ nữ. Thơ Hồ Xuân Hương bênh vực quyền sống của người phụ...