Chuyên gia: Đừng nói "Tất cả là lỗi của con" hãy thay bằng câu này giúp trẻ sửa sai, ngoan vâng lời

Gia đình là nơi nuôi dưỡng tâm hồn và hình thành nhân cách của mỗi cá nhân. Tuy nhiên, không phải lúc nào không khí gia đình cũng êm ả và hòa thuận. Những mâu thuẫn có thể xảy ra giữa các thành viên, và một trong những vấn đề phổ biến là bố mẹ thường đổ lỗi cho con khi xảy ra những bất đồng trong gia đình. 

Việc đổ lỗi cho con thường xuất phát từ sự thiếu kiên nhẫn hoặc áp lực mà bố mẹ đang phải đối mặt. Khi mâu thuẫn xảy ra, thay vì nhìn nhận vấn đề một cách khách quan và tìm kiếm giải pháp, nhiều bậc phụ huynh chọn cách trút giận lên con cái. 

Trong trường hợp này, hầu hết trẻ sẽ cảm thấy bị cô lập, không được yêu thương và thiếu tự tin. Hơn nữa, có thể dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực về bản thân, khiến trẻ mất niềm tin vào khả năng của mình. Dần dần, trẻ có thể hình thành thói quen né tránh trách nhiệm và thiếu hụt kỹ năng giải quyết vấn đề.

Ảnh minh họa.

Thêm vào đó, việc đổ lỗi cũng tạo ra môi trường gia đình không lành mạnh, làm tăng thêm sự căng thẳng giữa các thành viên và làm cho mâu thuẫn trở nên nghiêm trọng hơn.

Vì vậy, bố mẹ nên học cách giao tiếp tích cực, bắt đầu bằng việc lắng nghe và thấu hiểu cảm xúc của con. Khi xảy ra mâu thuẫn, hãy cố gắng đặt mình vào vị trí của trẻ, tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của vấn đề và cùng nhau tìm ra giải pháp.

Mâu thuẫn trong gia đình không nhất thiết phải là điều tiêu cực. Nếu được quản lý đúng cách, có thể trở thành cơ hội để cả gia đình học hỏi và trưởng thành. Bằng cách cùng nhau thảo luận về những vấn đề phát sinh và tìm kiếm giải pháp, trẻ sẽ học được kỹ năng giải quyết vấn đề, giao tiếp và lắng nghe.

Theo đó, chuyên gia tâm lý đưa ra gợi ý nhằm giúp giảm bớt căng thẳng trong gia đình, tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển của trẻ.

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Ngọc Vui.

Nhiều đứa trẻ lớn lên trong gia đình thiếu gắn kết, ít được bố mẹ lắng nghe, ít có cơ hội tâm sự và khi xảy ra mâu thuẫn hay tức giận, chuyên gia nghĩ thế nào về điều này?

Khi tôi tham vấn cho một số gia đình, nhiều bậc phụ huynh gặp vấn đề trong quá trình đồng hành cùng con, đó là bố mẹ tập trung vào việc nuôi con hơn là dạy, và hầu như chưa chú ý đến sức khỏe tinh thần, nhu cầu.

Trong khi đó, đứa trẻ nào cũng có nhu cầu mong được gắn kết, yêu thương, được lắng nghe, chia sẻ, sau đó là dạy dỗ.  Vì vậy, trong nhiều gia đình thiếu sự gắn kết, điều này dễ dẫn đến việc tức giận, đỗ lỗi khi xảy ra mâu thuẫn. Thực tế, bố mẹ có quyền được tức giận, nhưng không có nghĩa là đỗ lỗi, xúc phạm nếu trẻ không gây nên vấn đề đó. 

Khi bố mẹ rút lui trong đời sống tinh thần của con, nhưng khi xảy ra mâu thuẫn lại đổ lỗi cho trẻ, có phải làm điều này là vô trách nhiệm?

Chúng ta có thể xem xét một số trường hợp:

- Động cơ để bố mẹ đổ lỗi có thể lúc đó đã đuối lý, vì vậy muốn dập tắt câu chuyện nhanh chóng.

- Bố mẹ chưa sẵn sàng để đối diện với sai sót của bản thân. Họ có thể cảm thấy áp lực từ xã hội hoặc những kỳ vọng cá nhân, khiến họ không muốn thừa nhận rằng sự mâu thuẫn có thể xuất phát từ chính cách hành xử của mình. 

Vviệc đổ lỗi cho trẻ trong các mâu thuẫn là tín hiệu cho thấy những vấn đề sâu xa hơn trong mối quan hệ bố mẹ - con cái.

Khi không có ai dạy rõ cho con đâu là đúng sai, đâu là giới hạn cần tôn trọng, hành vi nào sẽ phải trả giá?

Bố mẹ có trách nhiệm dạy trẻ biết đâu là đúng, đâu là sai. Tuy nhiên, hiện nay nhiều gia đình không nhất quán quan điểm nuôi dạy (Cùng 1 vấn đềm mẹ dạy A, bố dạy B) dễ dẫn đến sự khủng hoảng bên trong trẻ.

Trẻ em rất nhạy cảm và dễ bị ảnh hưởng bởi những thông điệp trái ngược từ bố mẹ. Khi bố mẹ không đồng lòng, trẻ sẽ cảm thấy hoang mang, không biết nên tin vào ai và phải hành xử như thế nào. Sự thiếu nhất quán này có thể làm trẻ mất đi sự tự tin trong việc đưa ra quyết định, cũng như hình thành những giá trị sai lệch về cuộc sống.

Việc bố mẹ dạy sai hoặc không nhất quán có thể gây ra những tác động lâu dài đến tâm lý. Trẻ có thể phát triển cảm giác tội lỗi, thiếu an toàn và khó khăn trong việc xác định bản thân. 

Vì vậy, bố mẹ cần thận trọng và đồng bộ trong cách giáo dục con. Bố nên thảo luận và thống nhất quan điểm nuôi dạy trước khi truyền đạt cho trẻ, để đảm bảo rằng trẻ nhận được những thông điệp rõ ràng và nhất quán. 

Thay vì tiếp tục dùng lý do "Lỗi tại con" mỗi khi mâu thuẫn, bố mẹ nên dũng cảm đối mặt và làm gương cho con thế nào?

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là bố mẹ cần làm gương. Trẻ em học hỏi rất nhanh từ hành vi của người lớn, vì vậy việc thể hiện những hành động tích cực trong cách xử lý xung đột là rất cần thiết. Trong những tình huống căng thẳng, bố mẹ nên cố gắng giữ bình tĩnh và tránh nói những điều có thể gây tổn thương cho nhau. Thay vào đó, hãy tìm cách kiềm chế cảm xúc và phản ứng một cách chín chắn.

Khi nhận thấy cuộc tranh luận đang dần trở thành cuộc tấn công cá nhân, bố mẹ nên chú ý đến giới hạn và dừng lại đúng lúc. Nhằm tránh những tổn thương không cần thiết, tạo ra một không gian an toàn để thảo luận. Nếu cảm thấy không thể tiếp tục một cách bình tĩnh, hãy tạm ngừng cuộc trò chuyện và quay lại sau khi đã ổn định tâm trạng.

Một phương pháp hiệu quả là sử dụng ngôn ngữ cảm xúc để diễn đạt cảm giác. Ví dụ, thay vì nói "Con không bao giờ nghe lời," "Tất cả là lỗi của con" hãy nói "Mẹ cảm thấy thất vọng khi con không làm theo yêu cầu."

Khi quay trở lại trạng thái ổn định, hãy dùng lý trí và lòng bao dung để xem xét, phân tích lỗi của từng người. Thay vì chỉ tập trung vào lỗi của trẻ, bố mẹ cũng nên tự nhìn nhận lại hành động của mình. 

Về sau, cách tiếp cận này sẽ trở thành một chuẩn mẫu cho trẻ trong việc nhìn nhận và giải quyết các vấn đề. Khi trẻ thấy bố mẹ xử lý mâu thuẫn khéo léo và trưởng thành, trẻ sẽ học được rằng mỗi mâu thuẫn đều có thể là một cơ hội để cải thiện mối quan hệ.

Bằng cách này, bố mẹ là người dạy dỗ, đồng hành, cùng trẻ bước qua những thử thách trong cuộc sống một cách vững vàng và trưởng thành.