Xuất bản sách văn học đồng hành cùng các thế hệ Nhà văn Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước

Ra đời trong những ngày tháng khói lửa của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, trưởng thành qua các thời kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc và công cuộc xây dựng Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, gần 75 năm qua, Nhà xuất bản Văn học luôn đồng hành cùng những biến động của đất nước, hòa chung nhịp thở của đời sống nhân dân và phong trào văn nghệ cả nước.

Sách văn học

Trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, hàng loạt tác phẩm giàu lòng yêu nước, hừng hực khí thế chiến đấu và chan chứa một niềm tin chiến thắng của các thế hệ nhà văn đi kháng chiến đã được Nhà xuất bản Văn học ấn hành, đưa đến tay bạn đọc trên khắp mọi miền Tổ quốc. Những tác phẩm đó thấm đẫm máu và mồ hôi, được viết dưới làn mưa bom bão đạn, phản ánh chân thực và sinh động cuộc sống, chiến đấu, lao động, sản xuất gian khổ mà hào hùng của đồng bào, chiến sĩ cả nước, góp phần không nhỏ trong việc khơi dậy lòng yêu nước của mỗi người dân, ca ngợi những chiến công oanh liệt trong sự nghiệp giải phóng dân tộc của quân và dân ta với bạn bè quốc tế.

Đất nước thống nhất, Nhà xuất bản Văn học lại tiếp tục trọng trách lớn lao nhưng cũng rất đỗi tự hào, đó là nhiệm vụ làm phong phú thêm đời sống tinh thần của nhân dân qua việc giới thiệu những tinh hoa văn học của Việt Nam và thế giới. Với nền văn học dân tộc, đầu tiên phải kể tới những cố gắng hết sức lớn lao của Nhà xuất bản Văn học trong việc nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn để mang tới cho độc giả những tác phẩm đặc sắc trong kho tàng văn học dân gian vô cùng phong phú và đa dạng của cha ông với nhiều thể loại ca dao, tục ngữ, dân ca, truyện thần thoại, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn...

Tiếp đến là những tác phẩm văn học thành văn từ thế kỷ X cho tới văn học cận đại với những tác giả Nguyễn Trãi, Lê Quý Đôn, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm, Phan Châu Trinh, Phan Bội Châu, Tản Đà, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh... Nền văn học hiện đại Việt Nam mang đậm dấu ấn của Nhà xuất bản Văn học. Có thể kể đến sách của rất nhiều tác giả đã được xuất bản: Tố Hữu, Ngô Tất Tố, Nguyễn Tuân, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Bùi Hiển, Hải Triều, Nguyễn Huy Tưởng, Hoài Thanh, Tô Hoài, Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư, Huy Cận, Chế Lan Viên, Hàn Mặc Tử, Nguyễn Đình Thi, Ma Văn Kháng, Anh Đức, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu...

Hầu hết những tên tuổi lớn của văn học hiện đại Việt Nam đều có tác phẩm công bố tại Nhà xuất bản Văn học. Thậm chí có những nhà văn, từ tác phẩm đầu tay cho đến tác phẩm cuối cùng đều được in tại Nhà xuất bản Văn học, như trường hợp nhà văn Nguyễn Minh Châu.

Không thể không nhắc tới văn học dịch, một mảng sách rất quan trọng và đã tạo nên thương hiệu cho Nhà xuất bản Văn học. Từ trước đến nay, các tác phẩm văn học dịch của Nhà xuất bản Văn học vẫn được đông đảo bạn đọc cả nước tín nhiệm. Trong mấy chục năm qua, Nhà xuất bản Văn học đã giới thiệu tương đối đầy đủ và có hệ thống đến độc giả những tinh hoa của văn học thế giới, từ cổ đại Hy Lạp, La Mã đến những tác phẩm kinh điển của các nền văn học lớn như Nga, Pháp, Anh, Đức, Trung Quốc..., văn học hiện đại Mỹ Latinh, v.v. với nhiều trào lưu, trường phái đa dạng, phong phú.

Sách dịch văn học luôn chiếm một tỷ lệ đáng kể trong số đầu sách xuất bản của Nhà xuất bản Văn học trong thời gian qua. Có thể kể đến một số tác giả của dòng văn học kinh điển thế giới như: V. Hugo, A. Dumas, H. Balzac, Standal, Flobe, L. Tolstoy, A. Tolstoy, M. Solokhov, M. Gorky, A. Puskin, Lermontov, Dostoevsky, Chekhov, Paustovsky, A.Camus, Hemingway, G. Márquez, Mario Pruzo, Goethe, O. Henry, Lỗ Tấn, Lý Bạch, Đỗ Phủ... với những tác phẩm đã trở thành đỉnh cao của văn chương thế giới như: Chiến tranh và hòa bình, Những người khốn khổ, Ba người lính ngự lâm, Hoàng hậu Margot, Đỏ và đen, Tấn trò đời, Anna Karenina, Hamlet, Anh em nhà Karamazov, Phục sinh, Cuốn theo chiều gió, Thủy hử, Tam quốc diễn nghĩa, Tây du ký, Hồng lâu mộng, v.v..

Sách dịch văn học (ảnh minh họa)

Mảng sách văn học nước ngoài của Nhà xuất bản Văn học được chuyển ngữ bởi một đội ngũ dịch giả đồng thời cũng là những nhà soạn giả đầy uy tín với hầu hết những tên tuổi lớn như Phan Kế Bính, Nguyễn Văn Ngọc, Trương Chính, Nhị Ca, Phạm Mạnh Hùng, Cao Xuân Hạo, Huỳnh Lý, Đỗ Đức Hiểu, Hữu Ngọc, Phan Ngọc, Dương Tường, Phan Hồng Giang, Thuý Toàn...

Không thể bỏ qua một hệ thống sách hết sức đặc biệt và quý giá của Nhà xuất bản Văn học, được đông đảo bạn đọc quan tâm, đặc biệt là giới nghiên cứu văn học. Đó là những bộ sách toàn tập, tuyển tập tác giả như Toàn tập Nguyễn Du, Toàn tập Nguyễn Trãi, Toàn tập Nguyễn Bỉnh Khiêm, Toàn tập Nguyễn Tuân, Toàn tập Xuân Diệu, Toàn tập Nguyễn Minh Châu, Toàn tập Tản Đà, Toàn tập Chế Lan Viên, Toàn tập Cao Bá Quát, Toàn tập Phan Tứ, Toàn tập Nguyễn Công Hoan, Toàn tập Vũ Trọng Phụng, Toàn tập Đặng Thai Mai, Toàn tập Nguyễn Đình Thi, Toàn tập Tố Hữu, Toàn tập Vũ Ngọc Phan, Toàn tập Huy Cận, Toàn tập Chu Văn, Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi toàn tập, Huy Phương tuyển tập, Hữu Mai toàn tập, Xuân Thiều toàn tập, Anh Thơ toàn tập, Tôn Quang Phiệt tuyển tập, Nông Quốc Chấn - Tác phẩm chọn lọc, Nguyễn Trọng Tạo tuyển tập, Sơn Tùng - Tuyển tập truyện, ký về Hồ Chí Minh...

Các bộ sách toàn tập, tuyển tập này tập hợp trọn vẹn trước tác hoặc những tác phẩm tiêu biểu nhất của những tác gia lớn, những cây đại thụ của văn học Việt Nam để giới thiệu đến bạn đọc, với ý nghĩa khẳng định một đời văn, một sự nghiệp sáng tác cũng như để ghi nhận những đóng góp nhất định của mỗi tác giả đối với nền văn học dân tộc. Đây là những bộ sách phục vụ hữu ích cho công tác nghiên cứu cũng như giảng dạy cho mọi đối tượng. Bên cạnh đó, không thể không nhắc tới những bộ hợp tuyển các giai đoạn, thời kỳ văn học của Nhà xuất bản Văn học như Hợp tuyển văn học dân gian, Hợp tuyển văn học thế kỷ X đến thế kỷ XX, Tác phẩm văn học được Giải thưởng Hồ Chí Minh, Văn chương một thời để nhớ, Văn học Việt Nam thế kỷ XX, Tinh hoa Văn chương Việt...

Đây là những bộ sách có tính chất tổng kết, chọn lọc và lưu giữ những giá trị tinh tuý nhất của văn học nước nhà qua từng thời kỳ, từng giai đoạn, góp phần rất lớn trong việc khái quát diện mạo, tầm vóc và khẳng định sự phát triển liên tục, mạnh mẽ của nền văn học Việt Nam. Văn học Việt Nam thế kỷ XX có lẽ là bộ sách đồ sộ nhất trong lịch sử hình thành và phát triển của Nhà xuất bản Văn học với hơn 100 tập, khổ lớn (16 x 24 cm), một bộ sách có ý nghĩa tổng kết và lưu giữ những thành tựu, tinh hoa của văn học Việt Nam trong thế kỷ XX, một thế kỷ vẻ vang, rạng rỡ và hào hùng nhất dân tộc. Văn học Việt Nam thế kỷ XX là sản phẩm tập trung trí tuệ của rất nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu lý luận phê bình, của đông đảo đội ngũ các giáo sư, tiến sĩ của các trường đại học, các viện nghiên cứu... Bộ sách được giới văn học nghệ thuật trong cả nước đánh giá là một bảo tàng của văn học Việt Nam thế kỷ XX. Bộ sách được triển khai trong vòng 10 năm và hoàn thành đúng vào dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Tìm tòi và giới thiệu những tác phẩm giá trị của nền văn học đương đại trong nước và thế giới luôn là mục tiêu hàng đầu của Nhà xuất bản Văn học. Tuy nhiên, sự kiếm tìm đó luôn dựa trên một tiêu chí chọn lựa hết sức khắt khe để giới thiệu đến bạn đọc những tác phẩm có giá trị về nội dung và nghệ thuật. Giới sáng tác trong nước từ lâu vẫn coi Nhà xuất bản Văn học là một thương hiệu đẳng cấp để họ công bố tác phẩm và khẳng định tên tuổi. Đó cũng là nhiệm vụ quan trọng của Nhà xuất bản Văn học trong việc phát hiện, bồi dưỡng và khuyến khích những tài năng văn học mới cho đất nước.

Trong nhiều năm qua, đã có rất nhiều tác phẩm bao gồm nhiều thể loại của các tác giả văn học Việt Nam đương đại thực sự có chất lượng cả về nội dung lẫn nghệ thuật đã được Nhà xuất bản Văn học cho ra mắt độc giả, được đông đảo bạn đọc nhiệt tình đón nhận. Rất nhiều nhà văn tên tuổi gạo cội của nền văn học Việt Nam hay những tác giả trẻ của văn chương đương đại vẫn tin tưởng và lựa chọn để gửi gắm Nhà xuất bản Văn học làm “bà đỡ” cho những đứa con tinh thần đầy tâm huyết của mình.

Với dòng văn học nước ngoài đương đại, sự thẩm định dường như còn kỹ lưỡng hơn nhằm đưa đến độc giả những tác phẩm đặc sắc bao gồm nhiều thể loại: thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, lý luận phê bình, nghiên cứu... của các trào lưu, khuynh hướng sáng tác phù hợp với đời sống xã hội, thuần phong mỹ tục của Việt Nam qua những bản dịch chất lượng của một thế hệ dịch giả mới trẻ trung, năng động, có điều kiện tiếp xúc với những tri thức tiên tiến, hiện đại của nhân loại. Nhiều tác phẩm sau khi xuất bản (ở cả hai mảng văn học trong và ngoài nước) đã thu hút được sự quan tâm rất lớn, trở thành sự kiện của giới văn học nghệ thuật trong cả nước.

Nhiều cuốn sách đã được tặng giải thưởng của Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam, Bộ Quốc phòng, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội và các Hội văn học nghệ thuật các địa phương, Hội Xuất bản Việt Nam, Giải thưởng Sách Quốc gia...

Đã có những thời điểm, sự suy thoái của nền kinh tế toàn cầu ảnh hưởng mạnh mẽ và đưa đến vô vàn khó khăn cho ngành xuất bản nói chung và Nhà xuất bản Văn học nói riêng. Trong bối cảnh đó, Nhà xuất bản Văn học buộc phải có những phương cách và giải pháp thích hợp để có thể đứng vững và phát triển trong cơn lốc của sự suy thoái. Nhưng rồi, có vẻ sóng gió đang dần qua đi, những giá trị đích thực lại trở về đúng ngôi vị vốn có. Sách của Nhà xuất bản Văn học vẫn liên tục được xuất bản đưa đến tay bạn đọc.

Tuyển tập một số cuốn sách văn học nổi tiếng của Việt Nam

Từ những tác phẩm cổ điển của văn học trong và ngoài nước được tái bản với sự chú trọng, cải tiến vượt bậc về kỹ thuật, mỹ thuật và công nghệ in ấn, cho đến những tác phẩm thực sự có giá trị về nội dung và nghệ thuật của nhiều tác giả tên tuổi trong dòng chảy mạnh mẽ của văn học Việt Nam đương đại. Đó thực sự là những tác phẩm văn học có ý nghĩa chính trị, xã hội, giáo dục sâu sắc khơi dậy lòng yêu nước, tự hào về truyền thống cha ông, khẳng định độc lập, chủ quyền dân tộc...

Có thể kể đến những tác phẩm trong Tủ sách Bác Hồ xuất bản hàng năm nhằm hưởng ứng, tuyên truyền việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh tới đông đảo các tầng lớp bạn đọc hay dự án Tủ sách “Biển đảo quê hương” do Nhà xuất bản Văn học phối kết hợp cùng Câu lạc bộ Tuổi trẻ vì biển đảo quê hương khởi xướng, phát động và xây dựng năm 2019 vừa qua. Đặc biệt, ngày càng có nhiều tinh hoa của các nền văn học lớn trên thế giới như Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản..., các tác giả, tác phẩm văn học đạt những giải thưởng danh tiếng như Nobel, Goncourt, Booker, các tác phẩm văn học thuộc dòng Bestseller của thế giới... được Nhà xuất bản Văn học trực tiếp hoặc thông qua đối tác liên kết dưới hình thức liên kết xuất bản mua bản quyền, tổ chức dịch và giới thiệu đến đông đảo bạn đọc trong nước.

Những năm gần đây, sự xuất hiện phong phú của nhiều loại hình giải trí, các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, đặc biệt với sự phát triển vượt bậc của công nghệ trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (cách mạng công nghiệp 4.0) đã tạo cơ hội để các loại hình nội dung số bùng nổ trên nền tảng hệ sinh thái số với sự đa dạng hóa các ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại, tiện lợi cùng sự mới lạ, đặc sắc về hình thức thể hiện nội dung thì bên cạnh việc tiếp cận sách văn học, đã có nhiều sự lựa chọn hấp dẫn hơn trong việc tiếp nhận thông tin, tiếp thu kiến thức, giải trí và thư giãn.

Nhà xuất bản Văn học đã tiên liệu, nhìn thấy những tín hiệu tích cực và xác định chuyển đổi số là một hướng đi phát triển bền vững, lâu dài trong tương lai khi mà thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang len lỏi vào từng ngõ ngách của đời sống. Điều đó đã thể hiện rất rõ thông qua việc thời gian qua, Nhà xuất bản đã áp dụng những ứng dụng khoa học công nghệ và đạt được những kết quả đáng mừng.

Minh chứng rõ nhất là trong những ngày tháng giãn cách do đại dịch Covid-19 vừa qua, Nhà xuất bản Văn học đã triển khai ứng dụng công nghệ trong hoạt động như làm việc trực tuyến nhằm hạn chế việc đi lại, tiếp xúc nhưng vẫn giữ được hiệu quả công việc, công việc biên tập quản lý nội dung với các phần mềm ứng dụng đã kết nối được các nhóm làm việc và bảo đảm tiến độ thông suốt.

Nhà xuất bản Văn học đã thích nghi, bắt nhịp và bắt đầu gặt hái được những thành quả với việc phát hành sách trực tuyến thông qua các trang thương mại điện tử. Bên cạnh đó, Nhà xuất bản Văn học cũng đã xây dựng lộ trình cho việc xuất bản sách điện tử, audio book, podcast... kết hợp với Infographic (đồ họa thông tin) hay Multimedia (đa phương tiện) phát triển trên đa nền tảng để đáp ứng các phương thức đọc mới đa dạng của độc giả hiện nay... Nhà xuất bản Văn học xác định đây là hướng đi lâu dài, bền vững do thành tựu chuyển đổi số mang lại.

Nhìn lại suốt chặng đường gần 75 năm qua, Nhà xuất bản Văn học đã luôn đồng hành cùng những thăng trầm của lịch sử dân tộc và sự phát triển của nền văn học nước nhà với biết bao thế hệ nhà văn. Từ những tác phẩm ra đời dưới làn mưa bom bão đạn với khí thế sục sôi lao động, chiến đấu, sản xuất của quân và dân Việt Nam trong chiến tranh cho đến những tác phẩm văn học đương đại thấm đẫm hơi thở của cuộc sống hôm nay, đã có hàng chục ngàn đầu sách với hàng triệu bản in được đưa đến tay bạn đọc.

Tháp sach của Nhà xuất bản Văn học tại “Triển lãm chuyên đề Xuất bản Việt Nam 70 năm xây dựng và phát triển”.

Khối lượng đồ sộ những tác phẩm văn học đó đã bổ sung và làm phong phú hơn rất nhiều cho kho tàng văn hóa, văn học nghệ thuật Việt Nam vốn đã hết sức đa dạng, sinh động, góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Trong kế hoạch cho lộ trình phát triển trước mắt và lâu dài, Nhà xuất bản Văn học cũng đã đặt ra những mục tiêu hết sức cụ thể. Một trong những mục tiêu lớn nhất là xây dựng những tủ sách, những hệ thống sách với kế hoạch dài hơi có tính chất mở như tủ sách biển đảo quê hương, tủ sách tác giả, văn học trẻ, tủ sách các tác giả, tác phẩm tiêu biểu văn học Việt Nam hiện đại, tiếp tục hệ thống hóa để xây dựng những bộ toàn tập, tuyển tập của những tác giả tiêu biểu của văn học Việt Nam qua từng giai đoạn, tủ sách tinh hoa văn chương thế giới, dịch thuật và giới thiệu một cách có hệ thống và phù hợp những công trình lý thuyết của lý luận văn học thế giới vào Việt Nam...

Bên cạnh phương thức xuất bản truyền thống, chắc chắn những cuốn sách này sẽ được ứng dụng tối đa thành tựu của khoa học công nghệ để đến được với bạn đọc dưới nhiều hình thức phong phú, đáp ứng yêu cầu tiếp nhận đa dạng của bạn đọc. Hy vọng, những đóng góp đó của Nhà xuất bản Văn học sẽ góp phần lan tỏa thói quen, tình yêu đọc sách, chung tay cùng toàn xã hội thúc đẩy, nâng cao văn hóa đọc trong cộng đồng, góp phần xây dựng, phát triển nền kinh tế tri thức, đáp ứng nhu cầu tiếp cận, nâng cao thẩm mỹ cũng như những giá trị tinh thần của nhân dân trong bối cảnh hội nhập hiện nay.

TS. Nguyễn Anh Vũ - Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Văn học