Bố mẹ giàu và EQ cao có 3 ''vũ khí'' dạy con ngoan, trẻ nào cũng giỏi giang

Một bà mẹ cằn nhằn cậu con trai tuổi teen đang nghịch điện thoại: "Mẹ đã nói với con bao nhiêu lần rồi là phải tập trung vào việc học..." Cậu bé vội đeo tai nghe vào, giọng người mẹ tiếp tục vang lên: "Sao con ngốc thế?"

Nhà giáo dục Ân Kiến Lợi từng nói: "Lời răn dạy của bố mẹ thường là tiếng ồn khó chịu nhất trong tai trẻ con".

Nếu chúng ta quan sát những gia đình xung quanh mình, sẽ thấy một hiện tượng thú vị là bố mẹ EQ thấp thường thích "lý luận" đẻ dạy con. Trong khi bố mẹ EQ cao  đã từ bỏ việc rao giảng và chuyển sang sử dụng những cách thông minh hơn để tác động đến con.

Sử dụng hành động thay vì thuyết giảng

Theo lý thuyết học tập qua quan sát của nhà tâm lý Bandura, khoảng 70% hành vi của con người được học thông qua bắt chước. Điều này cho thấy sức mạnh to lớn của việc học từ những hình mẫu xung quanh, đặc biệt là từ bố mẹ. Những hành động và thói quen mà bố mẹ thể hiện hàng ngày sẽ trở thành những bài học vô hình nhưng hiệu quả cho trẻ.

Nhà giáo dục Đào Hành Chi cũng có câu nói nổi tiếng: "Hành động là khởi đầu của tri thức, tri thức là sự hoàn thiện của hành động". Câu nói này nhấn mạnh rằng hành động thực tế là khởi đầu cho việc học hỏi, cách để trẻ thực sự hiểu và áp dụng kiến thức vào cuộc sống.

Khi bố mẹ biến chân lý thành minh chứng trong cuộc sống hàng ngày, trẻ sẽ tự nhiên hiểu được điều gì là đúng. Trẻ em thường sẽ quan sát và bắt chước hành vi của người lớn. Điều này có nghĩa là những thói quen, cách cư xử và giá trị mà bố mẹ thể hiện sẽ ảnh hưởng đáng kể đến cách mà trẻ xây dựng nhân cách và hành vi.

Chẳng hạn, nếu bố mẹ thường xuyên thể hiện sự tôn trọng đối với người khác, trẻ sẽ học cách cư xử tương tự. Nếu bố mẹ thể hiện tinh thần làm việc chăm chỉ và kiên trì, trẻ sẽ có xu hướng phát triển những phẩm chất này trong chính cuộc sống.

Ngược lại, nếu trẻ chứng kiến những hành vi tiêu cực như thiếu kiên nhẫn, không tôn trọng hay thiếu trách nhiệm, trẻ cũng dễ học hỏi và áp dụng những hành vi đó.

Đặt câu hỏi thay vì buộc tội

Theo tâm lý học, giao tiếp trao quyền và hướng dẫn suy nghĩ sẽ tốt hơn thay vì chỉ ra lỗi sai. Khi trẻ được khuyến khích suy nghĩ và tự đánh giá hành vi, sẽ phát triển khả năng tự nhận thức và tự điều chỉnh tốt hơn. 

Chuyên gia giáo dục Jane Nelson nói "Đặt câu hỏi có thể truyền cảm hứng cho trẻ về ý thức trách nhiệm". Những câu hỏi mở khuyến khích trẻ suy nghĩ sâu sắc hơn về hành động, cũng như cảm thấy được tôn trọng và có giá trị. 

Khi bố mẹ thay đổi câu hỏi từ "Tại sao con lại mắc lỗi lần nữa?" thành "Con nghĩ mình có thể cải thiện ở điểm nào?", não của trẻ sẽ chuyển từ chế độ phòng thủ sang học tập. Thay vì cảm thấy bị chỉ trích và áp lực, trẻ nhận thấy được khuyến khích để tìm kiếm giải pháp và phát triển bản thân. 

Giáo dục thực sự không phải là truyền đạt những câu trả lời chuẩn mực, mà là bồi dưỡng khả năng suy nghĩ độc lập. Việc khuyến khích trẻ đưa ra nhận xét, tự tìm kiếm câu trả lời sẽ giúp phát triển tư duy phản biện và khả năng ra quyết định.

Dùng kinh nghiệm thay vì lời khuyên răn

Theo nhà giáo dục John Dewey, kiến thức chỉ có thể được tiếp thu thông qua thực hành. Dewey nhấn mạnh rằng việc học không chỉ đơn thuần là tiếp nhận thông tin từ sách vở hay bài giảng, mà còn cần được trải nghiệm một cách trực tiếp. Điều này có nghĩa là trẻ cần được tham gia vào các hoạt động thực tiễn, áp dụng những gì đã học vào cuộc sống hàng ngày.

Nhà tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi đã đề xuất "Lý thuyết dòng chảy": Khi mọi người tập trung vào một điều gì đó, sẽ cảm thấy hạnh phúc. Lý thuyết này chỉ ra rằng sự tập trung và đắm chìm trong một hoạt động mang lại niềm vui, giúp nâng cao khả năng sáng tạo và hiệu suất làm việc. Khi bố mẹ tạo ra những cơ hội trải nghiệm thực tế, trẻ có thể tìm thấy "dòng chảy" của riêng mình trong hành trình trưởng thành. 

Sau cùng, cuộc sống là người thầy tốt nhất và kinh nghiệm là sự giáo dục sâu sắc nhất. Những bài học từ thực tế, thành công nhỏ đến thất bại đáng giá, sẽ để lại ấn tượng sâu sắc hơn bất kỳ lý thuyết nào. 

Hiện nay, nhiều phụ huynh hiểu rằng từ bỏ động lực rao giảng, thay vào đó sử dụng hành động để gieo thói quen, sử dụng câu hỏi để kích thích tư duy và sử dụng kinh nghiệm để làm phong phú cuộc sống. Họ bắt đầu nhận ra rằng giáo dục không chỉ là việc truyền đạt tri thức mà còn là việc phát triển nhân cách và kỹ năng sống cho trẻ. Khi bố mẹ không còn ám ảnh với "lý luận", trẻ có thể phát triển động lực nội tại mạnh mẽ hơn.

Bằng cách khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động thực tiễn, bố mẹ có thể giúp trẻ khám phá sở thích và tài năng. Trẻ học cách làm việc nhóm, giải quyết vấn đề và phát triển đồng cảm thông qua các tương tác xã hội trong các tình huống thực tế.

Hơn nữa, việc tạo ra một môi trường học tập tích cực và khuyến khích khám phá sẽ giúp trẻ cảm thấy thoải mái và tự tin hơn khi thể hiện bản thân.