Giải mã chỉ số IQ cao đằng sau giấc ngủ, em bé ngủ không ngoan giấc sẽ thông minh hơn người?

Bố mẹ lo lắng về giấc ngủ của trẻ là vấn đề thường thấy trong quá trình nuôi dạy. Tuy nhiên, trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với những thay đổi môi trường, nhiều người còn tin rằng trẻ có thói quen ngủ bất thường có thể mang trong mình gen IQ cao.

Một nghiên cứu mới cho thấy, nhiều trẻ ngủ không ngon giấc cho thấy quá trình phát triển não bộ diễn ra nhanh chóng, bố mẹ nên xem sự nhạy cảm này là lợi thế.  

Độ nhạy cảm khi ngủ cho thấy tín hiệu của sự nhận thức cao

Trong giấc ngủ sâu (chiếm 50% tổng thời gian ngủ), não của trẻ chuyển sang "chế độ bảo vệ", không phản ứng với các kích thích bên ngoài.

Tuy nhiên, ngay cả trong giấc ngủ sâu, những em bé rất nhạy cảm vẫn có thể cảm nhận được người lớn đã rời đi hay chưa thông qua tiếp xúc da và những thay đổi về nhiệt độ cơ thể, đòi hỏi sự điều hòa thần kinh tăng cường để duy trì trạng thái này.

Nghiên cứu của Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ đã phát hiện ra rằng, trẻ nhạy cảm trong khi ngủ có sự phát triển nhanh hơn ở vỏ não trước trán (vùng chịu trách nhiệm về sự chú ý và điều hòa cảm xúc). Đến 3 tuổi, kỹ năng ngôn ngữ và khả năng hiểu biết xã hội thường vượt trội hơn các bạn cùng lứa.

Ngay cả trong giấc ngủ sâu, những em bé rất nhạy cảm vẫn có thể cảm nhận được người lớn đã rời đi hay chưa.

Thêm vào đó, khi trẻ sơ sinh bình thường không thiết lập được nhịp sinh học ổn định đến 6 tháng tuổi, trẻ sơ sinh nhạy cảm cao có thể điều chỉnh giấc ngủ theo sự thay đổi của ánh sáng ngay từ tháng thứ 3.

Ví dụ, trẻ có thể tự động thức dậy vào lúc bình minh giữa 5 và 6 giờ sáng. Điều này cho thấy tuyến tùng (cơ quan tiết ra melatonin) của trẻ tiếp nhận ánh sáng tự nhiên sớm hơn hai đến ba giờ so với trẻ sơ sinh bình thường.

Nhận thức tiên tiến này có thể biểu hiện trong quá trình học tập, chẳng hạn như khả năng quản lý thời gian nhạy bén - ví dụ, giúp trẻ dễ dàng hình thành thói quen học tập đều đặn.

Ngoài ra, trẻ sơ sinh trải qua chu kỳ ngủ sâu và ngủ nông cứ sau 90 phút. Một em bé bình thường có thể chỉ lăn qua lăn lại và ngủ tiếp, trong khi đứa trẻ cực kỳ nhạy cảm sẽ thức giấc do nhiệt độ cơ thể giảm 0,5°C và nhịp thở thay đổi.

Điều này là do não bộ đang thực hiện điều hòa cảm xúc: trẻ cần đánh thức người chăm sóc bằng tiếng khóc, rồi lại ngủ tiếp sau khi được sưởi ấm và an ủi.

Chu kỳ "thức - an ủi" lặp đi lặp lại này thúc đẩy sự phát triển của trung tâm điều hòa cảm xúc (hạch hạnh nhân), giúp trẻ có khả năng xử lý căng thẳng và xung đột giữa các cá nhân tốt hơn trong tương lai.

Trẻ sơ sinh trải qua chu kỳ ngủ sâu và ngủ nông cứ sau 90 phút.

Vậy bố mẹ nên làm gì nhằm biến sự nhạy cảm khi ngủ của trẻ thành lợi thế? 

Tạo ra chu kỳ ngủ đều đặn

Nếu trẻ thức dậy nhiều lần trong đêm, mẹ nên trấn an con bằng câu nói nhẹ nhàng "Có mẹ đây, mẹ chỉ ra ngoài một chút thôi." Nhằm giúp trẻ cảm thấy yên tâm, mang đến cảm giác gần gũi và an toàn. Bên cạnh đó, duy trì tiếp xúc da kề da, chẳng hạn như vỗ lưng bé hoặc ôm ấp, có sự hiện diện của mẹ từ đó giảm bớt cảm giác lo lắng.

Mẹ có thể dần kéo dài thời gian trẻ rời xa mình, bắt đầu từ 30 giây đến 2 phút. Việc rèn luyện này nhằm giúp trẻ làm quen với việc ngủ một mình mà còn phát triển khái niệm "sự tồn tại của vật thể" – tức là trẻ sẽ hiểu rằng mẹ vẫn ở đó, ngay cả khi không thể nhìn thấy.

Nếu trẻ thức dậy nhiều lần trong đêm, mẹ nên trấn an con bằng câu nói nhẹ nhàng.

Sử dụng mẹo nhỏ

Khi bé thức giấc vào khoảng 5-6 giờ sáng, đừng vội bật đèn ngay. Thay vào đó, mẹ kéo rèm cửa để ánh sáng tự nhiên tràn vào và nhẹ nhàng.

Một giờ trước khi đi ngủ, hãy giảm độ sáng của đèn và bật tiếng ồn trắng (như tiếng mưa rơi) để mô phỏng cảnh hoàng hôn. Lời nhắc nhở kép "ánh sáng - lời nói" này có thể giúp bé thiết lập đồng hồ sinh học ổn định trong vòng một tháng tuổi.

Chuyển đổi giấc ngủ nhẹ nhàng

Bố mẹ chú ý quan sát chu kỳ giấc ngủ của bé (có thể được ghi lại qua ứng dụng di động) và vỗ về hoặc hát cho bé nghe 10 phút trước khi chuyển từ giấc ngủ sâu sang giấc ngủ nông.

Nếu trẻ khóc liên tục hơn 20 phút, có thể là do nhu cầu thực sự như đói hoặc khó chịu do tã. Bốa mẹ nên học cách quan sát, phán đoán và phản ứng để tránh can thiệp quá mức có thể làm gián đoạn khả năng tự điều chỉnh của trẻ.

Trẻ sơ sinh nhạy cảm cao có thể không ngủ suốt đêm, nhưng não bộ đang phát triển với tốc độ gấp ba lần. Thay vì lo lắng, bố mẹ nên tận hưởng quá trình trưởng thành cùng con. Bởi đôi khi, sự trưởng thành quý giá nhất thường đến từ những khoảnh khắc tưởng chừng như không hoàn hảo.

Trẻ sơ sinh nhạy cảm cao có thể không ngủ suốt đêm, nhưng não bộ đang phát triển với tốc độ gấp ba lần.